Główne problemy i trendy rozwojowe w regionach

2. Konferencja MRR pn. Regiony – wczoraj, dziś, jutro. Tendencje i perspektywy rozwoju Główne problemy i trendy rozwojowe w regionach Krzysztof Hetman Podsekretarz Stanu Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 22 maja 2009 r.

3. Regiony – wczoraj, dziś, jutro. Tendencje i perspektywy rozwoju Niemal wszystko, co dzieje się w Polsce, dzieje się w konkretnej przestrzeni i na określonym terytorium. Zatem, mówiąc o rozwoju Polski, mówimy o procesach odbywających się w regionach, z różną intensywnością i nasileniem, niekiedy o różnych kierunkach, ale to ich wypadkowa stanowi ostateczny rezultat będący wynikiem kraju jako całości. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

4. Panel I:Główne problemy i trendy rozwojowe w regionach • Jakie były główne sukcesy i główne problemy rozwoju regionów w ostatniej dekadzie? • Jakie czynniki decydują o wykorzystaniu kapitału ludzkiego? • Jakie są przyczyny opóźnień w rozwoju infrastruktury transportowej? • Jak łagodzić zróżnicowanie pomiędzy obszarami miejskimi a wiejskimi? • Co można zrobić by poprawić konkurencyjność regionów? Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

5. Procesy rozwojowe w regionach - nakłady inwestycyjne (1) • W latach 1999-2003 nastąpiło osłabienie działalności inwestycyjnej, a następnie szybki wzrost – w latach 2004-2007 średni roczny wzrost nakładów inwestycyjnych wynosił 14,7%, a w samym 2007 r. – 23,8% (w cenach bieżących) • Zdecydowana większość nakładów inwestycyjnych jest ponoszona w województwach: mazowieckim, dolnośląskim, łódzkim, śląskim i wielkopolskim • Największy, ponad dwukrotny wzrost nakładów inwestycyjnych na jednego mieszkańca wystąpił w województwach łódzkim i pomorskimoraz prawie dwukrotny w dolnośląskim; te trzy województwa, obok mazowieckiego należą do regionów o najwyższym poziomie nakładów inwestycyjnych per capita • Województwa Polski Wschodniej charakteryzują się najniższym poziomem nakładów inwestycyjnych na jednego mieszkańca zarówno w gospodarce narodowej ogółem, jak i w sektorze przedsiębiorstw. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

6. Procesy rozwojowe w regionach - nakłady inwestycyjne (2) Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca w zł Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

7. Wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego (1) • Dużym osiągnięciem był spadek stopy bezrobocia z poziomu 20% w 2002 r. do 7,1% w 2008 r.; największy spadek stopy bezrobocia nastąpił w 2007 r. w relacji do 2003 r. w woj. zachodniopomorskim (o 14,5 pkt. proc.), lubuskim (o 14,4 pkt. proc.), śląskim (o 13,9 pkt. proc.) i warmińsko-mazurskim (13,8 pkt. proc.), wobec średnio w kraju o 10,1 pkt. proc.; Zmiany stopy bezrobocia w województwach na tle średniej unijnej w latach 1999-2007 w pkt proc. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

8. Wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego (2) Znaczący postęp nastąpił w podwyższaniu jakości kapitału ludzkiego: wzrósł udział ludności z wykształceniem średnim i wyższym, miało miejsce upowszechnienie w szkołach nauki języków obcych i nauki z wykorzystaniem komputera, poprawił się wskaźnik dostępu do Internetu. Jednocześnie obserwowano następujące zjawiska negatywne : • niski poziom aktywności zawodowej - wskaźnik zatrudnienia wyniósł 57%; • niedostateczną mobilność zasobów siły roboczej, • niekompatybilność struktury podaży i popytu na pracę według kwalifikacji, • niską elastyczność rynku pracy, • małą atrakcyjność wielu regionalnych i lokalnych rynków pracy, • niski średni wiek dezaktywacji zawodowej (59,3 lata). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

9. Kapitał społeczny Badania międzynarodowe potwierdzają znaczenie kapitału społecznego dla rozwoju społeczeństwa oraz silną korelację pomiędzy poziomem kapitału społecznego i ekonomicznego. Polskę charakteryzuje słaby poziom kapitału społecznego, o czym świadczy m.in. niska przynależność do organizacji społecznych. Przynależność do organizacji społecznych osób w wieku 18+ Źródło: European Social Survey 2004 (ESS), badanie Diagnoza społeczna (DS) z lat 2003, 2005 i 2007 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

10. Innowacyjność przedsiębiorstw, społeczeństwoinformacyjne i gospodarka oparta na wiedzy (1) Odnotowuje się mały postęp w budowie gospodarki opartej na wiedzy. Niskie były wydatki na działalność badawczo-rozwojową (w relacji do PKB - 0,58% tj. ponad trzykrotnie mniej niż średnio w UE-27); koncentracja nakładów na B+R i zatrudnienia w tej sferze występuje w kilku województwach - mazowieckim oraz małopolskim, śląskim i wielkopolskim. Mimo tego następował wzrost udziału produkcji sprzedanej przemysłu z działów techniki średnio-wysokiej (z około 26% w 2000 r. do ponad 29% w 2007 r.) oraz techniki średnio-niskiej (z około 28% do prawie 31%). Zmiana udziału działów techniki wysokiej i średnio-wysokiej w latach 2000-2007 w pkt proc. Największy postęp w tym zakresie osiągnęły województwa łódzkie i opolskie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

11. Innowacyjność przedsiębiorstw, społeczeństwoinformacyjne i gospodarka oparta na wiedzy (2) • Dostęp do komputera i Internetu jest już standardem dla ogółu polskich przedsiębiorstw - komputery posiada od 91,4% firm w łódzkim do 98,1% w mazowieckim; podobnie dostęp do Internetu – najwyższy jest w województwie mazowieckim (97,7%), a najniższy – w łódzkim (86,8%) • Problem jest szerokopasmowy dostęp do Internetu - korzysta z niego powyżej 60% przedsiębiorstw w województwach: mazowieckim, małopolskim, śląskim, dolnośląskim i podkarpackim, a najmniej (poniżej 50%) – w świętokrzyskim i łódzkim • Opóźnienia w rozwoju e-administracji (odsetek podstawowych usług publicznych w pełni dostępnych on-line w 2007 r. wynosił w Polsce 25%, a w UE-27 59%) • Znacznie słabsze wskaźniki charakteryzują te kwestie w gospodarstwach domowych: Wykorzystanie technologii informacyjnych w makroregionach(% gospodarstw domowych) Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

12. Infrastruktura transportowa • Niewielki jest postęp w zakresie rozbudowy infrastruktury transportowej, zwłaszcza autostrad i dróg szybkiego ruchu • Niewystarczająca jest sieć połączeń pomiędzy południem a północą kraju, słaby jest rozwój dróg umożliwiających sprawne przejazdy w miastach i ich otoczeniu, niska jest jakość połączeń pomiędzy miastami wojewódzkimi • Relatywnie wysoką dostępność transportowa miało pięć województw: lubuskie, wielkopolskie, dolnośląskie, śląskie i zachodniopomorskie - ich wspólną cechą jest dobra dostępność do granicy zachodniej • Najniższym (w całym okresie 1999-2007) poziomem dostępności transportowej charakteryzowały się województwa wschodniej Polski (podlaskie, lubelskie, podkarpackie i warmińsko-mazurskie) • Nastąpiło obniżenie dostępności komunikacyjnej poszczególnych regionów kraju oraz dostępności komunikacyjnej wewnątrz regionów (na skutek zmniejszenia się długości eksploatowanych linii kolejowych oraz likwidacji lub zmniejszenia częstotliwości połączeń lokalnych). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

13. Infrastruktura komunalna i środowiskowa • Nastąpił znaczny postęp w ochronie środowiska naturalnego • Dynamicznie rozbudowywano urządzenia infrastrukturalne - przede wszystkim długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz zwiększono liczbę lokalnych oczyszczalni ścieków; w rezultacie odsetek ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków wynosił w 2007 r. średnio w kraju ponad 62% (wobec 51,5% w 1999 r.), w tym w najbardziej zaawansowanych pod tym względem województwach: pomorskim i dolnośląskim odpowiednio około 80% i ponad 75%. Ilość oczyszczalni ścieków w latach 1999, 2003 i 2007 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

14. Rozwój obszarów miejskich i wiejskich (1) • Obserwuje się koncentrację ludności w miastach i wokół nich, pomimo że odsetek ludności zamieszkującej obszary wiejskie w ciągu ostatnich 10 lat nieznacznie wzrastał (dochodząc do około 39% w 2007 r.) • Nastąpił lekki spadek wskaźnika urbanizacji z 61,6% w 1999 r. do 60,9% w 2007 r. • Zasięg korzystnego oddziaływania dużych miast jest stosunkowo niewielki i z wyjątkiem Warszawy nie przekracza 20-30 km; dostępność komunikacyjna poszczególnych obszarów kraju do miast wojewódzkich jest niezadowalająca. Dostępność czasowa do ośrodków wojewódzkich drogami kołowymi i koleją w 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

15. Rozwój obszarów miejskich i wiejskich (2) • Rozdrobniona struktura agrarna, liczne i słabe ekonomicznie gospodarstwa rolne oraz liczba osób w nich pracujących mają wpływ na niską w porównaniu z krajami UE efektywność nakładów pracy w rolnictwie • Pomimo znacznego wzrostu przeciętnych dochodów mieszkańców Polski w ostatnim dziesięcioleciu, stosunek przeciętnych dochodów mieszkańców wsi do dochodów mieszkańców największych miast jest niezmienny i oscyluje wokół 60 procent • Problemy strukturalne koncentrują się głównie w południowo-wschodniej części kraju, gdzie ukryte bezrobocie jest wysokie, dominują małe, często nieekonomiczne gospodarstwa, a wydajność pracy jest niska • Wiele obszarów wiejskich w Polsce stopniowo traci swój rolniczy charakter, przyjmując funkcję zaplecza mieszkalnego miast, turystyczną, rekreacyjną • Zaledwie około połowa gospodarstw domowych na obszarach wiejskich użytkuje gospodarstwa rolne. Liczba gospodarstw (w tys.) prowadzących działalność o wielkości ekonomicznej powyżej 4 ESU Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

16. Zdolność instytucjonalna administracji publicznej Sprawność instytucjonalna w samorządach gminnych – wskaźnik syntetyczny Wyższym poziomem sprawności instytucjonalnej charakteryzują regiony Polski zachodniej, natomiast na ogół słabiej prezentowały się pod tym względem regiony Polski wschodniej. Biorąc pod uwagę wszystkie badane obszary (jakość obsługi w urzędzie, uczciwość w postępowaniu administracji, umiejętność podejmowania innowacyjnych działań, jakość planowania i zarządzania finansowego, jakość uchwalanego prawa, stabilność polityczna, polityka rozwoju gospodarczego) najlepiej wypada administracja województwaopolskiego, śląskiego, lubuskiego i zachodniopomorskiego. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

17. Podsumowanie i wyzwania • Wysokiemu wzrostowi gospodarczemu i zwiększeniu poziomu konwergencji zewnętrznej towarzyszył wzrost zróżnicowań regionalnych w kraju • Podstawowym wyzwaniem dla polskich regionów na początku XXI wieku jest optymalne wykorzystanie potencjału rozwojowego w obliczu wyzwań wewnętrznych i globalnych • Warunkiem poprawy spójności wewnętrznej Polski jest zwiększenie tempa wzrostu gospodarczego w regionach słabiej rozwiniętych, przy wykorzystaniu ich endogenicznych możliwości rozwoju • Wzrost nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę jest warunkiem zwiększenia atrakcyjności regionów zarówno dla inwestorów, jak i dla mieszkańców i turystów • Rozwój miast stanowi czynnik napędowy rozwoju regionalnego, natomiast warunkiem rozwoju gospodarczego obszarów wiejskich jest wzmacnianie sektora pozarolniczego oraz zwiększenie dostępności do usług publicznych • Zwiększenie aktywności zawodowej ludności, jak też wzmacnianie kapitału społecznego stanowi istotny czynnik ożywienia rozwoju gospodarek regionalnych oraz poprawy poziomu życia. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego

18. Konferencja MRR pn. Regiony – wczoraj, dziś, jutro. Tendencje i perspektywy rozwoju Krzysztof HetmanPodsekretarz StanuMinisterstwo Rozwoju Regionalnego Dziękuję za uwagę