Stereotypy i uprzedzenia (2)

1. Stereotypy i uprzedzenia (2) Wykład 12

2. Teoria „ziarna prawdy” • Nie ma dymu bez ognia: stereotypy odzwierciedlają pewne rzeczywiste cechy grup będących przedmiotem stereotypów, tyle że przejaskrawione, nadmiernie zgeneralizowane i zaopatrzone w ujemny znak emocjonalny

3. Trafność stereotypów • Peabody: badania nad wzajemnymi spostrzeżeniami sąsiadujących narodów: • zachowana deskryptywna prawda, • zmiana oceny wartościującej z pozytywnej (własna grupa) na negatywną (grupa obca) • Peeters: Stereotypy własnego narodu i narodów nielubianych: • jednakowo pozytywne cechy "korzystne dla siebie" • Narody nielubiane : zdecydowanie więcej cech "niekorzystnych dla innych" • Bardzo mało badań nad trafnością deskryptywną stereotypów, część wyników badań istniejących  stosunkowa duża trafność

4. Teoria rywalizacji o ograniczone zasoby • M. Sherif: Stereotypy (uprzedzenia) wynikiem rywalizacji dwóch grup o dostęp do ograniczonych dóbr • Organizacja obozu dla chłopców, demonstrującego powstawanie i redukcję uprzedzeń

5. Cztery fazy działalności obozu • Faza 1. Wytworzenie dwóch niezależnych grup, z oddzielnymi normami, przywódcami itd. (Eagles i Rattlers, Bull Dogs i Red Devils) • Brak kontaktów międzygrupowych. Wysoka integracja wewnętrzna grupy • Faza 2. Kontakty międzygrupowe. • Rywalizacja o szczupłe zasoby. • Walki i konflikty między członkami obu grup. • Rozwój wewnętrznych norm uniemożliwiających zdradę, przyjazne kontakty z grupą przeciwną itd.

6. Cztery fazy (2) • Faza 3. Próby likwidacji konfliktu i wzajemnych uprzedzeń • dostarczanie pozytywnych informacji o sobie • organizacja wspólnych zabaw • próby wprowadzenia indywidualnych kontaktów między członkami • Brak wyraźnych efektów pozytywnych • Faza 4. Wprowadzenie celów nadrzędnych. Brak wody w obozie  konieczność współdziałania  redukcja konfliktów

7. Hipoteza kontaktu • Stereotypy i uprzedzenia biorą się z braku wiedzy o sobie • Likwidacja wzajemnych uprzedzeń możliwa dzięki ułatwieniu kontaktów między grupami.

8. Warunki, które muszą być spełnione • Status obu grup kontaktujących się ze sobą musi być zdefiniowany jako równy • Kontakt powinien mieć miejsce z tymi członkami grupy, których cechy falsyfikują ogólny negatywny stereotyp (np. schludny, czysty i uczciwy Cygan) • Kontakt powinien mieć formę wspólnej realizacji wspólnego nadrzędnego celu

9. Warunki redukcji uprzedzeń (2) • Kontakty powinny mieć taką formę, żeby osoby będące przedmiotem stereotypów mogły być spostrzegane jako jednostki, a nie jako reprezentanci grup • Fiske i Pavelchak: spostrzeganie indywidualizujące • Fiske i Taylor: efekt wyrazistości (salience) • Normy społeczne powinny zakładać równość grup i egalitaryzm

10. Henry Tajfel: Klee versus Kandinsky • Podział według (rzekomych) preferencji malarskich. • Przypisanie badanego do grupy "Klee" (domyślnie: niektórzy inni - "Kandinsky") • Zadanie polegające na dystrybucji dóbr: przydział punktów dla członka własnej grupy oraz członka grupy przeciwstawnej (wypłata własna zależy od tego co zrobi inny) • Wyniki: • Faworyzowanie własnej grupy (więcej własnemu) • Maksymalizowanie różnicy między wypłatą dla członka grupy własnej i cudzej

11. Teoria tożsamości społecznej H. Tajfela • SIT (Social Identity Theory) • H. Tajfel: Paradygmat minimalnej grupy (minimal group paradigm) • Dowolne kryterium podziału na dwie grupy powoduje: • Poznawcze efekty akcentuacyjne • Faworyzowanie własnej grupy • Deprecjonowanie grupy obcej

12. Efekty akcentuacyjne w spostrzeganiu (teoria akcentuacji H. Tajfela) • Obiekty kategoryzacji społecznej - wielowymiarowe (porównywalne na wielu wymiarach) • Wymiary mogą być skorelowane • Wymiary mogą być: • ogniskowe • peryferyczne • Peryferyczny wymiar może być dwukategorialny (A vs. B; my vs. oni) • Peryferyczny wymiar może być ewaluatywny (dobry vs. zły)

13. Teoria akcentuacji (2) • Wymiar peryferyczny skorelowany z wymiarem ogniskowym wpływa na proces kategoryzacji obiektów na wymiarze ogniskowym poprzez: • wyostrzanie różnic międzyklasowych • niwelowanie różnic wewnątrzklasowych

14. Teoria akcentuacji (3) • Specjalne efekty: • wyostrzanie różnic międzyklasowych silniejsze niż niwelowanie różnic wewnątrzklasowych • lokalne normy dla poszczególnych kategorii  lokalne efekty kontrastu w obrębie kategorii (np. wysoka kobieta vs. niski mężczyzna) • Teoria akcentuacji a myślenie stereotypowe: • Kryterium peryferyczne: my –oni

15. Teoria tożsamości (cd) • J. Turner: Dwa rodzaje tożsamości - tożsamość prywatna (sprzyja różnicowaniu wewnątrz grupy własnej) oraz tożsamość społeczna (sprzyja różnicowaniu między grupami: własną i cudzą) • H. Tajfel: uprzedzenia konsekwencją potrzeby poczucia własnej wartości, zyskiwanej dzięki przynależności do pozytywnie ocenianej grupy • skłonność do podnoszenia oceny własnej grupy po porażce, gdy do grupy tej weszło się dobrowolnie • Faworyzowanie własnej grupy  pośrednie faworyzowanie własnej osoby

16. Efekty dehumanizacji w procesach stereotypizacji • Jacque Philippe Leyens: • Przypisywanie grupie obcej emocji pierwotnych (strach, gniew, radość itd.) • Odmawianie grupie obcej emocji typowo ludzkich (współczucie, litość, itd.)

17. Poznawcze ujęcia stereotypów • Stereotyp to kategoria poznawcza, jej powstawanie, zmiana, rozwój i aktywizowanie podlegają tym samym prawom, co inne kategorie poznawcze (schematy). • Teoria iluzorycznej korelacji Davida Hamiltona • Stereotypizowanie jako decyzja kategoryzacyjna • Kontinuum procesu kategoryzacji Susan Fiske

18. Teoria iluzorycznej korelacji • Chapman i Chapman: pojęcie iluzorycznej korelacji. • Spostrzeganie korelacji tam gdzie jej nie ma, np. adepci psychologii skłonni są diagnozować zaburzenia paranoiczne na podstawie rysunków dużych oczu. • Skłonność ludzi do przeceniania częstości współwystępowania powiązanych ze sobą semantycznie par słów (np. bekon-jajko), oraz słów wyróżniających się z reszty (np. dłuższych niż pozostale). • efekt von Restorffa - większa dostępność percepcyjna, łatwiejsze zapamiętywanie słów/bodźców wyróżniających się, izolowanych itd.

19. Teoria iluzorycznej korelacji • David Hamilton: iluzoryczna korelacja podstawą stereotypów na temat grup mniejszościowych. • Badanie:Prezentacja slajdów z opisami zachowań: pozytywnych i negatywnych, przejawianych przez grupę większościową (A) i mniejszościową (B) w tej samej proporcji zachowań (+) do (-).

20. Schemat eksperymentu Wartościowość zachowania Grupa

21. Wyniki • Po prezentacji badani: • poproszeni o ocenę grupy A na wymiarze społecznego i intelektualnego funkcjonowania • rozpoznanie, które zachowania charakteryzowały jaką grupę • Wyniki: • przecenianie liczby zachowań negatywnych przejawianych przez grupę mniejszościową. • Hamilton: stereotyp konsekwencją tego, że nieliczni członkowie grupy mniejszościowej przejawiają nietypowe zachowania.

22. Czy rzeczywiście jest to adekwatne tłumaczenie genezy stereotypów? • Iluzoryczna korelacja znika gdy badani otrzymają pełną tablicę częstości zachowań • Iluzoryczna korelacja znika gdy badani zapoznają się tylko z zachowaniami grupy mniejszościowej • Klaus Fiedler: iluzoryczna korelacja wynikiem utraty informacji w trakcie sekwencyjnej prezentacji informacji • badani wydają sądy oparte na regresji do średniej: niedoceniają częstości jednych zachowań, przeceniają innych. • Łatwiej jest zauważyć faktyczną różnicę w grupie gdzie zachowań jest więcej  zjawisko regresji silniejsze w grupie mniejszościowej

23. Przetwarzanie heurystyczne vs. systematyczne • Stereotyp = gotowa kategoria poznawcza, schemat poznawczy • Przetwarzanie informacji w oparciu o kategorie poznawcze (top-down) - przejaw przetwarzania heurystycznego a nie systematycznego

24. Afekt a przetwarzanie informacji • Przetwarzanie heurystyczne uaktywnia się pod wpływem afektu: • afektu pozytywnego • silnego afektu (np. gniewu). • Stereotypowe myślenie łatwiej uaktywniane w warunkach wzbudzenia emocji

25. Presja czasowa a przetwarzanie informacji • Myślenie heurystyczne uaktywnione w warunkach presji czasowej • Presja czasowa  wzrost stereotypowego myślenia (Arie Kruglanski)

26. Przetwarzanie kategorialne vs. indywidualizujące (model Susan Fiske) • Kontinuum kategoryzacji • Rodzaj przetwarzania zależny od • ważności obiektu • stopnia uzależnienia podmiotu od spostrzeganego obiektu (współpracownicy, podwładni etc.)

27. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 1 • Szybka wstępna kategoryzacja osoby na podstawie dostępnych wskaźników: • gdy obiekt jest mało istotny pozostajemy przy kategorii • gdy obiekt jest ważny  koncentracja na dalszych informacjach

28. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 2 • Gdy nowa informacja jest spójna z wstępną kategoryzacją  pozostajemy przy kategorii • Gdy nowa informacja jest niezgodna z wstępną kategoryzacją ponowna kategoryzacja

29. Kontinuum procesu formułowania ocen – Faza 3 • Gdy brak odpowiedniej nowej kategorii, która pasowałaby do nowych informacji integracja informacji cząstkowych ("piece-meal").

30. Spostrzeganie kategoryzacyjne vs. indywidualizujące • Presja czasowa • Współzależność interesów • Podwładny - przełożony

31. Zjawisko nadmiernego wykluczania członków grupy własnej (ingroup overexclusion) • Trafność kategoryzacji członków grupy własnej i cudzej • Czy osoby uprzedzone trafniej spostrzegają przedmiot swoich uprzedzeń? • Np. czy antysemici trafniej rozpoznają Żydów, niż osoby bez nastawień antysemickich? • Ekspozycja twarzy, 50% - twarze Żydów, 50% - nie • Osoby uprzedzone rozpoznawały trafniej twarze Żydów • Osoby uprzedzone włączały mniej bodźców do grupy "nie-Żydzi". • Czy jest to wynik większej trafności czy też obniżonego progu detekcji "cech żydowskich"?

32. Cztery rodzaje decyzji kategoryzacyjnych Żyd Nie-Żyd (A) p(RŻ i Żyd) trafienia (B) p(RŻyd i nie-Żyd) chybienia Rozp. Żyd p(rozpoznany_Żyd) (C) p(Rnie-Żyd i Żyd) fałszywe alarmy (D) p(Rnie-Żyd i nie-Żyd) prawidłowe odrzucenia Rozp. Nie Żyd p(rozpoznany_nie-Żyd) p(nie-Żyd) p(Żyd)

33. Stereotypy a decyzje kategoryzacyjne • Trafienia + fałszywe alarmy: ostrość kryterium kategoryzacyjnego • osoby uprzedzone - kryteria łagodniejsze niż nieuprzedzone (szersze kategorie) • Sherif, Sherif i Nebergall: obszar odrzucenia większy niż obszar akceptacji lub niepewności

34. Teoria asymilacji-kontrastu M. Sherifa • Własna postawa – punktem zakotwiczenia • Cudze poglądy bliskie postawie  efekty asymilacji • Cudze poglądy odległe od postawy  efekty kontrastu • Obszary kategoryzowania cudzych poglądów • Obszar akceptacji („tak” – zgadzam się z tym) • Obszar odrzucenia („nie” – nie zgadzam się z tym) • Obszar niezdecydowania („nie wiem” lub „ i zgadzam się i nie zgadzam”)

35. Trzy obszary klasyfikacji przekonań Duże zaangażowanie Małe zaangażowanie Liczba opinii Obszar akceptacji Obszar niezdecydo- wania Obszar odrzucenia