450 likes | 606 Views
West-Vlaanderen laat je niet vallen!. Valpreventie bij de thuiswonende oudere Een leidraad voor ergotherapeuten. Inhoudstabel. Inleiding Ernst, voorkomen en gevolgen Preventie Tips bij het aanbrengen van het thema Omgaan met weerstanden Ondersteuning geven Ondersteunend materiaal.
E N D
West-Vlaanderen laat je niet vallen! Valpreventie bij de thuiswonende oudere Een leidraad voor ergotherapeuten
Inhoudstabel • Inleiding • Ernst, voorkomen en gevolgen • Preventie • Tips bij het aanbrengen van het thema • Omgaan met weerstanden • Ondersteuning geven • Ondersteunend materiaal
Inleiding • West-Vlaanderen verenigd om vallen te voorkomen • West-Vlaamse SEL’s en Logo’s slaan de handen in elkaar om aan valpreventie te werken • Twee invalshoeken: • Iedere zorgverlener die in contact komt met een 65-plusser geeft dezelfde boodschap rond het thema valpreventie • Elke 65-plusser wordt door een zorgverlener benaderd • ‘Week van de valpreventie’: jaarlijks (1e week na de Paasvakantie) valpreventie in de kijker zetten en screenen
Ernst, voorkomen en gevolgen van een val • Ernst • Ouderen onderschatten de ernst van een val • Verzwijgen van valincident uit angst zelfstandigheid te verliezen
Ernst, voorkomen en gevolgen van een val • De cijfers spreken voor zich… • 1 op 3 van de thuiswonenden 65-plussers valt minstens 1 keer per jaar • Bij 75-plussers tot 42 % van de populatie • Slechts 20 % van de valincidenten wordt gemeld bij de huisarts, dus percentages waarschijnlijk nog hoger • 95 % van de valpartijen bij dagdagelijkse activiteiten • 70 % in en rond de woning
Ernst, voorkomen en gevolgen van een val • De gevolgen van een val situeren zich op 4 domeinen: • Lichamelijke gevolgen • Psychische gevolgen • Sociale gevolgen • Financiële/economische gevolgen
Lichamelijke gevolgen • 40 – 60 % van valincidenten: lichamelijke letsels • 30 - 50 %: kleinere letsels • Kneuzingen - verstuiking - snijwonde – weefselbeschadiging • 10 - 15 %: ernstige letsels (eventueel hospitalisatie) • fractuur - beschadiging weke lichaamsdelen • 5 % fracturen • Heupfracturen: 1-2 % • 25 tot 33 % van de ouderen met een heupfractuur sterft binnen het jaar
Psychische gevolgen • ANGST om terug te vallen!!!!! • Deze angst wordt niet altijd herkend door familie en anderen • Oudere blijft zitten met de angst • Durft niets te zeggen uit angst voor opname in het rusthuis → Oudere komt in een vicieuze cirkel terecht!
Sociale gevolgen • Verlies van onafhankelijkheid • Sociaal isolement
Financiële gevolgen • Internationaal • Toegenomen middelenbesteding • Rusthuisopname 3 x groter voor vallers • Ziekenhuisopname 6 x groter na 65 jaar (t.g.v. vallen) • Valletsels: duurste categorie van alle trauma’s • België • Kostprijs 24 maanden na heupfractuur: € 18.400 • Totale tweejaarlijkse kostprijs (’96 -’97): € 173 500 000 (Boonene.a., 2000) • Kostenplaatje voor de oudere zelf
Preventie • Case finding • Multifactoriële evaluatie van risicofactoren • Multifactoriële interventies
Case finding • Valgeschiedenis • Valanamnese: verhoogd risico indien: • ≥ 2 valpartijen in het afgelopen jaar • aanmelding na acuut valincident • Screenende vragen • Stoornissen met evenwicht en mobiliteit • Timed ‘Up & Go’-test (Podsiadlo & Richardson, 1991) • ≥ 14 sec • Ongelijkmatig/onevenwichtig gangpatroon
Case finding • Case finding positief → hoogrisicopatiënt → multifactoriële evaluatie en interventies
Screening op risicofactoren • Evenwicht en mobiliteit • Medicatie • Orthostatische hypotensie • Zicht • Voeten en schoeisel • Omgeving en gedrag • Valangst • Mentale status
Evenwicht en mobiliteit • EVALUATIE • Four Test Balance Scale (Rossiter-Fornoff, 1995; Gardner et al., 2001) • Functional Reach (Duncan et al., 1992) • Timed chair-stand-test (Guralnik et al., 1995)
Evenwicht en mobiliteit • INTERVENTIE • Huisarts kan oefenprogramma bij kinesitherapeut voorschrijven (F-pathologie vanaf 65 jaar) • Hulpmiddelen aanbevelen en informatie verschaffen (correct gebruik, instanties) • Oudere motiveren tot algemene lichaamsbeweging
Evenwicht en mobiliteit • F-pathologie: consultatief kinesitherapeutisch onderzoek op voorschrift van de arts • Recht op 60 i.p.v. 18 kine-sessies/jaar met normale tegemoetkoming • Minimum 2 volledige jaren/maximum 3 jaren
Evenwicht en mobiliteit • Nomenclatuur: criteria F-pathologie • 65 jaar of ouder • Minstens 1 keer gevallen • Score Timed ‘Up & Go’-test > 20 sec • Positief resultaat op ten minste 1 van de volgende: • ‘Tinetti’-test < 20/28 • ‘Timed chair-stand’ test > 14 sec
Medicatie • EVALUATIE • Inname van ≥ 4 verschillende geneesmiddelen? • Inname risicovolle medicatie? • Sedativa • Neuroleptica • Antidepressiva • Digoxine • Diuretica • Type IA antiaritmica
Medicatie • INTERVENTIE • Huisarts contacteren • Informeren oudere omtrent nevenwerkingen en therapietrouw
Orthostatische hypotensie • EVALUATIE • Screenende vragen • INTERVENTIE • Doorverwijzen naar de huisarts • Tips, adviezen en compensatiestrategieën aanleren
Zicht • EVALUATIE • Screenende vragen • Multifocale bril • Lineaire E-test
Zicht • INTERVENTIE • Doorverwijzing oftalmoloog • Aanraden minimum 1 x per jaar controle bij oogarts • Wijzen op gevaar bifocale bril
Voeten en schoeisel • EVALUATIE • Voetproblemen • Risicohoudend schoeisel
Voeten en schoeisel • INTERVENTIE • Advies omtrent schoeisel • Gesloten • Stevige platte zool met reliëf • Doorverwijzing door huisarts naar podoloog/orthopedisch chirurg • Orthopedisch advies vragen • Drukpunten • Open wonden • Diabetes met vermoeden aantasting diepe gevoeligheid
Omgeving en gedrag • EVALUATIE • Checklist valpreventie overlopen/aanbieden • www.valpreventie.be
Omgeving en gedrag • INTERVENTIE • Oudere en familie attent maken op gevaar • Diepgaande evaluatie van de woning
Valangst • EVALUATIE • Screenende vragen
Valangst • INTERVENTIE • ‘Falls Efficacy Scale International’ (Tennstedt, 1998; Bruce, 2002) overlopen • Informatie verschaffen omtrent risicofactoren • Oefenprogramma voorgeschreven door huisarts • Personenalarm bespreken • Aanleren hoe recht te komen na een val
Mentale status • Dementie • Delirium • Depressie
Mentale status • Dementie • EVALUATIE • ‘Mini Mental State Examination’ (MMSE)
Mentale status • Dementie • INTERVENTIE • Indien nodig kan de huisarts doorverwijzen naar psychiater of geheugenkliniek • Oudere steeds kalm, duidelijk en geruststellend benaderen
Mentale status • Depressie • EVALUATIE • ‘Geriatric Depression Scale’
Mentale status • Depressie • INTERVENTIE • Doorverwijzen naar de huisarts voor een adequate behandeling
Mentale status • Delirium • EVALUATIE • ‘Confusing Assessment Methode’
Mentale status • Delirium • INTERVENTIE • Doorverwijzen naar de huisarts voor opsporing duur, verloop en oorzaak • Indien geen opname in het ziekenhuis, dient de ergotherapeut of de verpleegkundige 2 x per dag de mentale toestand op te volgen. • CAM-schaal • Oudere oriënteren, rustig benaderen, mobiliteit bevorderen, zorgen voor goede vochtinname,…
Patiënt zonder verhoogd valrisico • Bespreken van 3 belangrijke pijlers • Bewegen • Gezond lichaam • Veilige omgeving en gedrag
Met de oudere over valpreventie spreken • Spreek niet over ‘vallen’ op zich: • Leg de nadruk op het bewaren van onafhankelijkheid • Ouderen vinden zichzelf niet oud, boodschappen die gericht zijn tot ouderen gaan aan hen voorbij
Tips bij het aanbrengen van het thema valpreventie • Kies het juiste moment • Doseer je informatie • Herhaling is uiterst belangrijk • Gebruik waargebeurde verhalen • Gebruik geen verkleinwoorden • Gebruik zo weinig mogelijk woorden met ‘oud’ • Vermijd zoveel mogelijk het woord ‘nog’ (nog vele jaren, nog actief…)
Omgaan met weerstanden • Leg de nadruk op de voordelen van actief zijn • Probeer te verduidelijken dat preventie effectief is • Werk zoveel mogelijk vanuit individuele noden • Steun en help de oudere om zijn levenswijze aan te passen • Probeer kleine aanpassingen door te voeren
Geef ondersteuning • Bij de uitvoering van sommige tips zal de oudere hulp nodig hebben • Ga ook na of de oudere de gegeven tips uitvoert
Ondersteunend materiaal • De folder • Hoe rechtkomen na een val via www.valpreventie.be • De checklist BOEBS via www.valpreventie.be • Ondersteuningsmaatregelen vanuit het SEL via www.selwvl.be • Communicatieschriftje • GDT-plan • Verschillende andere sensibiliserende materialen op www.logowvl.be
Besluit • Ergotherapeut→ CENTRALE ROL IN VALPREVENTIE! • Doorverwijzing door verschillende disciplines