Met een vaart de ruimte in

Met een vaart de ruimte in Lessuggesties voor de middenbouw

Lessuggesties algemeen • Start bij de leerlingen: Inventariseer wat kinderen al weten van ruimtevaart en van de ruimte. Doe dit door bijvoorbeeld een woordweb te maken en een blad met ‘wat weten we al’ en ‘wat willen we weten’. Dit geeft u enig inzicht in de interesses van de leerlingen. • Om u voor te bereiden op dit thema, raden wij u aan om o.a. eens naar de website van Het Klokhuis te gaan. Hier staan meerdere oudere afleveringen op die u in korte tijd kunt bekijken en in de sfeer zullen brengen. • Probeer al uw lessen een ruimtevaarttintje te geven. Dit houdt het thema levend en zorgt voor betrokkenheid op alle niveaus. Denk bijvoorbeeld aan een astronautentraining bij de gymles, verzin schrijf- en rekenopdrachten met het thema en lees een boek voor binnen het thema (zie boekenlijst verderop); • Laat de leerlingen veel op internet opzoeken. Kijk bijvoorbeeld eens op de website van de European Space Agency (ESA). Deze heeft een aparte site voor kinderen: http://www.esa.int/esaKIDSnl/index.html

Lessuggesties Wereldoriëntatie • Licht en donker, dag en nacht hoe zit dat? Laat de leerlingen eerst zelf met suggesties komen. Stimuleer ze om zelf met illustratie-ideeën te laten komen. Illustreer hoe het zit met de aarde en de zon en dag en nacht d.m.v een zaklamp en een bal; • Schaduwen: hoe zit het daarmee? Een schaduw is soms lang en soms kort. Laat op een zonnige dag de leerlingen ‘s ochtends hun schaduw omtrekken met krijt op het schoolplein. Doe hetzelfde ‘s middags nog een keer. De schaduw is veranderd. Laat hen verwoorden hoe dit komt. De stap naar de fases van de maan is nu snel gemaakt. Bespreek hoe het komt dat de maan niet altijd in zijn geheel zichtbaar is. Illustreer dit met een zaklamp en twee ballen. • Maak een zonnewijzer en streep de uren af. Is de zon elke dag op hetzelfde tijdstip op dezelfde plek? • Voer proefjes uit met zwaartekracht of magnetisme. Kijk op http://www.ontdekplek.nl/ency_v2/ voor tips voor proefjes over allerlei onderwerpen.

Lessuggesties Techniek • Laat de leerlingen verschillende wagentjes bouwen die b.v. radiografisch bestuurbaar zijn. Verzamel verschillende soorten ondergrond, zoals zand, klei, grind enz. Laat de wagentjes testen op de verschillende bodemsoorten. Welk soort wielen is geschikt voor welk soort ondergrond? • Wanneer u gebruik maakt van de techniekmethode ‘De Techniektorens’ kunt u de lessen 4.9 vliegen en zweven, 5.8 maak je eigen kompas, 5.10 lucht en water en 6.5 transport op wielen gebruiken. Voor meer informatie over de methode kijk op http://www.techniektorens.nl.

Lessuggestie Geschiedenis • De geschiedenis van de ruimtevaart lijkt nog jong, maar zit vol interessante verhalen. Veel van deze verhalen worden verteld bij de rondleidingen in Space Expo; • Kies een aantal mijlpalen uit de geschiedenis van de ruimtevaart. Bijvoorbeeld de eerste man in de ruimte, de eerste man op de maan etc. Laat de gebeurtenissen op een tijdbalk plaatsen; • Praat eens over de oorsprong van de heelal; hoe is het heelal ontstaan volgens de leerlingen? • Vroeger dacht men dat de aarde plat was en dat alle planeten om de aarde draaien. Waarom dachten ze dat, en hoe zit het werkelijk in elkaar.

Lessuggesties Beeldende Vorming (1) • Laat de leerlingen in groepjes een ruimtepak ontwerpen en maken; waar moet een ruimtepak aan voldoen? • Elke ruimtemissie heeft zijn eigen embleem die de astronauten op hun pak dragen. Zoek een foto van André Kuipers en je zult zien dat hij ook zo’n badge op zijn flight suit had. Laat de leerlingen in groepjes zo’n badge ontwerpen voor hun eigen ruimtemissie. Dingen die voor hen belangrijk zijn moeten terugkomen in het ontwerp voor de badge. • Maak een model van een marslandschap. Gebruik hier bijvoorbeeld gekleurd zand en stenen voor. Zorg dat het model eventueel bruikbaar is voor het testen van verschillende soorten banden, zodat u de marskarretjes kunt testen met de leerlingen. • Raketten kunt u van allerlei mogelijke materialen knutselen. Biedt daarom verschillende materialen aan, en laat de leerlingen zelf een keuze maken waarvan ze het gaan maken. • Astronauten knutselen is een iets moeilijkere opdracht. Met klei is het wel goed te doen.

Lessuggesties Beeldende Vorming (2) • Maak kijkdozen met een ruimtevaartthema. U kunt hiervoor plaatjes op internet vinden. Als u deze uitprint, een plakrand eronder tekent en ze vervolgens op karton kopieert, zijn de plaatjes klaar om in een kijkdoos geplakt te worden. • Op internet zijn papieren modellen te vinden van ruimtevoertuigen. Voor leerlingen die graag knutselen een leuke bezigheid die ze zelfstandig kunnen uitvoeren. Kijk bijvoorbeeld op: http://www.esa.int/esaKIDSnl/index.html • Laat de leerlingen een doorgeeftekening maken. Elke leerling tekent op een vel één voorwerp. Dan geven de leerlingen hun tekening door aan hun buurman, die er weer iets bij tekent. Dan wordt de tekening weer doorgegeven. Uiteindelijk zijn er evenveel tekeningen als leerlingen waar iedereen aan heeft meegewerkt. Hierna kunt u met elkaar bespreken welke tekening het mooist is geworden. I.p.v. een gewone tekening zou u ook een stripverhaal kunnen laten maken met gebruik van hetzelfde principe.

Lessuggesties Muziek en Drama • Er zijn weinig bekende liedjes over de ruimte. Het is daarom een idee om met de klas een lied te schrijven. Kies een simpel deuntje uit dat bij iedereen bekend is. Een rap zal sommige kinderen meer aanspreken. Als er meerdere liedjes ontstaan, kunt u een soort songfestival organiseren. Of regel een kijkavond voor de ouders waar de liedjes opgevoerd kunnen worden. • Mocht u interesse hebben om ook een musical binnen het thema ruimtevaart uit te voeren, dan verwijzen wij u door naar Benny Vreden Producties. Zij hebben een musical getiteld ‘De groene mannetjes’. Zie de website: http://bennyvreden.nl/bennyrestyle/index.php

Lessuggesties Taal (1) • Laat de leerlingen een gedichtje maken over een planeet of een raket. Als de tekst klaar is, kunnen ze de tekst in de vorm van de planeet of raket schrijven; • Geef een stelopdracht waarin de leerlingen solliciteren naar een baan als astronaut. Laat ze verwoorden waarom ze graag een reis in de ruimte willen maken. • Laat de leerlingen een nieuw ontdekte planeet omschrijven. Hoe ziet het eruit, hoe noemen we de planeet, zijn er bewoners en wat voor taal spreken ze. Geef de vrijheid om nieuwe woorden te verzinnen. • Laat leerlingen in kleine groepjes een planeet onderzoeken. De resultaten mogen ze voor de klas presenteren in een spreekbeurt. Als u het groepje ook een poster laat maken met alle informatie en met plaatjes van de planeet heeft u al snel een overzicht van alle planeten en hun kenmerken. Voor een eventuele tentoonstelling is dit natuurlijk zeer geschikt.

Lessuggesties Taal (2) • Geef alle leerlingen een blaadje. Dicteer een eerste zin over een ruimtereis. (bijvoorbeeld: Op een mooie dag in mei stapte Kareltje in zijn raket.) Laat vervolgens elke leerling een eigen zin eraan toevoegen. Als de zin klaar is, geeft elke leerling zijn blaadje door aan zijn buurman. Die moet een nieuwe zin verzinnen die aansluit op het eerder geschrevene. Dan wordt het blaadje weer doorgegeven. Zo ontstaan heel veel verschillende collectieve verhalen. U kunt na afloop een verkiezing houden voor het leukste verhaal. Omdat iedereen er aan meegeschreven heeft, is er geen echte winnaar, maar wint de hele klas.

Lessuggesties Rekenen (1) • Stel voor aan de leerlingen dat ze op reis naar Mars gaan. Ze mogen per kind maar 3 persoonlijke voorwerpen meenemen. Laat ze een aantal van de voorwerpen mee naar school nemen. Vervolgens vertelt u erbij dat het maximale gewicht van de voorwerpen slechts 5 kilo mag zijn. Dit omdat de raket anders te zwaar is. Laat ze de voorwerpen wegen en kiezen welke voorwerpen nu mee kunnen. Vervolgens kunt u de leerlingen in groepjes verdelen en laten overleggen en onderhandelen. Als een leerling minder dan 5 kilo aan spullen heeft, kan een ander misschien iets meer gewicht meenemen.

Lessuggesties Rekenen (2) • Verzin rekenopgaven met een ruimtevaarttintje. Wees hier creatief in en maak u niet te veel druk om de ware cijfers. Afstanden naar planeten worden gemeten in miljoenen kilometers, iets dat moeilijk te bevatten is. Vereenvoudig de afstanden tot honderdtallen, en laat de leerlingen hiermee opgaven maken. Bijv.: Stel dat Mars 800 km hiervandaan is, en je reist met 10 km per uur. Hoe lang doe je er dan over. U kunt er natuurlijk wel bij vertellen dat Mars 79 miljoen km ver is van de aarde. Voor andere getallen kunt u b.v. terecht op de encyclopedie website http://nl.wikipedia.org.

Lessuggesties beweging • Tijdens de gymlessen kunt u (of in overleg met de vakleerkracht) een astronautentraining opzetten. Vertel hierbij dat astronauten een zware training moeten doorstaan, omdat in de ruimte de spieren slapper worden door de gewichtsloosheid. Ook tijdens hun verblijf in de ruimte moeten ze daarom een paar uur per dag oefeningen doen. Krachttraining, koppeltje duikelen (omgaan met gewichtsloosheid) en dergelijke oefeningen zijn allemaal geschikt binnen het thema. • In de methode Dansspetters 2 staat een dans getiteld De vliegtuigjes. Deze dans is natuurlijk zo aangepast tot raketten of Space Shuttles. • Een les over zwaartekracht kunt ook in de gymzaal uitvoeren. Gebruik hiervoor diverse soorten ballen, pittenzakjes, veertjes en andere materialen en laat de kinderen testen wat sneller valt. Als iets van grotere hoogte valt, bijv. van bovenin het klimrek, hebben de leerlingen meer kans om verschillen te ontdekken.

Zelfstandig werken • Een leuke en leerzame activiteit binnen het thema is de webkwestie Heelal. De webkwestie is een soort internetspeurtocht waar de kinderen zelfstandig aan kunnen werken. De webkwestie is te vinden op: www.webkwestie.nl/HEELAL. Hier staat alles uitgelegd voor zowel leerling als leerkracht. • Voor veel leerlingen is de ruimtevaart een aansprekend onderwerp. Geef hen de ruimte om zelf informatie op te zoeken en om een werkstuk te maken over een ruimteonderwerp.

Boeken suggesties • In uw plaatselijke bibliotheek zijn veel informatieve boeken te vinden over de ruimte. Hieronder volgen enkele (voor-)leesboeken binnen het thema. • Mormel en de mauwende Marskatten - Martin Chatterton • Sjakie en de grote glazen lift- Roald Dahl • Met Sterre op reis door ruimte en tijd - Russell Stannard • Kuifje: Raket naar de maan – Hergé • Kuifje: Mannen op de maan - Hergé

Overige suggesties Mocht u interesse hebben in volledig uitgewerkte lessen en een bezoek aan het ruimtevaartmuseum Space Expo, neemt u dan contact op met Space Expo 071-364 64 48 Of kijk op de website www.spaceexpo.nl voor meer informatie. Printen: Wanneer u deze lessuggesties wilt printen zonder de achtergrond ga dan als volgt te werk: Ga in het menu bestand naar afdrukken en kies bij kleur/grijswaarden voor puur zwart-wit.

Met een vaart de ruimte in