CZŁONKOWIE KOMISJI

1. CZŁONKOWIE KOMISJI • Otrzymują od przewodniczącego komisji dokumenty potwierdzające członkostwo i funkcje pełnione w komisji; • Są zobowiązani w dniu wyborów nosić identyfikatory z imieniem i nazwiskiem oraz funkcją pełnioną w komisji; • Nie mogą udzielać wyborcą pomocy w głosowaniu;

2. PRZEWODNICZĄCY KOMISJI • Kieruje pracami komisji; • Zwołuje posiedzenia komisji i im przewodniczy; • Odpowiada za utrzymanie porządku i spokoju; • Czuwa nad przestrzeganiem tajności głosowania; • Ma prawo zażądać opuszczenia lokalu przez osoby naruszające porządek i spokój; • Przypadki zakłócenia głosowania odnotowuje się w punkcie 16 protokołów głosowania w obwodzie.

3. MĘŻOWIE ZAUFANIA • Mogą być obecni w dniu wyborów w lokalu wyborczym podczas wszystkich czynności wykonywanych przez komisję po przedstawieniu: • Zaświadczenia podpisanego przez pełnomocnika wyborczego lub upoważnioną przez niego osobę (jeżeli zaświadczenie wystawiła osoba upoważniona, mąż zaufania okazuje również ksero tego upoważnienia; • Podczas obecności w lokalu mężowie zaufania noszą identyfikatory z imieniem, nazwiskiem, funkcją oraz nazwą komitetu wyborczego, który reprezentują; • Identyfikatory nie mogą zawierać elementów kampanii wyborczej;

4. MĘŻOWIE ZAUFANIA Mężowie zaufania mają prawo: • Obserwować wszystkie czynności OKW; • Zgłaszać przewodniczącemu komisji uwagi i zastrzeżenia; • Wnosić uwagi do protokołu głosowania w obwodzie , z wymienieniem konkretnych zarzutów; • Być obecni przy transmisji danych z protokołów do okręgowej komisji wyborczej oraz przy przekazywaniu protokołów pełnomocnikowi okręgowej komisji wyborczej;

5. MĘŻOWIE ZAUFANIA Mężowie zaufania nie mogą: • Wykonywać żadnych czynności członka komisji; • Pomagać wyborcom w głosowaniu ani udzielać im wyjaśnień; • Liczyć ani przeglądać kart do głosowania przed rozpoczęciem głosowania, w trakcie głosowania i po jego zakończeniu; • Utrwalać pracy komisji za pomocą aparatów fotograficznych oraz kamer; • Wchodzić do pomieszczenia za zasłoną zapewniającego tajność głosowania, gdy w tym pomieszczeniu znajduje się wyborca, nawet jeśli wyraził on na to zgodę;

6. MĘŻOWIE ZAUFANIA • Przewodniczący komisji może wydawać polecenia o charakterze porządkowym, w przypadku gdy działania mężów zaufania wykraczają poza ich uprawnienia, utrudniają pracę komisji, zakłócają powagę głosowania lub naruszają jego tajność. Fakt ten należy odnotować w punkcie 13 protokołów głosowania w obwodzie; • Przewodniczący komisji informuje mężów zaufania o przysługujących im prawach i wskazuje im miejsce w lokalu wyborczym, z którego będą mogli obserwować przebieg głosowania;

7. DZIENNIKARZE • W czasie głosowania w lokalu mogą przebywać dziennikarze posiadający ważne legitymacje dziennikarskie; • Dziennikarze są zobowiązani zgłosić swoją obecność przewodniczącemu komisji oraz stosować się do zarządzeń mających na celu zapewnienie powagi i tajności głosowania. • Dziennikarze nie mogą przeprowadzać wywiadów w lokalu, w którym odbywa się głosowanie, ani przebywać w tym lokalu przed rozpoczęciem głosowania oraz po jego zakończeniu;

8. LOKAL WYBORCZY W lokalu wyborczym powinno znajdować się: • Godło Rzeczypospolitej Polskiej; • Urna; • Pomieszczenia lub osłony zapewniające tajność głosowania wyposażone w przybory do pisania; oraz plakat Państwowej Komisji Wyborczej o sposobie głosowania i warunkach ważności głosu; Lokal wyborczy powinien – w miarę możliwości – być tak urządzony, aby wyborca po otrzymaniu kart do głosowania bezpośrednio kierował się do miejsca za osłoną, a następnie w stronę urny.

9. LOKAL WYBORCZY Na widocznym miejscu w lokalu wywiesza się urzędowe obwieszczenia i informacje: • O numerach i granicach okręgu wyborczego do Sejmu i liczbie posłów wybieranych w tym okręgu oraz o numerach i granicach okręgu wyborczego do Senatu; • O numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach OKW; • O zarejestrowanych w danym okręgu wyborczym listach kandydatów na posłów (numerach i nazwach tych list z danymi o kandydatach oraz informacje o skreślonych z list kandydatach); • O zarejestrowanych kandydatach na senatora; • O sposobie głosowania i warunkach ważności głosu; • O składzie komisji;

10. LOKAL WYBORCZY W lokalu wyborczym oraz na terenie budynku (wewnątrz i na zewnątrz), w którym mieści się ten lokal, nie mogą być umieszczane hasła, napisy lub ulotki oraz inne materiały o charakterze agitacyjnym. Kontroli w tym zakresie komisja dokonuje bezpośrednio przed dniem głosowania oraz ponownie przed rozpoczęciem głosowania, a także (w razie potrzeby) w trakcie głosowania. W razie umieszczenia takich materiałów komisja usuwa je. W przypadku gdyby usunięcie ich przez komisję we własnym zakresie nie było możliwe, zwraca się o pomoc do burmistrza.

11. ZADANIA KOMISJI PRZED DNIEM WYBORÓW Nie później niż 3 dni przed dniem głosowania przewodniczący zwołuje posiedzenie komisji poświęcone organizacji jej pracy przed i w dniu głosowania; Komisja ( w co najmniej trzy osobowym składzie – w tym przewodniczący lub zastępca) najpóźniej w przeddzień głosowania dokładnie sprawdza, czy: • Karty do głosowania zostały dostarczone w odpowiedniej liczbie oraz czy dotyczą one właściwego okręgu; • Karty do głosowania w wyborach do Sejmu są kompletne (zawierają wszystkie listy kandydatów zarejestrowanych w danym okręgu); • Przekazano właściwą liczbę formularzy protokołów głosowania (po 4 egzemplarze)

12. ZADANIA KOMISJI PRZED DNIEM WYBORÓW • Przekazano właściwy spis wyborców, wraz z listą wyborców, którzy udzielili pełnomocnictwa do głosowania; • Przekazano komisji właściwą pieczęć; • Przekazano nakładki na karty do głosowania w alfabecie Braille'a (3 egzemplarze nakładek na karty do głosowania w wyborach do Sejmu i do Senatu); • Przekazano formularze zaświadczeń potwierdzających wzięcie udziału w głosowaniu; • Przygotowane zostały potrzebne materiały biurowe; Komisja wyznaczona do celów głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych sprawdza ponadto, czy w spisie wyborców umieszczone są nazwiska wyborców, przy których w rubryce „uwagi” umieszczona jest adnotacja o wysłaniu pakietu wyborczego.

13. ZADANIA KOMISJI W DNIU WYBORÓW PRZED OTWARCIEM LOKALU Komisja zbiera się w lokalu wyborczym w możliwie pełnym składzie (Przewodniczący lub zastępca obowiązkowo) nie później niż o godz. 6:00. Przed rozpoczęcie głosowania komisja: • Sprawdza dostarczone jej dokumenty oraz pieczęć komisji; • Ponownie przelicza karty do głosowania, odrębnie do Sejmu i do Senatu; • Ostemplowuje karty do głosowania; • Rozkłada spis wyborców oraz karty do głosowania w sposób ułatwiający prowadzenie głosowania; • Sprawdza, czy w lokalu wyborczym w widocznym miejscu wywieszone są urzędowe obwieszczenia i informacje;

14. ZADANIA KOMISJI PRZED DNIEM WYBORÓW • Sprawdza, czy w lokalu wyborczym oraz wewnątrz i na zewnątrz budynku nie znajdują się elementy służące prowadzeniu kampanii wyborczej; • Sprawdza, czy urna jest pusta, a następnie zamyka ja i opieczętowuje. Urna powinna być ustawiona w takim miejscu, by była przez cały czas głosowania widoczna dla członków komisji i mężów zaufania oraz obserwatorów międzynarodowych. Urny nie wolno wynosić z lokalu wyborczego.

15. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Komisja otwiera lokal o godz. 7.00. • Od chwili rozpoczęcia głosowania do czasu jego zakończenia komisja wykonuje swoje zadania w składzie zapewniającym wyborcom udział w głosowaniu bez zakłóceń przy wydawaniu kart do głosowania, ale co najmniej 3-osobowym, w tym zawsze z udziałem przewodniczącego komisji lub jego zastępcy. Wymóg obecności co najmniej 3 osób z komisji oznacza stąłe przebywanie takiej liczby członków w pomieszczeniu, w którym znajduje się urna.

16. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Jeżeli w okresie po wydrukowaniu kart do głosowania, a przed dniem wyborów, Okręgowa Komisja Wyborcza skreśli z zarejestrowanej listy nazwisko kandydata lub uniemożliwi rejestrację listy kandydatów, wówczas obowiązana jest o tym fakcie zawiadomić wszystkie obwodowe komisje wyborcze, których ten fakt dotyczy. • W takim przypadku nie dokonuje się druku nowych kart do głosowania. Okręgowa Komisja Wyborcza sporządza informację o nowym, prawidłowym brzmieniu kart do głosowania oraz o warunkach ważności głosu oddanego na takiej karcie.

17. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Otrzymaną informację komisja obwodowa umieszcza w lokalu wyborczym przy właściwym obwieszczeniu oraz informuje ustnie o tym wyborców. NIEDOPUSZCZALNE JEST DOKONYWANIE PRZEZ KOMISJĘ JAKICHKOLWIEK SKREŚLEŃ I ADNOTACJI NA KARTACH DO GŁOSOWANIA. • Przed wydaniem karty do głosowania komisja: • Sprawdza tożsamość wyborcy na podstawie dowodu osobistego lub innego dokumentu z fotografią; Dokumentem tym nie może być „książeczkowy” dowód osobisty. • Ustala, czy wyborca jest uprawniony do głosowania w tym obwodzie przez sprawdzenie, czy jego nazwisko ujęte jest w spisie wyborców;

18. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Komisje wyznaczone do głosowania korespondencyjnego sprawdzają jeszcze, czy w rubryce spisu wyborców „UWAGI” odpowiadającej nazwisku danego wyborcy nie jest umieszczona informacja o wysłaniu do niego pakietu wyborczego. W przypadku umieszczenia takiej informacji komisja odmawia wydania kart do głosowania. • Jeśli wyborca poinformuje komisję, że nie otrzymał pakietu wyborczego, przewodniczący komisji telefonicznie potwierdza w dziale ewidencji ludności UG informację o niedoręczeniu temu wyborcy pakietu; • W przypadku potwierdzenia przez Urząd niedoręczenia pakietu, przewodniczący skreśla adnotację w spisie i w to miejsce wpisuje „pakiet niedoręczony”, parafuje i komisja wydaje wyborcy karty do głosowania.

19. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Wyborcy wydaje się po jednej karcie do głosowania w wyborach do Sejmu i Senatu; Komisja odmawia ponownego wydania karty niezależnie od przyczyn tego żądania. • Przy wydaniu kart OKW sprawdza: • Czy wydawane karty są ostemplowane jej pieczęcią; • Czy wyborca potwierdził własnoręcznym podpisem, w przeznaczonej na to rubryce spisu wyborców, fakt otrzymania kart; Jeśli wyborca, który odmówił przyjęcia jednej z kart do głosowania, następnie będzie chciał otrzymać tę kartę w wyborach, w których nie uczestniczył, komisja wydaje wyborcy tę kartę.

20. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Na wniosek wyborcy komisja jest zobowiązana: • wyjaśnić mu sposób głosowania w wyborach do Sejmu i Senatu oraz warunki ważności głosu, zgodnie z informacjami umieszczonymi na karcie do głosowania; • przekazać ustnie treści obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych biorących udział w wyborach oraz zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów (dla osób niepełnosprawnych). Informacji tej udziela przewodniczący lub zastępca komisji w obecności członka komisji zgłoszonego przez inny komitet wyborczy.

21. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • W dniu głosowania komisja dopisuje do spisu wyborców i umożliwia głosowanie: • Osobie przedkładającej zaświadczenie o prawie do głosowania, które to zaświadczenie zatrzymuje i dołącza do spisu. Odnosi się to także do osób, które na podstawie zaświadczenia chcą głosować w „swoim” obwodzie; • Osobie pominiętej w spisie, jeżeli udokumentuje ona (np. przedstawiając dowód osobisty), iż zamieszkuje stale na terenie obwodu głosowania, a dział ewidencji ludności, na żądanie komisji, potwierdzi telefonicznie, że pominięcie jest wynikiem pomyłki powstałej przy sporządzeniu spisu; • Osobie skreślonej ze spisu dla danego obwodu głosowania w związku z umieszczeniem w spisie wyborców w szpitalu, jeśli udokumentuje ona, iż opuściła szpital w przeddzień wyborów;

22. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • obywatelowi polskiemu stale zamieszkującemu za granicą, a głosującemu w kraju na podstawie ważnego polskiego paszportu, jeśli udokumentuje, iż stale zamieszkuje za granicą. • Podstawą dopisania takiego wyborcy do spisu jest wyłącznie polski paszport. Podstawą nie może być okazanie dowodu osobistego, nawet w przypadku wyborców zamieszkujących stale za granicą na obszarze Unii Europejskiej, czy innego państwa, do którego można wjechać na podstawie polskiego dowodu osobistego. • Udokumentowanie zamieszkiwania za granicą polega na okazaniu komisji dokumentu potwierdzającego ten fakt. Dokumentem takim jest na przykład: karta stałego pobytu, dokument potwierdzający zatrudnienie za granicą itp. • Dane objęte spisem wpisuje się w odpowiednich rubrykach spisu na podstawie paszportu. W rubryce spisu "Uwagi" wpisuje się numer paszportu oraz miejsce i datę jego wydania. • Przed dopisaniem do spisu obywatela polskiego stale zamieszkałego za granicą komisja jest obowiązana sprawdzić, czy w paszporcie nie ma odcisku pieczęci innej komisji z datą 09 października 2011 r.; w takim przypadku należy odmówić dopisania nazwiska wyborcy do spisu, gdyż odcisk pieczęci komisji w paszporcie świadczy o wcześniejszym udziale w głosowaniu. • Po dopisaniu do spisu obywatela polskiego zamieszkałego za granicą, komisja jest obowiązana umieścić w paszporcie na ostatniej wolnej stronie przeznaczonej na adnotacje wizowe odcisk swojej pieczęci i wpisać datę głosowania. • Umieszczanie odcisku pieczęci obwodowej komisji w paszporcie nie dotyczy przypadków, gdy do głosowania przystępuje osoba zamieszkała w kraju, której nazwisko jest ujęte w spisie, lub osoba przedkładająca zaświadczenie o prawie do głosowania, posługująca się paszportem w celu umożliwienia ustalenia jej tożsamości;

23. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • KOMISJA NIE JEST UPRAWNIONA DO DOKONYWANIA JAKICHKOLWIEK INNYCH ZMIAN W SPISIE WYBORCÓW.

24. Komisja dopuszcza do głosowania również osoby posiadające pełnomocnictwo do głosowania w imieniu wyborcy ujętego w spisie wyborców. • Wyborca, który udzielił pełnomocnictwa, może w dniu głosowania doręczyć komisji oświadczenie o cofnięciu pełnomocnictwa, a także głosować osobiście, jeżeli nie głosował jeszcze w jego imieniu pełnomocnik; • GŁOSOWANIE OSOBISTE WYBORCY POWODUJE WYGAŚNIĘCIE PEŁNOMOCNICTWA DO GŁOSOWANIA W JEGO IMIENIU. • Fakt cofnięcia pełnomocnictwa komisja odnotowuje w spisie wyborców oraz na otrzymanej liście wyborców, którzy udzielili pełnomocnictwa do głosowania w ich imieniu.

25. GŁOSOWANIE PRZEZ PEŁNOMOCNIKA • Odnotowuje nazwisko i imię pełnomocnika w spisie wyborców w rubryce„UWAGI”; • Załącza akt pełnomocnictwa do spisu; • Wydaje pełnomocnikowi karty do głosowania; • Odnotowuje fakt głosowania przez pełnomocnika na otrzymanej wraz ze spisem wyborców liście wyborców, którzy udzielili pełnomocnictwa do głosowania w ich imieniu; W przypadku pełnomocnika przedkładającego zaświadczenie o prawie do głosowania komisja dopisuje pełnomocnika do spisu wyborców, a następnie postępuje jak wyżej; Pełnomocnik potwierdza otrzymanie kart do głosowania własnym czytelnym podpisem w rubryce przeznaczonej na potwierdzenie otrzymania kart do głosowania przez wyborcę udzielającego pełnomocnictwa do głosowania;

26. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • W trakcie głosowania komisja zwraca uwagę, by uprawnieni głosowali osobiście i w taki sposób, by nienaruszona została tajność głosowania, oraz aby głosowanie nie zostało wykorzystane przez wyborców do prowadzenia agitacji wyborczej; • Niedopuszczalne jest głosowanie za członka rodziny lub za inną osobę (z wyjątkiem pełnomocnictw); • POMOCY W GŁOSOWANIU NIE MOŻE UDZIELAĆ CZŁONEK KOMISJI ANI MĄŻ ZAUFANIA!!!

27. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Komisja zwraca uwagę, by wyborcy nie wynosili kart do głosowania poza lokal wyborczy; • W przypadku gdy komisja zauważy, że wyborca wyniósł kartę do głosowania na zewnątrz lub otrzyma informację, że w lokalu wyborczym lub poza nim oferowane jest odstąpienie karty, zobowiązana jest niezwłocznie zawiadomić Policję i fakt ten opisać w pkt. 16 obu protokołów głosowania w obwodzie; • Komisja zwraca również uwagę, aby wyborcy nie wrzucali do urny innych przedmiotów niż karty do głosowania. W razie stwierdzenia takich przypadków fakt ten należy opisać w pkt. 16 obu protokołów.

28. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • OKW wyznaczone do głosowania korespondencyjnego na bieżąco ustalają: • Liczbę otrzymanych kopert zwrotnych; • Liczbę kopert zwrotnych, w których nie było oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu; • Liczbę kopert zwrotnych, w których oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu nie było podpisane przez wyborcę; • Liczbę kopert zwrotnych, w których nie było koperty na kartę do głosowania; • Liczbę kopert zwrotnych, w których znajdowała się niezaklejona koperta na kartę do głosowania; • Liczbę kopert na kartę do głosowania wrzuconych do urny;

29. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Głosowania nie wolno przerywać, chyba że w wyniku nadzwyczajnych wydarzeń zostanie ono przejściowo lub trwale uniemożliwione. • Zarządzenie o przerwie w głosowaniu, jej przedłużeniu lub odroczeniu komisja powiadamia niezwłocznie okręgową komisję wyborczą i za jej zgodą podejmuje uchwałę w tej sprawie. • Uchwałę o zarządzeniu przerwy w głosowaniu, jego przedłużeniu lub odroczeniu komisja bezzwłocznie podaje do publicznej wiadomości oraz przesyła właściwej okregowej komisji wyborczej i burmistrzowi;

30. ZADANIA KOMISJI W TRAKCIE GŁOSOWANIA • Komisja przekaże Państwowej Komisji Wyborczej dane o liczbie osób uprawnionych do głosowania oraz o liczbie wyborców, którym wydano karty do głosowania w trakcie głosowania. Dane te przekazuje się według stanu na godzinę 9:00, 14:00 oraz 18:00 • Należy podać: • Numer obwodu; • Adres komisji obwodowej; • Imię i nazwisko przewodniczącego komisji obwodowej (zastępca komisji powinni podać również swoje imię i nazwisko)‏ • Liczbę osób uprawnionych do głosowania; • Liczbę wyborców, którym wydano karty do głosowania;

31. ZADANIA KOMISJI PO ZAKOŃCZENIU GŁOSOWANIA • O godzinie 21:00 przewodniczący komisji zarządza zakończenie głosowania. Komisja zamyka lokal. Osobom przybyłym do lokalu przed tą godziną należy umożliwić oddanie głosu. • Po opuszczeniu lokalu przez ostatniego wyborcę komisja zapieczętowuje wlot urny, zaklejając go paskiem papieru opatrzonym pieczęcią komisji i podpisami jej członków. • W lokalu mogą przebywać oprócz członków komisji wyłącznie mężowie zaufania i obserwatorzy międzynarodowi. . Nie mogą oni uczestniczyć w liczeniu głosów ani pomagać członkom komisji w wykonywaniu ich zadań.

32. ZADANIA KOMISJI PO ZAKOŃCZENIU GŁOSOWANIA • Komisja przed przystąpieniem do sporządzenia protokołów głosowania w obwodzie ustala liczbę wyborców, którzy głosowali na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania. Liczbę tę komisja ustala na podstawie liczby zaświadczeń dołączonych do spisu wyborców. Sporządza zestawienie zawierające tytuł „Wybory do Sejmu RP i do Senatu RP w dniu 9 października 2011” oraz: • Numer obwodu; • Adres komisji; • Imię i nazwisko przewodniczącego lub zastępcy OKW; • Liczbę osób głosujących na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania;

33. ZADANIA KOMISJI PO ZAKOŃCZENIU GŁOSOWANIA • Komisje wyznaczone do głosowania korespondencyjnego dodatkowo uwzględniają: • Liczbę otrzymanych przez komisję koper zwrotnych; • Liczbę kopert zwrotnych, w których nie było oświadczenia o osobistym i tajnym oddaniu głosu; • Liczbę kopert zwrotnych, w których oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu nie było podpisane przez wyborcę; • Liczbę kopert zwrotnych, w których nie było koperty na kartę do głosowania; • Liczbę kopert zwrotnych, w których znajdowała się niezaklejona koperta na kartę do głosowania; • Liczbę kopert na kartę do głosowania wrzuconych do urny;

34. ZADANIA KOMISJI PO ZAKOŃCZENIU GŁOSOWANIA Komisja przystępuje do ustalenia wyników głosowania i sporządzenia projektów: • Protokołu głosowania w obwodzie na listy kandydatów na posłów; • Protokołu głosowania w obwodzie na listy kandydatów na senatora;

35. Liczba osób ujętych w spisie + osoby dopisane przez Komisję w trakcie głosowania odejmując osoby wykreślone przez Gminę Ustalona przed rozpoczęciem głosowania – zapisana w protokole przyjęcia i przeliczenia kart Liczba podpisów potwierdzających otrzymanie karty do głosowania łącznie z adnotacjami „odmowa podpisu” zastępującymi podpis Pakujemy je, opieczętowujemy i opisujemy

36. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ 5. Liczba kart wyjętych z urny 6. Liczba kart nieważnych 7. Liczba kart ważnych II. USTALENIE WYNIKÓW GŁOSOWANIA Komisja stwierdziła, że pieczęcie na urnie pozostały nienaruszone. Po wyjęciu kart z urny Komisja ustaliła na ich podstawie następujące wyniki głosowania: Karty inne niż ustalone urzędowo lub nieopatrzone pieczęcią komisji obwodowej. Karty te należy zapakować w pakiety, opieczętować je i opisać. Nie wpisuje się kart całkowicie przedartych oraz innych „śmieci”, które pakujemy w pakiet, opieczętowujemy i opisujemy Pozostałe karty.

37. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ 8. Liczba głosów nieważnych 9 Liczba głosów ważnych

38. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ • Ustalając, czy głos na karcie jest ważny, czy nie ważny, komisja stosuje poniższe reguły: • uznania głosu za nieważny komisja dokonuje po okazaniu karty wszystkim członkom komisji uczestniczącym w ustalaniu wyniku głosowania; • nieważne są głosy, jeżeli na karcie do głosowania wyborca postawił znak "x" w kratce przy nazwiskach kandydatów z różnych list okręgowych (tj. z więcej niż jednej listy) bądź nie postawił znaku w kratce przy nazwisku kandydata na żadnej liście; • jeżeli na karcie do głosowania wyborca postawił znak "x" w kratce obok nazwiska dwóch lub więcej kandydatów z tej samej listy, to głos taki uważa się za ważnie oddany na daną listę i zalicza kandydatowi, którego nazwisko jest umieszczone wyżej na tej liście od innych nazwisk, przy których postawiono znak "x";

39. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ • jeżeli znak "x" został postawiony przy nazwisku kandydata, którego okręgowa komisja wyborcza skreśliła z zarejestrowanej listy kandydatów na posłów lub (oraz) unieważniła rejestrację listy okręgowej, wówczas przy ocenie, czy głos jest ważny, należy kierować się następującymi zasadami: • jeżeli wyborca postawił znak "x" w kratce obok nazwiska skreślonego kandydata oraz postawił znak "x" w kratce obok nazwiska innego kandydata z tej samej listy, to głos jest ważny i zalicza się nieskreślonemu kandydatowi; • jeżeli wyborca postawił znak "x" w kratce obok nazwiska skreślonego kandydata oraz postawił znak "x" w kratce obok nazwiska kandydata z innej (ale tylko jednej) listy, to głos jest ważny i oddany na kandydata z innej listy i tę listę; • jeżeli wyborca postawił znak "x" jedynie w kratce obok nazwiska skreślonego kandydata, to głos jest ważny i oddany na listę, ale głosu tego nie zalicza się żadnemu kandydatowi z tej listy; • jeżeli wyborca postawił znak "x" w kratce obok nazwiska kandydata z listy, której rejestrację unieważniono, oraz postawił znak "x" w kratce obok nazwiska kandydata z innej (ale tylko jednej) listy, to głos jest ważny i oddany na kandydata z innej listy i tę listę; • jeżeli wyborca postawił znak "x" jedynie w kratce obok nazwiska kandydata z listy, której rejestrację unieważniono, to głos jest nieważny.

40. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ •  w przypadkach wątpliwych należy przyjmować, że znakiem "x" postawionym w kratce są dwie linie przecinające się, których punkt przecięcia znajduje się w obrębie kratki. Ustalenie, czy znak "x" postawiony jest w kratce, czy poza nią, należy do komisji; • wszelkie znaki, wykreślenia, przekreślenia, w tym również i znak "x" postawiony przez wyborcę poza przeznaczoną na to kratką, traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu. Natomiast wszelkie znaki graficzne naniesione w obrębie kratki, w szczególności zamazanie kratki, przekreślenie znaku w kratce itp. powoduje nieważność głosu.

41. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SEJMU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ • Karty ważne z głosami nieważnymi należy zapakować w pakiet, opieczętować i opisać „Głosy nieważne z kart ważnych do Sejmu – podać ilość” • ANALOGICZNIE POSTĘPUJE SIĘ PRZY SPORZĄDZANIU PROTOKOŁÓW DO SENATU

42. PROTOKÓŁ GŁOSOWANIA DO SENATU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ • Komisja uznaje za nieważne głosy, jeżeli na karcie do głosowania wyborca postawił znak "x" w kratkach przy nazwiskach więcej niż jednego kandydata, bądź nie postawił znaku “x” w kratce przy żadnym nazwisku kandydata. • Jeżeli okręgowa komisja wyborcza skreśliła kandydata na senatora, wówczas przy ocenie, czy głos jest ważny, należy stosować odpowiednio zasady jak do sejmu, z tym że: • jeżeli wyborca postawił znak "x" w kratce obok nazwiska skreślonego kandydata na senatora oraz postawił znak "x" w kratkach obok nazwiska tylko jednego nieskreślonego kandydata, głos taki uważa się za ważny i oddany na tego kandydata.; • jeżeli wyborca postawił znak "x" tylko w kratce obok nazwiska skreślonego kandydata, głos taki uważa się za nieważny.

43. Do protokołów głosowania w obwodzie mogą wnieść zarzuty mężowie zaufania obecni przy pracach komisji oraz członkowie komisji uczestniczących w jej pracach. Zarzuty takie należy wpisać bezpośrednio do protokołu. Komisja ma obowiązek ustosunkować się do wniesionych zarzutów, załączając do protokołu wyjaśnienia. • Należy pamiętać, aby na każdej stronie protokołu znajdowały się parafy członków komisji obecnych przy ich sporządzaniu.

44. Protokoły głosowania w obwodzie podpisują wszyscy członkowie komisji obecni przy ich sporządzeniu, także ci, którzy wnieśli do nich uwagi; opatruje się je również pieczęcią. • Jeden egzemplarz protokołu głosowania w obwodzie komisja wywiesza w miejscu łatwo dostępnym dla zainteresowanych i widocznym po zamknięciu lokalu. • Kolejne protokoły umieszcza się w odrębnych kopertach, zakleja się je, pieczętuje na załączeniach oraz odpowiednio opisuje.