GRANICE ZDRADY NARODOWEJ I PAŃSTWOWEJ W DZIEJACH POLSKI

1. GRANICE ZDRADY NARODOWEJ I PAŃSTWOWEJ W DZIEJACH POLSKI

2. 1. Konfederacja barska - I rozbiór Polski 1772 (Rosja, Prusy, Austria) 2. Targowica - II rozbiór Polski 1793 (Rosja, Prusy) 3. Insurekcja kosciuszkowska - III rozbiór Polski 1795 (Rosja, Prusy, Austria)

3. Konfederacja barska 1768 - 1772 a) konfederacja w obronie wiary katolickiej, przywilejów szlacheckich i niezależności państwa, zawiązana w miejscowości Bar 29 lutego 1768 pod wodzą Józefa Pułaskiego i Michała Krasińskiego; b) faktycznie stała się ruchem militarno-politycznym przeciw Rosji i związanemu z nią królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu; c) powstanie chłopów ukraińskich „koliwszczyzna” przeciw szlachcie (m.in. rzeź miasteczka Humań), zdławione przez wojska królewskie i armię rosyjską (caryca obawiała się rozprzestrzenienia się buntu na terytorium Rosji) 1768; d)detronizacja króla przez konfederatów 1770; e) nieudany zamach na Stanisława Augusta w Warszawie 1771; f) ostatnie ogniska oporu konfederatów — Wielkopolska, Kraków, Częstochowa (do 18 sierpnia 1772 bronił jej Kazimierz Pułaski); g) przewlekłe walki z konfederacją ukazały, że Rosja nie jest w stanie całkowicie podporządkować Rzeczypospolitej.

4. I ROZBIÓR POLSKI • Trwająca przez cztery lata konfederacja barska, którą stłumiła interwencja wojsk rosyjskich, powstanie chłopskie na Ukrainie, wydatnie osłabiły pozycję króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego, który w oczach Rosjan przestał być mocnym i wiarygodnym gwarantem rosyjskiego protektoratu nad Rzeczpospolitą. • Właśnie to sprawiło, że Katarzyna II odeszła od poprzedniej polityki utrzymania w swych rękach całej Polski i zgodziła się na podział jej ziem przez w wszystkie trzy ościenne mocarstwa – Prusy, Austrię i Rosję. Głównym wnioskodawcą rozbioru był król pruski Fryderyk II Wielki, który dążył do połączenia Księstwa Brandenburskiego z Prusami Książęcymi, rozdzielonymi polskim Pomorzem. Przy czym bezpośrednim, wygodnym, uzasadnieniem dokonania rozbioru stał się zamach i porwanie 3 listopada 1771 r. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez spiskowców, związanych z konfederatami barskimi. Podpisanie traktatów, dotyczących pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej nastąpiło w Petersburgu 5 sierpnia 1772 r. Zaś w dniu 30 września 1773 r. zatwierdził je Sejm Rozbiorowy, zwołany w Warszawie przez zaborców (przy proteście trzech posłów, w tym Tadeusza Rejtana).

5. Stanisław August Poniatowski Umożliwił przeprowadzenie — za zgodą Rosji — ograniczonych reform wewnętrznych. Zmiany sprowokowały jednak do zbrojnego wystąpienia część szlachty, przeciwnej także ros. ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej i prorosyjskiej polityce króla i jego stronników. Stłumienie konfederacji barskiej poprzedził I rozbiór państwa  między Rosję, Austrię i Prusy (1772). Katarzyna II Fryderyk II Wielki Prowadził wojny z Austrią (oderwał od niej Śląsk). Był gł. inicjatorem I rozbioru Rzeczypospolitej. Rozbudowywał armię pruską, administrację oraz przemysł czyniąc ze swojego państwa jedno z gł. mocarstw europejskich XVIII w. Wzięła udział w rozbiorach Rzeczypospolitej, poparła konfederację targowicką, stłumiła powstanie kościuszkowskie 1794.

6. I rozbiór Polski- 1772 Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej 1772: przyczyny: - korekta dotychczasowej polityki Rosji wobec Rzeczypospolitej (w związku z przedłużającą się konfederacją barską i wojną rosyjsko-turecką Katarzyna II postanowiła przyłączyć się do projektów rozbiorowych Prus i Austrii); — oficjalna przyczyna rozbioru przyjęta przez Prusy, Austrię i Rosję: całkowity rozpad państwa, anarchia (konfederacja barska przeciw królowi) i rzekome prawa Austrii do spadku po Arpadach, którzy na pewien czas podporządkowali sobie dawne księstwo halickie; - traktat rozbiorowy Model symboliczny I rozbiór Polski

7. PODZIAŁ ZIEMI PO I ROZBIORZE POLSKI • Austria otrzymała całą południową Polskę po Zbrucz ze Lwowem, • ale bez Krakowa (83 tys. km²). • Przy czym już w 1770 r. Austria samorzutnie przejęła • Spisz i powiaty nowotarski, nowosądecki i czorsztyński. • Prusy anektowały Warmię i Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie), • lecz bez Gdańska i Torunia (36 tys. km²). • W ten sposób król Prus Fryderyk II Wielki zrealizował • swe wieloletnie marzenia o państwie na jednolitym obszarze od Niemna do Łaby. • Rosja zagarnęła Inflanty Polskie oraz wschodnie, • peryferyjne krańce Rzeczypospolitej • za Dnieprem i Dźwiną (92 tys. km²), • utrzymując poza tym swój protektorat nad resztą okrojonego kraju.

8. Sejm rozbiorowy i zmiany w organizacji państwa 1773-1775: • ratyfikacja przez sejm Rzeczypospolitej traktatu • rozbiorowego pod groźbą • dalszych aneksji (daremny protest posła • z ziemi nowogrodzkiej Tadeusza Rejtana); • wymuszone traktaty handlowe z zaborcami • (m.in. 12% cło płacone Prusom • za polskie towary transportowane Wisłą do Gdańska). • reformy wewnętrzne sejmu • Rzeczpospolita podpisała z sąsiadami bardzo dla niej • niekorzystne układy handlowe

10. Targowica - II rozbiór Polski Z inspiracji władz rosyjskich magnaci przebywający w Petersburgu m.in. Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Franciszek Ksawery Branicki 27 kwietnia 1792 r. zawiązali konfederację (fałszywa data 14 maja) ogłoszoną w pogranicznym miasteczku Targowica. Konfederacja targowicka znosiła Konstytucję 3 mąja przywracając stare prawa kardynalne z 1768 r. i protekcję rosyjską. W myśl porozumień konfederatów z władzami rosyjskimi w granice Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie. Przeciwko wojskom rosyjskim stanęło 70 tys. wojska Rzeczypospolitej słabo uzbrojonego i źle dowodzonego wojska koronne z księciem Józefem Poniatowskim (bratankiem króla), wojska litewskie z nieudolnym księciem Ludwikiem Wirtemberskim. Plan wojny przewidywał podjęcie działań opóźniających marsz wojsk rosyjskich i obronę Warszawy. Król Stanisław August nie wierzył w zwycięstwo, ale miał nadzieję, że demonstracja siły będzie kartą przetargową w rokowaniach. Po klęsce wojsk litewskich pod Mirem i dwuznacznej postawie księcia Wirtemberskiego wojska rosyjskie zajęły Litwę. Niekorzystnego obrotu wojny nie zmieniły zwycięstwo księcia Józefa Poniatowskiego pod Zieleńcami (18 czerwca 1792 r., król ustanowił order wojenny Viriuti Militari) ani zwycięstwo wojsk Tadeusza Kościuszki pod Dubienką (18 lipca). Kres działaniom wojennym położyło przystąpienie króla do Targowicy (24 ViI 1792). Targowiczanie i Rosjanie zwalczali i prześladowali zwolenników Konstytucji, prowadzili walkę z wszelkimi jej postanowieniami. Jakiekolwiek przejawy myśli postępowej byty likwidowane cenzura, zawieszenie wydawania czasopism, kontrolowanie poczty.

11. Bitwa pod Zieleńcami • Rozegrała się 18 czerwca 1792 roku między wojskami polskimi (15,5 tys.) pod dowództwem Księcia Józefa Poniatowskiego a wojskami rosyjskimi (11 tys.) dowodzonymi przez gen. Markowa. • Siły rosyjskie rozwinęły się na nizinie u podnóża wzniesienia, na którym stały gotowe oddziały polskie. Wieś Zieleńce leżała na prawym skrzydle ugrupowania polskiego. Bitwa zaczęła się od wymiany ognia artyleryjskiego i harców kawaleryjskich. Następnie piechota rosyjska zaatakowała centrum polskiego ugrupowania. Strona polska po opanowaniu paniki "niedoświadczonych" żołnierzy przeszła do kontruderzenia, zmuszając Rosjan do odwrotu. • Tymczasem inny oddział rosyjski zajął Zieleńce. Polacy zmusili Rosjan do opuszczenia wsi, podpalając jej zabudowania. W okolicy płonących Zieleniec doszło następnie do starcia kawaleryjskiego, wygranego przez polską jazdę. W tym czasie Rosjanie zaatakowali także polskie lewe skrzydło. Jednak także tutaj rosyjskie natarcie załamało się pod celnym polskim ogniem. Po odparciu natarcia rosyjskiego strona polska przejęła inicjatywę. Atak polskiej kawalerii zmusił konnicę rosyjską do ucieczki. Niestety, polska kawaleria nie umiała jeszcze samodzielnie rozbijać ugrupowań piechoty i natarcie utknęło. • Ostatecznie gen. Markow zwinął piechotę rosyjską w czworoboki i ustąpił pola. • Należy pamiętać, że bitwa pod Zieleńcami była pierwszym polskim zwycięstwem od czasów Sobieskiego. Po tej bitwie znacznie wzrosło morale armii koronnej. Do Warszawy przesłano zdobyty pod Zieleńcami rosyjski sztandar. Dla uczczenia tego zwycięstwa ustanowiono Order Virtuti Militari. operacje wojny polsko-rosyjskiej 1792

12. Bitwa pod Dubienką • Bitwa, która miała miejce 18 lipca 1792 w czasie wojny polsko-rosyjskiej. 5-tysięczny korpus generała Tadeusza Kościuszki wyposażony w 24 działa starł się z liczącym (według różnych źródeł) od 18 tys. do 20 tys. żołnierzy korpusem rosyjskim pod wodzą generała Michaiła Kachowskiego. Kościuszko, orientując się w przewadze liczebnej przeciwnika postanowił nie atakować, lecz przyjąć bitwę obronną. O godzinie 16:00 Rosjanie przekroczyli Bug i zaatakowali od wschodu. Bezskutecznie próbowali szturmem przełamać pozycje Polaków, gdyż wszystkie ataki czołowe zostały odparte przez polską piechotę. Wtedy to, Rosjanie, naruszając neutralność pobliskiej Austrii, okrążyli Polaków i niespodziewanie zaatakowali, stwarzając niebezpieczeństwo dla pozycji polskich i ich ewentualnego odwrotu. W tym czasie przestraszona brygada kawalerii Biernackiego uciekła w popłochu zabierając ze sobą usiłującego ich powstrzymać Kościuszkę. Jednakże reszta wojsk polskich dotrzymała pola i odparła większość szturmów Kachowskiego. Po czym Polacy, zorganizowali odwrót, który następnie, już pod kierunkiem Kościuszki, dotarł do Chełma. • Bitwa ta nie została do końca rozstrzygnięta, gdyż obie strony uważały się za zwycięzców. Jednakże przewagę uzyskali Polacy, ponieważ skutecznie przeciwstawili się czterokrotnie liczniejszej armii, zadając Rosjanom znaczne straty, przy dużo mniejszych stratach własnych, a także wycofując się w uporządkowanym szykiem. • Polacy zawdzięczali sukces fortyfikacjom polowym, mistrzem wznoszenia których był sam Kościuszko (co zdążył już wcześniej udowodnić, fortyfikując w USA m.in. West Point). • operacje wojny polsko-rosyjskiej 1792 operacje wojny polsko-rosyjskiej 1792

13. II rozbiór Polski - 1793 Wobec zmieniającej się sytuacji politycznej związanej z wojną koalicji z rewolucyjną Francją, zwłaszcza przegrana pruska pod Valmy, nad Rzecząpospolitą zawisła groźba nowego rozbioru. Dążyły do niego szczególnie Prusy pragnące powetować sobie straty wojenne ziemiami polskimi. Cesarz Franciszek II nie zgłaszał pretensji do ziem polskich i doszło do szybkiego porozumienia rosyjsko-pruskiego. 23 stycznia 1793 r. w Petersburgu został podpisany drugi rozbiór Drugi rozbiór Polski doprowadził w okrojonym państwie polskim do wielkiego kryzysu społecznego, politycznego, gospodarczego. Z tej przyczyny oraz pod wpływem rewolucyjnych wystąpień francuskich i zaburzeń śląskich w 1793 r. atmosfera polityczna i społeczna w Warszawie stawała się coraz bardziej napięta. Na tę sytuację miało także wpływ wielkie niezadowolenie chłopów i mieszczan, szczególnie po obaleniu postanowień konstytucji majowej. Austria (nie wzięła udziału w drugim rozbiorze) dążyła do powetowania przegranych w wojnie z Francją kosztem ziem Polski. W kraju wielu polityków widziało rozwiązanie kwestii niepodległości w natychmiastowym wybuchu powstania obok haseł niepodległościowych znalazłyby się także radykalne hasła dotyczące kwestii chłopskiej.

14. PODZIAŁ ZIEMI PO II ROZBIORZE POLSKI Prusy –Gdańsk, Toruń, Wielkopolska i Mazowsze, ok. 58 tys. krn2, I mln mieszkańców; Rosja –Białoruś po rzekę Druja i miasto Pińsk, Ukraina Naddnieprzańska i Podole, ok. 280 tys. krn2, ok. 3 mln ludności. Targowiczanie zawiedzeni w nadziejach związanych z Rosją, zdezorientowani wyjechali z Polski. Rzeczpospolita ograniczona do 227 tys. krn2 (4 mln mieszkańców) pozostała pod protektoratem Katarzyny II.

15. Skutki II rozbioru Polski a) przywrócono Radę Nieustającą, b) Rosja i Prusy stały się gwarantkami prawa; c) zmniejszono liczbę wojska do 15 tyś. d) zamknięto granicę e) wprowadzono ostrą cenzurę i wysokie kary za naruszenie przepisów; f) Rzeczypospolita oddała Rosji i Prusomośrodki rzemiosła i przemysłu; g) Polskę odcięto od morza i rzek (handel czarnomorski); nastąpił kryzys gospodarczy. h) Rzeczypospolita oddała Rosji i Prusom najurodzajniejsze tereny rolnicze na zachodzie i wschodzie. i) utrata suwerenności, wprowadzono zakaz prowadzenia samodzielnej polityki zagranicznej

16. Polska po II rozbiorze • 23 stycznia 1793 doszło do podpisania traktatu podziałowego między Katarzyną Wielką a Fryderykiem Wilhelmem II, po podpisaniu którego wojska pruskie weszły do Wielkopolski, a rosyjskie do wschodniej Polski. • 17 sierpnia doszło do podpisania traktatu z Rosją, w którym Polska zrzekła się województw: mińskiego, kijowskiego, bracławskiego i podolskiego oraz części wileńskiego, nowogrodzkiego, litewskobrzeskiego i wołyńskiego (250 tys. km²). • 25 września po niemej sesji podpisano traktat z Prusami, w którym otrzymały one Gdańsk i Toruń oraz województwa gnieźnieńskie, poznańskie, sieradzkie (z Wieluniem), kaliskie, płockie, kujawskobrzeskie, inowrocławskie, ziemię dobrzyńską oraz części krakowskiego, rawskiego i mazowieckiego (58 tys. km²). • Caryca Rosji Katarzyna II Wielka mściła się w ten sposób za niewierność wasalnej Rzeczypospolitej, a obie monarchie rozbiorowe oczyszczały sobie przedpole do rozprawy z rewolucyjną Francją. Dodatkowo, w okrojonej już bardzo znacznie Rzeczypospolitej utrzymany został istniejący dotąd, bardzo dogodny dla Rosji i Prus, ustrój demokracji szlacheckiej przy słabej centralnej władzy królewskiej. • Nieprzewidziany przez konfederatów rozbiór Rzeczypospolitej skończył się pełną kompromitacją konfederacji targowickiej, także króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1793 r. odbył się w Grodnie sejm rozbiorowy, który pod presją obu zaborców wyraził milczącą zgodę na kolejny rozbiór kraju, zawarł nierównoprawny traktat pokojowy z Rosją, przywrócił Radę Nieustającą, rozwiązał też konfederację targowicką. B ył to ostatni Sejm Polski szlacheckiej. • W rozbiorze tym, w odróżnieniu od dwu pozostałych, nie brała udziału Austria, zajęta wojną z rewolucyjną Francją

18. Insurekcja kosciuszkowska - III rozbiór Polski Niecały rok po upadku insurekcji kościuszkowskiej, 24 października 1795 monarchowie Rosji, Prus i Austrii uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej. Trzeci rozbiór był rezultatem: a) kryzysu wewnętrznego i ekspansywnych działań mocarstw ościennych, b) wynikiem nieudanego powstania kościuszkowskiego c) przegranej wojny Polski z Rosją i Prusami.

19. Insurekcja kosciuszkowska Pod wpływem działalności rosyjskiego ambasadora następowała redukcja wojska polskiego, co miało zdezorganizować przygotowania powstańcze. Sprzeciwiając się redukcji wojska brygadier Antoni Madaliiski ze swoim oddziałem kawalerii zbuntował się i posuwając się z Ostrołęki wzdłuż granicy zPrusami na południc, przybył do Krakowa, gdzie przebywał Kościuszko. Ambasador rosyjski Igelstrom wycofał wojska rosyjskie z okolic Krakowa w kierunku Warszawy Kraków stał się wolny. 24 111 1794 r. na Rynku krakowskim Tadeusz Kościuszko ogłosił akt insurekcji — powstania objął władzę dyktatorską, składąjąc przysięgę zobowiązał się, że będzie walczył w „imię wolności, całości i nicpodlgłości”, ogłosił akty powstańcze (powoływały pod broń mężczyzn między 18 a 28 rokiem życia). Kościuszko zgromadził 4 tys. żołnierzy i 2 tys. kosynierów.

20. Przyczyny i skutki powstania kosciuszkowskiego • Przyczyny: • wyzwolenie się spod zależności sąsiadów • (II rozbiór obok uzależnienia politycznego przyniósł załamanie gospodarcze kraju) • redukcja armii polskiej • Skutki: • klęska i ostateczny upadek państwa polskiego • insurekcja kościuszkowska uratowała zagrożoną interwencją mocarstw Rewolucję Francuską • po raz pierwszy na taką skalę odwołano się w walce z nieprzyjacielem do całego społeczeństwa

21. Bitwa pod Racławicami Bitwa pod Racławicami, obraz Jana Matejki Straty wojsk polskich podczas bitwy wyniosły 500 ludzi. Bitwa pod Racławicami miała niewielkie znaczenie militarne, gdyż Kościuszko, mimo odniesionego zwycięstwa nie zdołał rozbić korpusu Denisowa i oczyścić Małopolski z wojska rosyjskiego. Duży rozgłos nadany wiktorii racławickiej miał natomiast poważne następstwa polityczne i moralne, prowadzące do rozszerzenia się powstania na inne regiony kraju, a przede wszystkim do wybuchu 17 kwietnia 1794 insurekcji w Warszawie i nabrania przez Polaków wiary w możliwość pomyślnego rozstrzygnięcia powstania.

22. Uniwersał pod Połańcem 7 maja 1794 r. w obozie pod Połańcem Tadeusz Kościuszko ogłosił Uniwersał, w którym rozciągał opiekę rządu nad chłopem: chłopi mieli otrzymać wolność osobistą, zagwarantowano im nieusuwalność z użytkowanej ziemi, obniżenie pańszczyzny o 2 dni przy dotychczasowej większej niż 4 dni w tygodniu, lub o 1 dzień przy pańszczyźnie obowiązującej 2 -4 dni w tygodniu. Dzięki temu wielu chłopów zgłosiło się do powstania w praktyce postanowienia uniwersału połanieckiego nie zostały wcielone w życie, były sabotowane przez szlachtę. 9 maja w Warszawie doszło do zamieszek — powieszono zdrajców targowiczan, w mieście władzę przejęła Rada Najwyższa Narodowa. Dzięki radykalnym działaczom, tzw. jakobinom, wzrosły nastroje rewolucyjne. W szczytowym okresie powstania pod bronią znajdowało się ok. 105 tys. osób. Występowały jednak trudności kadrowe wśród oficerów i poważne braki w wyszkoleniu. Wojsko było źle uzbrojone

23. Bitwa pod Szczekocinami Bitwa pod Szczekocinami 1794 • Bitwa pod Szczekocinami - jedna z bitew insurekcji kościuszkowskiej. • W dniu 6 czerwca 1794 roku wojska polskie stoczyły bitwę pod Szczekocinami z armią rosyjsko-pruską. Przeciwko 15-tysięcznemu polskiemu korpusowi Tadeusza Kościuszki stanęła potężna połączona armia rosyjsko-pruska pod wodzą króla Prus Fryderyka Wilhelma II i gen. Adriana Denisowa, licząca ponad 26 tysięcy ludzi. Po kilku godzinach krwawych walk bitwa zakończyła się klęską wojsk polskich i wycofaniem ich w kierunku Warszawy. Śmiertelnie ranny w tej bitwie został słynny chorąży grenadierów krakowskich Bartosz Głowacki.

24. Bitwa pod Maciejowicami • Bitwa pod Maciejowicami - odbyła się 10 października 1794 pod Maciejowicami, w okolicy Garwolina. • Podczas powstania kościuszkowskiego doszło tu do spotkania między wojskami Tadeusza Kościuszki (6200 żołnierzy) z Rosjanami. Naczelnik nie chciał dopuścić do spotkania wojsk generała Iwana Fersena (12 000 ludzi) z kolumną Aleksandra Suworowa (12 500 ludzi). Polacy przegrali tę bitwę w wyniku znacznej dysproporcji sił, a ranny Kościuszko dostał się do niewoli. • Wynik bitwy mógł być inny, gdyż w pobliżu stacjonował liczący 4 000 żołnierzy korpus Adama Ponińskiego, ale jego dowódca zbyt późno został wezwany przez Kościuszkę i tym samym nie zdążył przyjść w sukurs walczącym. Kościuszko do końca życia za przegranie batalii maciejowickiej obwiniał właśnie Ponińskiego, choć ten nie ponosił winy za błąd Naczelnika Bitwa pod Maciejowicami pędzla Jana Bogumiła Plerscha. Kościuszko pada ranny w bitwie.

25. PODZIAŁ ZIEMI PO III ROZBIORZE POLSKI Prusy — Mazowsze i tereny litewskie po Niemen, ok. km”, I mln mieszkańców; Rosja — ziemie Litwy, Żmudzi i Podola ok. 120 ok. 1,2 tys. mieszkańców; Austria Małopolska między Pilicą a Bugiem, Cz lasia i Mazowsza. ok. 47 tys. km2, 1,5 mln mieszkańców. W 1797 r. zaborcy podpisali konwencję petersburską, która mówiła, że na zawsze na być zlikwidowana nazwa "Królestwo Polskie".

26. Następstwa III rozbióru Polski • Król Stanisław August Poniatowski opuścił Warszawę i w asyście dragonów rosyjskich udał się do Grodna, pod opiekę i nadzór namiestnika rosyjskiego, po czym abdykował 25 listopada na rzecz Rosji. To stało się powodem, iż Rosja de facto stała się depozytariuszką korony polskiej, i bez jej zgody Napoleon nie chciał i nie mógł przywrócić poźniej Królestwa Polskiego. (Uczynił to dopiero powołując w 1812 Konfederację Generalną Królestwa Polskiego i wypowiadając wojnę Rosji). Stanisław August Poniatowski zmarł w Petersburgu 12 lutego 1798. • W latach 1807-1815 i w pierwszych latach po kongresie wiedeńskim łudzono się jeszcze nadzieją uzyskania częściowej chociaż autonomii, ale w 1815 r. ostatecznie ustaliły się granice zaborów (z korektą w 1833) – aż do jesieni 1918. Podział Księstwa Warszawskiego dokonany podczas obrad wiedeńskich nazywany bywa błędnie IV rozbiorem Polski (czasem nazwę tę stosuje się jednak również wobec paktu Ribbentrop-Mołotow). • Po utracie niepodległości państwowej, znaczna część Polaków, zwłaszcza wojskowych, wyemigrowała z kraju, głównie do Saksonii, Włoch i Francji. Wielu z nich związało swe losy z gen. Napoleonem I Bonaparte. Z jego przyzwolenia utworzone zostały w Lombardii w styczniu 1797 dwa Legiony Polskie pod dowództwem generałów Henryka Dąbrowskiego i Karola Kniaziewicza, przy czym w ich skład weszli głównie polscy jeńcy z armii austriackiej. Już w maju 1797 legiony polskie wzięły udział w walkach przeciwko wojskom austriackim o Rzym. Zaś w lipcu jeden z jej twórców, Józef Wybicki, skomponował pieśń "Mazurek Dąbrowskiego", która stała się później polskim hymnem państwowym.

28. Przyczyny upadku Rzeczypospolitej Przyczyny upadku Rzeczypospolitej a) wewnętrzne: — długoletnie powstrzymywanie się od reform anachronicznego ustroju, — próba radykalnej reformy państwa; ze względu na ogólną słabość zakończona jego upadkiem, — liczne zdrady i przedkładanie własnych korzyści nad państwowymi, — słabość gospodarcza i militarna; b) zewnętrzne: — gwałtowny wzrost znaczenia sąsiadów Rzeczypospolitej w XVIII wieku (Rosja, Prusy i Asistria to ówczesne mocarstwa europejskie), — brak wartościowych sojuszy (osamotnienie Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej).

29. Rozbiory Polski - okres w dziejach Polski od 1772 do 1795 roku, w czasie którego terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów było stopniowo rozdzielane (na podstawie dyplomatycznych ustaleń, a bez wchodzenia w stan wojny z Polską) pomiędzy trzy lub dwa zaborcze państwa ościenne: Austrię, Królestwo Pruskie i Rosję. W 1807 roku Polska uzyskała namiastkę niepodległości w formie utworzonego Księstwa Warszawskiego, w roku 1815 przekształcono je w całkowicie niesuwerenne Królestwo Polskie, formalnie związane unią personalną z Rosją. W 1916Austro-Węgry i Niemcy utworzyły zależne od nich regencyjne Królestwo Polskie. Po 1918 r. na większości polskich terenów przedrozbiorowych powstały nowe państwa: odrodzona II Rzeczpospolita Polska, a dodatkowo Litwa, Białoruś, Ukraina oraz Wolne Miasto Gdańsk, skrawki terytorium ziem znalazły się w granicach Łotwy, Czechosłowacji i Rumunii, a część ziem pozostała w granicach Niemiec oraz Rosji Radzieckiej (później - ZSRR).

30. ziemie Polski po rozbiorach