D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ VE KEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI PROJESİ

1. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ VE KEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI PROJESİ

2. RAŞİTİZM D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN GÖRÜNEN KISMIDIR RAŞİTİZM OSTEOMALAZİ D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİ Romatoid artrit Osteopeni/Osteoporoz Multiple skleroz Depresyon Kanser Tip 1 Diabet Obezite Hipertansiyon Psöriazis

3. Ülkemizde Raşitizm • En sık3 ay - 2 yaşarasında görülmektedir. • Hastalığın sıklığı ortalama %6 civarında olup, bölgesel araştırmalara göre % 2-19 arasında değişmektedir.

4. D Vitamini Eksikliği İçin Riskli Gruplar; • 0-24 ay arası çocuklar • Adolesanlar • Doğurganlık çağı kadınlar • Gebe ve emzikli kadınlar • Yaşlılar

5. ÜLKEMİZDE DVİTAMİNİ İLE İLGİLİ SORUNLAR -1 • Maternal D vitamini yetersizliğinin sık görülmesi, • Yenidoğan ve erken bebeklik döneminde hipokalsemik konvülsiyon ile başvuran önemli sayıda vaka olması, • 6-18 aylık bebeklerde bazı bölgelerde %19’ a varan sıklıkta raşitizm görülmesi, • Bazı bölgelerde postnatal mortaliteyi arttıran raşitik akciğer bozukluklarının görülmesi,

6. ÜLKEMİZDE D VİTAMİNİ İLE İLGİLİ SORUNLAR- 2 • Bütün bebeklere doğumdan itibaren D vitamini verilmesi konusunda yetersizliğin olması, • Anne ve bebeklerin yeterli güneş görmelerinin gerektiği konusunda duyarlılık eksikliği, • Raşitizmin tanısı ve tedavisinde farklı uygulamaların olması, • Halen gereksiz yüksek doz D vitamini uygulamalarına bağlı intoksikasyon vakalarının rapor edilmeye devam etmesi,

7. ÜLKEMİZDE DVİTAMİNİ YETERSİZLİĞİ İLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ -1 • Annelerin gebelik süresince beslenme alışkanlıkları, • Annelerin gebelik sürelerindeki yaşam ve giyim tarzları, • Hızlı büyümeyle artan D Vitamini ihtiyacının karşılanamaması, • Bebekliğin ilk aylarında annelerin bebek bakımı konusundaki yanlış tutum ve davranışlar, • Sağlık personelinin anne adayı ve/veya anneye yeterince bilgilendirme yapmamaları, • Mevsimsel ve bölgesel özellikler, • Kentsel hava kirliliği,

8. ÜLKEMİZDE DVİTAMİNİ YETERSİZLİĞİ İLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ -2 • *Annelerin bebeklerini düzenli olarak güneşe çıkartma alışkanlıklarının olmaması, • *Yenidoğan bebeklere D vitamin desteği konusunun yeterli ölçüde vurgulanmaması, • *Yapılan bilgilendirmelere rağmen Annelerin D vitamini desteği ve güneş ışığından yararlanmayla ilgili önerilere uymamaları, • *Kalsiyumdan zengin ek besinlere uygun zamanda, uygun miktarda ve uygun şekilde geçilmemesi, • *Çocukların hergün iyi birer kalsiyum kaynağı olan süt ve süt ürünleri(yoğurt, peynir, çökelek vb.) gibi besinlerin diyette az yada hiç bulunmaması , • *Ailelerin koruyucu sağlık hizmetlerinden düzenli olarak yararlanamamaları,

9. Bazı bölgelerde Raşitizme bağlıakciğer sorunlarıbebek ölümlerini arttıranÖNEMLİ bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

10. BEBEKLİK VE ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİ ÖNLEMEK AMACI İLE “D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN veKEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI PROJESİ’’BAŞLATILACAKTIR.

11. PROJE;SAĞLIK BAKANLIĞI D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİ ÖNLEME veKEMİK SAĞLIĞINI KORUMA BİLİM KURULUNUN İŞBİRLİĞİNDEANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜTARAFINDAN YÜRÜTÜLECEKTİR.

12. Amaçlar • Kemik sağlığının korunması ve D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıkların önlenmesi, • D vitamininin uygun doz ve sürede kullanımının sağlanması ve bu konuda sağlık personeli ile toplumun eğitilmesi

13. Hedefler • 0-12 ay grubundaki tüm çocuklara ücretsiz olarak profilaktik dozda D vitamini vermek, • Proje sonunda çocuklarda Raşitizm görülme sıklığını en az % 50 oranında azaltmak, • Gebe ve emzikli kadınların %90’ına D vitamininin önemi konusunda bilgilendirmek, HEDEFLER PROJENİN BAŞLANGICINDAN BİR YIL SONRA YAPILACAK ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ SONUCUNDA GEREKİRSE YENİDEN DEĞERLENDİRİLECEKTİR.

14. Alt Hedefler • Her yıl en az bir milyon bebeğe ulaşmak ve proflaktik amaçlı D vitamini desteği sağlamak, • Her yıl bir milyon gebeye ulaşmak ve D vitamini ile kalsiyum yetersizliği konusunda bilgilendirmek, • Ulaşılan gebe ve bebeklerin aileleri ve yakın çevrelerini bilgilendirmek, • Bebek ve çocukların günde 20 dakikadan az olmamak üzere güneşışığıyla temas etmesi konusunda anneleri cesaretlendirilmek,

15. Süre Proje, 2005 yılı içersinde 81 ilde sürdürülecek ve ilk yılın sonunda projenin değerlendirilmesinin ardından proje 2010 yılına kadar devam edecektir.

16. Kapsam Proje, ülke genelinde sağlık hizmeti sunan tüm kuruluşları ve bunların hizmet bölgesindeki aileler ile medyayı, kısacası tüm toplumu kapsamaktadır.

17. Projenin Uygulanması • Planlı ve etkin D vitamini dağıtımının, • Sağlık çalışanlarının ve toplumun bilinçlendirilmesinin, • Medya işbirliğinin (anne sütü, ek besinler, D vitamini desteği vb), • Sivil toplum örgütlerinin desteğinin, • Yürütülen programlara entegrasyonun, • D vitamini verilen bebeklerin vitamin başlandıktan sonra takip edilmesinin sağlanmasıdır.

18. D vitamini desteğinin uygulanması • 0-12 aylık tüm bebeklere tespit edildikleri günden, yeni doğanlara ise ilk haftadan itibaren 400 IU/gün (3 damla/gün)dozunda en az 12 ay süresince D vitamini desteği sağlanacaktır. • Diğer risk grupları (Adolesanlar, hamile ve emziren kadınlar öncelikli olmak üzere)yeterli D vitamini almaları konusunda bilgilendirilecektir.

19. Bu Projenin Uygulanması Sırasında Karşılaşılabilecek Sorunlar • Literatur bilgilerine göre önerilen 400IU/gün dozun kullanılmasını takiben herhangi bir yan etki rapor edilmemiştir.

20. D VİTAMİNİ UYGULAMASINDAN DOĞAN SORUNLAR • D vitamini uygulamasında çıkabilecek sorunlar ile ilgili çözümler uygulama rehberinde yer almaktadır.

21. Mesajlar • Topluma farklı kanallardan, aynı mesajların verilerek programın etkili olmasına gayret gösterilecektir. Bu nedenle illerde ve sağlık kuruluşlarında yapılacak tüm aktivitelerde aynı mesajlara yer verilmesine özen gösterilecektir. • Aktiviteler ile ilgili mesajlar bir taraftan kitle iletişim araçları ile diğer taraftan da afiş, broşür gibi dokümanlarla desteklenecektir. • İllerde yapılacak bilimsel aktivitelerde de aynı mesajlara yer verilecektir. • Bazı hedef gruplara verilecek mesajlar ayrıca afiş haline getirilerek mesajların pekiştirilmesi sağlanacaktır. • Projede kullanılacak Mesajlar Bilim Kurulunun görüşü alındıktan sonra illere ayrıca bildirilecektir.

22. İZLEME VE DEĞERLENDİRME • Proje il bazında Sağlık Müdürlükleri tarafından her kademede izlenecektir. Sonuçlar aylık formlar halinde Genel Müdürlüğe bildirilecektir. • Ülke genelinde Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tarafından üçer aylık periyotlarla değerlendirme yapılacaktır. • Rutin izlemlerin dışında Genel Müdürlük ve Bilim kurulu tarafından her kademede izleme ve değerlendirilmede bulunulacaktır. Ayrıca 1. yılın sonunda projenin ara değerlendirmesi yapılacaktır. Ara değerlendirme için gerektiğinde bilimsel araştırmalar da yapılacaktır.

23. EĞİTİM • Projenin yürütülmesi ile ,ilgili olarak il bazındaki tüm yöneticilerin eğitimleri merkez ekip tarafından sağlanacaktır. • Uygulayıcılar il eğitim ekipleri tarafından mahallinde eğitilecektir.

24. SAĞLIK BAKANLIĞI D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ VE KEMİK SAĞLIĞININ KORUNMASI PROJESİ BİLİM KURULU • Prof.Dr.Turgay ÇOŞKUN Hacettepe Üniversitesi Tıp.Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Bşk. • Prof Dr.Şükrü HATUN Kocaeli Üniversitesi Tıp.Fak. Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Bşk. • Prof. Dr. Abdullah BEREKET Marmara Üniversitesi Tıp.Fak. Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Bşk. • Doç.Dr.Yaşar CESUR Van 100. Yıl Üniversitesi Tıp.Fak. Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Bşk. • Doç.Dr.Behsat ÖZKAN Atatürk Üniversitesi Tıp.Fak. Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Bşk. • Doç.Dr.Ferit SARAÇOĞLU Ankara Numune Eğt. ve Araş. Has.Kadın Hast. ve Doğum Klinik Şefliği • Prof.Dr. Gülden PEKCAN Hacettepe Ünv.Beslenme ve Diyetetik Bölümü • Prof.Dr. Hilal ÖZCEBE Hacettepe Ünv.Halk Sağlığı.A.B.D. • Prof.Dr.Kadriye YURDAKÖK Hacettepe Ünv. Tıp.Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Sosyal Pediatri Bilim Dalı Bşk. • Prof.Dr. Selim KURTOĞLU Erciyes Üniversitesi Tıp.Fak. Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı Bşk. • Prof.Dr. Aziz EKŞİ Ankara Ü. Gıda Mühendisliği