Bilimsel Araştırma Yöntemleri

1. Bilimsel Araştırma Yöntemleri • Nicel Araştırmalar (2) • Korelasyonel Araştırmalar • Tarama Araştırmaları • Nedensel Karşılaştırma Araştırmaları Grup Üyeleri Ahmet ÇANKAL Altan ARGIN Fatih ÇIĞRIKÇI Fırat KIZILTEPE Osman KÜÇÜKÇÖNE Yasin TÜRKMENOĞLU Ders Sorumlusu Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN

2. Korelasyonel Araştırma • Örnek Araştırma Durumları • Korelasyonel Araştırma Nedir? • Korelasyonel araştırmanın Felsefi temeli • Korelasyonel Araştırmanın Özellikleri • Korelasyonel Araştırmanın Türleri • Korelasyonel Araştırmanın Aşamaları • Problemin Belirlenmesi • Örneklemin Seçilmesi • Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi • Verilerin Toplanması • Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması • Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik

3. Örnek Araştırma Durumları Örnek 1: Sıla bir lisede fizik öğretmenidir. Bir çok öğrencisi fizik dersinde istediği düzeyde başarılı olamamaktadır. Kendi dersinde başarısız olan öğrencilerin başka hangi derslerde başarısız olduklarını merak etmektedir. Sıla’nın öğrencilerin başarılarının hangi derslerde paralel olarak yükseldiğini ya da düştüğünü belirleyebileceği araştırma korelasyonel araştırmadır.

4. Örnek Araştırma Durumları(2) Örnek 2: Itır büyük bir ilde emniyet amiridir. Suçluların örgüt yapılarını belirlemek için son beş yılda yakalanan suçluların hangi suçları daha çok birlikte işlediklerini bulması gerekmektedir. Itır’ın suçluların hangi suçları birlikte daha çok işlediklerini bulmak için yapacağı araştırma korelasyonel araştırmadır.

5. Korelasyonel Araştırma Nedir? • Korelasyonel Araştırma, iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkinin herhangi bir şekilde bu değişkenlere müdahale edilmeden incelendiği araştırmalardır. • Değişkenlere müdahale edilmemesi özelliği ile nedensel karşılaştırma araştırmalarına benzer. Ancak nedensel karşılaştırma araştırmalarında bir bağımlı değişkeni etkileyen bağımsız değişkenler neden-sonuç ilişkisi içinde belirlenmeye çalışılırken korelasyonel araştırmalarda sadece değişkenlerin birlikte değişimleri incelenir. • Bu inceleme bir neden sonuç ilişkisinin oluşabileceği konusunda araştırmacıya fikir verebilir fakat kesinlikle neden-sonuç şeklinde yorumlanamaz.

6. Korelasyonel Araştırma Nedir?(2) Örneğin; Bir öğrencinin müzik dersi başarı notun ile matematik dersi başarı notu yüksek düzeyde ve pozitif yönde olabilir. Ancak bu durum müzik dersi başarısının matematikteki başarıdan ya da matematik dersindeki başarının müzik dersindeki başarıdan kaynaklandığı şeklinde yorumlanamaz. Bu iki değişkeni de etkileyen ve öğrencinin başarılı olmasını sağlayan ve araştırmada elen alınmayan üçüncü bir değişken bu başarıların gerçek nedeni olabilir.

7. Korelasyonel Araştırmanın Felsefi Temeli • Hem bireysel hem de sosyal ilişkiler içerisinde insan davranışlarının tanımlanması ve incelenmesi oldukça karmaşık bir süreçtir. Bu süreci biraz daha anlaşılabilir bir hale getirmenin bir yolu daha basit düzeyde bu ilişkileri belirleyerek anlamaya çalışmak olabilir. Korelasyonel araştırmalar işte bu ilişkilerin belirlenebilmesini hedeflemektedir. • Bu anlamda korelasyonel araştırmalarının, değişkenler arasındaki ilişkilerin açığa çıkarılmasında, bu ilişkilerin düzeylerinin belirlenmesinde etkili ve bu ilişkilerle ilgili daha üst düzey araştırmaların yapılması için gerekli ipuçlarını sağlayan önemli araştırmalar oldukları söylenebilir.

8. Korelasyonel Araştırmanın Özellikleri • Korelasyonel araştırmalarında değişkenler arasındaki ilişki, farklı türdeki değişkenler için farklı teknikler kullanılarak hesaplanan bir korelasyon katsayısı ile gösterilir. Bu katsayı +1 ile -1 aralığında değişen bir değer alır. • Katsayının pozitif olması bir değişkende artış meydana geldiği zaman diğer değişkende de artış olduğunu; • Katsayının negatif olması ise bir değişkende artış görülürken diğerinde azalma meydana geldiğini göstermektedir.

9. Korelasyon Katsayısı

10. Korelasyonel Araştırma Türleri • Korelasyonel araştırmalar 2’ye ayrılır. • Keşfedici • Yordayıcı

11. Keşfedici Araştırmalar • Değişkenler arası ilişkileri çözümleyerek önemli bir olayı anlamaya çalışmak için kullanılır. • Bu araştırmalar sürdürülürken uzak hedef neden – sonuç ilişkisinin belirlenmesi de olabilir.

12. Yordayıcı Araştırmalar • Yordayıcı araştırmalarda değişkenler arasındaki ilişkiler incelenerek ilişki kurulan değişkenlerin birinden yola çıkılarak diğer değişkenin bilinen değerine karşılık gelen bilinmeyen değeri belirlemeye çalışılır. • Bu değişkenlerden ,yordama işlemi yapılacak olan değeri bilinen değişkene yordayan değişken, değeri belirlenecek değişkene ise ölçüt değişkendenir.

13. Yordayıcı Araştırmalar(2) • İki değişken arasındaki ilişki ne kadar yüksekse bu belirlemenin o kadar doğru yapılabileceğinden söz edilir. • Öğrencilerin ders çalışırken kullandıkları öğrenme stratejilerinin düzeyinin akademik başarıları üzerindeki etkisi incelenerek belli düzeyde başarı sağlamaları için hangi düzeyde öğrenme stratejilerini kullanabileceği söylenebilir. Burada öğrenme stratejileri yordayan değişken, öğrenme performansı ise ölçüt değişkendir.

14. Korelasyonel Araştırmanın Aşamaları • Korelasyonel araştırmalar; • Problemin belirlenmesi • Örneklemin seçilmesi • Veri toplama araçlarının geliştirilmesi • Verilerin toplanması • Verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması aşamalarından oluşmaktadır.

15. Problemin Belirlenmesi • Korelasyonel araştırmalarda araştırma probleminin ve değişkenlerin belirlenmesinde ilişki durumunun incelenmeye değer olup olmadığına karar verebilmesi için önceki araştırma sonuçlarından, kuramlardan, uzman görüşünden ya da deneyimlerden destek alınmalıdır. • Değişkenlerin tanımlarının açık ve net olması, araştırma sonuçlarının da anlaşılabilir olması açısından önemlidir. • Bu tür çalışmalarda araştırmalara yönelik sorulan sorular vardır.

16. Problemin Belirlenmesi(2) • Bu sorular şu şekilde sıralanabilir; • X değişkeni Y değişkeni ile ilişkilimidir? • A değişkeni B değişkenini yordamakta mıdır? • Araştırmaya dahil olan değişkenler arasındaki ilişkiler nelerdir?

17. Örneklemin Seçilmesi • Korelasyonel araştırmalarda araştırma değişkenlerinin gözlenebileceği ve ölçülebileceği bireyler arasından olabildiğince seçkisiz yöntemleri kullanarak örneklem seçilmelidir.

18. Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi • Korelasyonel araştırmalarda sonuçta nicel veriler elde edilmek üzere her türlü veri toplama aracı kullanılabilir. • Değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenebilmesi için veri toplama araçlarının,temelde araçlardan elde edilen verilerin yüksek düzeyde geçerli ve güvenilir olmasına önem verilir.

19. Verilerin Toplanması • Korelasyonel araştırmalarda aynı denekler üzerinde iki ya da daha çok değişkene ait verileri belirlemek için ölçme yapılır. • Bu ölçmeler genellikle veri toplama araçlarının bir seferde uygulanmasıyla gerçekleştirilir. • Deneklerin zamana bağlı olarak değişebileceklerini göz önüne alarak bu şekilde ölçme yapılmasının uygun olduğu söylenebilir. • Ancak değişkenlerin farklı zamanlarda açığa çıktığı örneğin öğrencilerin çalışma saatleri ile bir dersten aldıkları başarı notu arasındaki ilişkinin belirlenmesi için yapılacak bir araştırmada ölçmeler zorunlu olarak farklı zamanlarda gerçekleştirilebilir.

20. Verilerin Analiz Edilmesi ve Yorumlanması • Toplanan verilerden yola çıkılarak bir korelasyon katsayısı hesaplanır. • Korelasyon katsayısı ne kadar büyük ise değişkenler o kadar ilişkilidir. • Ancak bu ilişki neden-sonuç şeklinde yorumlanamaz.

21. Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik • Korelasyonel araştırmalarda ilişkili olduğu belirlenen iki değişkenin neden sonuç olarak algılanıp bu şekilde yorumlanmaması gerekir. • Arasında ilişki olduğu saptanan iki değişkeni etkileyen hatta bu değişkenlerin nedeni olabilecek üçüncü bir değişken olabilir. • Bu nedenle bu araştırmaların desenlenmesinde ve bulguların yorumlanmasında bu konuya dikkat edilmelidir.

22. Korelasyonel Araştırmalarda İç ve Dış Geçerlilik(2) • Katılımcıların veri toplama araçlarını doldururken adlarını belirtmeleri kendileriyle ilgili gerçek durumu yansıtmamalarına neden olabilir. • Bu nedenle veri toplama sürecinde katılımcıların adları alınmayabilir. • Bu durumda farklı zamanlarda ya da farklı soru formlarıyla veri toplanması planlandıysa aynı deneklere ilişkin ölçümlerin eleştirilmesi için çözüm geliştirilmelidir. • Bu çözümler neler olabilir?

23. Tarama Araştırmaları • Tarama Araştırma Nedir? • Tarama Araştırmanın Felsefi Temeli • Tarama Araştırmanın Türleri • Tarama Araştırmanın Aşamaları • Problemin Belirlenmesi • Evrenin Belirlenmesi • Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi • Örneklemin Seçilmesi • Veri Toplanma Aracının Hazırlanması ve Verilerin Toplanması • Verilerin Analizi ve Raporlaştırılması • Tarama Araştırmalarında İç ve Dış Geçerlilik

24. Tarama Araştırma Nedir? • Bir konuya ya da olaya ilişkin katılımcıların görüşlerinin ya da ilgi, beceri , yetenek, tutum vb. özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer araştırmalara göre daha büyük örneklemler üzerinde yapılan araştırmalara tarama araştırmaları denir.

25. Örnek Araştırma Durumu Örnek • Eğitim fakültesi dekanı Şenol bey, öğrencilerin fakültede verilen eğitim, öğretim ve diğer hizmetlerden memnun olup olmadıklarını, genel olarak fakülteyle ilgili görüşlerinin nasıl olduğunu ve varsa sorunlarının neler olduğunu öğrenmek istemektedir. Şenol bey’in fakültesiyle ilgili değerlendirmek istediği konuları öğrenci gözünden öğrenmesini sağlayacak araştırma tarama araştırmasıdır.

26. Tarama Araştırmalarının Felsefi Temeli • Tarama araştırmaları, geniş kitlelerin görüşlerini ve özelliklerini betimlemeyi hedefleyen araştırmalardır. • Bu tür araştırmalarda , daha çok “ ne, nerede, ne zaman, ne sıklıkta, ne düzeyde, nasıl” gibi soruların cevapları aranır. Tarama araştırmalarının amacı genellikle araştırma konusu ile ilgili var olan durumun fotoğrafını çekerek bir betimleme yapmaktır. • Tarama araştırmalarında araştırmacılar, görüşlerin ve özelliklerin neden kaynaklandığından çok örneklemdeki bireylere göre nasıl dağıldığıyla ilgilenirler.

27. Tarama Araştırmalarının Türleri • Tarama araştırmaları üç gruba ayrılır; • Kesitsel araştırma • Boylamsal araştırma • Geçmişe dönük araştırma

28. b) Boylamsal Araştırma • Boylamsal Araştırma aynı kişilerden belirli zaman aralıklarıyla veri toplayarak gerçekleştirilen araştırma yöntemi. • Boylamsal tarama araştırmaları eğitim belirlemek,ortak özelliği olan bir grubu incelemek,ya da aynı kişilerin zamana bağlı değişimlerini,eğilimlerini araştırmak amacıyla yapılabilir.

29. c) Geçmişe Dönük Araştırmalar • Geçmişe dönük araştırmalar ise katılımcılara geçmişte yaşadıkları  olaylarla ilgili soruların sorulduğu tarama araştırmalarıdır. • Örneğin;sigarayı bırakan insanların sigara içiyorken yaşadıkları sorunları belirlemek üzere yapılan bir  araştırma bu araştırmalara örnek olarak gösterilebilir.

30. Tarama Araştırmalarının Aşamaları • Problemin Belirlenmesi • Verilerin Nasıl Toplanacağının belirlenmesi. • Örneklemin Seçilmesi. • Veri Toplama Aracının Hazırlanması ve Verilerin Toplanması. • Verilerin Analizi ve Araştırmaların Raporlaştırılması

31. Problemin Belirlenmesi • Bu araştırmalarda seçilen problem katılımcıların sorulara yanıt vermelerini sağlayacak kadar önemli ve ilgi çekici olmalıdır. • Bu nedenle tarama türü araştırmalarda toplanması gereken verilerle ilgili hedefler çok iyi tanımlanmalı • Araştırma kapsamında sorulan her bir soru mutlaka bu hedeflerle ilişkili olmalıdır.

32. Evrenin Belirlenmesi • Tarama türü araştırmalarda evrenin belirlenmesi, • hem Araştırma sorularını, • hem Örneklem seçimini • hem de Araştırmanın yürütülmesi için kullanılması gereken kaynakların neler olacağını etkiler.

33. Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi • Veri toplama araçlarının kullanılması için bir çok yol vardır. Bu yöntemler hem veri toplama aracının ne olacağını hem de verilerin toplanması için çalışacak kişilerin yapacakları işlerin ve sahip olması gereken nitelikleri ne olması gerektiğini belirler. • Genel olarak veri toplamanın 5 yolu vardır. Bunlar; • Doğrudan uygulama • Telefon • Posta • İnternet • Görüşme

34. Verilerin Nasıl Toplanacağının Belirlenmesi (2)

35. Örneklemin Seçilmesi • Araştırmanın incelemek için odaklandığı evrenin tümüne ekonomik, iş gücü ve zaman sınırlılığı gibi nedenlerle ulaşmak mümkün değildir. • Bu nedenle tarama araştırmalarında evreni temsil edebilecek yeterlilikte bir kitle seçilerek araştırma bu kitle üzerinden yapılır.

36. Verilerin Analizi ve Araştırmanın Raporlaştırılması • Veriler toplandıktan sonra, • Soruların cevaplarında eksik var mı? • Sorulara uygun cevap verilmiş mi? • Raporlaştırma kısmında ise, araştırmaların sonuçlarında sorulara verilen yanıtların yüzde dağılımlarının ve frekanslarının verilmesi katılımcıların görüşlerinin gösterilmesi açısından önemlidir.

37. Tarama Araştırmalarında İç ve Dış Geçerlilik • Tarama araştırmalarında iç geçerliliği olumsuz etkileyen nedenler; • Katılımcı Kaybı • Verilerin Toplandığı ortam • Veri toplama Aracının Niteliğinin Yitirmesi

38. Nedensel Karşılaştırma Araştırmaları • Örnek Araştırma Durumu • Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir? • Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Felsefi Temeli • Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Özellikleri • Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Türleri • Nedensel Karşılaştırma Araştırmanın Aşamaları • Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Evren ve Örneklem • Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi • Nedensel Karşılaştırma Araştırmada İç ve Dış Geçerlilik

39. Örnek Araştırma Durumu • BIT dersini okutan Melek öğretmen dersini çoğunlukla proje tabanlı öğrenme yöntemine göre işlemektedir. Melek öğretmen öğrencilerin ödevlerinin niteliklerinin beklediğinden çok düşük olduğunu görmektedir. Diğer öğrenciler ise oldukça güzel ödevler hazırlamaktadır. Melek öğretmen bazı öğrencilerin proje ödevlerini gerektiği gibi yapmamalarının nedenini bulmak istemektedir. Melek öğretmenin karşılaştığı bu durumun nedenlerini belirlemek için kullanabileceği desenlerden biri nedensel karşılaştırma araştırmasıdır.

40. Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir? • Nedensel karşılaştırma, ortaya çıkmış/var olan bir durumun ya da olayın nedenlerini etkileyen değişkenleri ya da bir etkinin sonuçlarını belirlemeye yönelik bir araştırma türüdür. • Nedensel karşılaştırma türü araştırmalarda bir durumun neden ortaya çıktığı, bu durumun oluşmasında nelerin etkili olduğu bulunmaya çalışılır.

41. Nedensel Karşılaştırma Araştırması Nedir? (2) • Nedensel karşılaştırmalı araştırma, araştırma deseninde birbirleriyle karşılaştırılabilecek. • en az iki grup varsa “nedensel karşılaştırma araştırmaları”, • sadece tek grup varsa “nedensel araştırma” olarak adlandırılır.

42. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Felsefi Temeli • Bilimsel araştırmalarda genellikle bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken üzerindeki etkileri kurgulanmış koşullar oluşturularak ve müdahale edilmesi ile deneysel işlemleri yapılarak belirlenmeye çalışılır. Ancak bazı durumlarda ortaya çıkan beklenmedik bir durumun da nedenlerinin araştırılması gerekir. • Örneğin; belirli bir yerde çok sayıda trafik kazasının meydana gelmesi bu tür durumlara örnek gösterilebilir.

43. Nedensel Karşılaştırma Araştırmaların Felsefi Temeli (2) • Bazı durumlarda ise etik nedenlere ya da deneklere zarar verme olasılığı nedeniyle deneysel bir araştırma planlanamaz ancak doğal durumlarda/olaylarda araştırılmak istenen durum kendiliğinden açığa çıkar. • Nedensel karşılaştırma iki değişken arasındaki ilişkinin araştırılması yönünden korelasyonel araştırmalara benzetilebilir. • Nedensel karşılaştırma araştırmalarında hangi değişkenin diğerinin nedeni olduğu bir başka deyişle sonuçla ilgili değişkeni etkileyen nedensel değişkenin ne olduğu belirlenmeye çalışır.

44. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Özellikleri Başlıca özellikleri; • Araştırılan durum/olay, araştırmacının manüpülasyonundan bağımsız olarak ortya çıkmış bir durumdur. • Denekler araştırılan durumun içinde yer alan kişilerden oluşmaktadır. • Belirlenebilecek hipotezler çok esnektir, çok sayıda hipotez kurularak bunların doğruluğu sınanabilir. • Sonuca kesinlikle neden olan faktör ya da faktörlerin tümü tanımlanamayabilir ve dolayısıyla etkisi belirlenemeyebilir.

45. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Özellikleri (2) • Nedensel karşılaştırma araştırması yapılarak bağımlı değişken üzerinde etkisi olduğu belrlenen bir faktör, araştırılan bağlamın koşulları değiştiğinde, yani başka bir bağlamda aynı bağımlı değişken üzerinde etkili olamayabilir. Bu durum araştırmaların genellenmesinde dikkate alınmalıdır. • Herhangi bir durum ya da olayda neden sonuç ilişkisi yanlış kurulabilir.

46. Nedensel Karşılaştırma Aşamalarının Türleri • Bir durum ya da olay ortaya çıktıktan sonra yapılabilecek araştırmalar, • nedensel araştırmalar • nedensel karşılaştırma araştırmaları olarak adlandırılır. • Nedensel araştırmalar değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkisinin ortaya konulmasını sağlayamaz ancak bu konuda ipuçlarına ulaşılmasını sağlayabilir.Nedensel karşılaştırma araştırmaları ise ölçüt gruplu karşılaştırma olarakda adlandırılır.a

47. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Türleri (2) • Bu araştırmada aynı duruma maruz kalan ve farklı düzeyde etkilenen ya da bir grubun etkilenmediği gruplar arasında karşılaştırma yapılır. • Böylelikle neden sonuç ilişkisinin kurulmasına olanak sağlar. • Nedensel karşılaştırma aşamalarının konularına ve hipotezlerine göre bazı türleri şunlardır: • Nedenlerin belirlenmesi • Etkilerin belirlenmesi • Sonuçların belirlenmesi

48. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarının Aşamaları • Problem durumunun belirlenmesiyle başlar • Araştırma soruları ve hipotezler • Hipotezlere dayalı olarak varsa sayıltılar • Araştırma deseninin belirlenmesi, önceki çalışmaların bulunması ve incelenmesi • Örneklem tanımlanması • Veri toplama araçlarının geliştirilmesi • Nasıl değerlendirileceğine karar verilmesi

49. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Evren ve Örneklem • Bir durum ya da olayın ortaya çıkmasının ardından araştırma yapıldığı için araştırmacının müdahalesi olmadan olayla ilgili kişiler hazır örneklemi oluştururlar. • Örneklemdeki bireylerin özelliklerinin de araştırma değişkenlerini etkileyecek birer değişken olması nedeniyle bireylerin özelliklerinin çok iyi belirlenmesi gerekmektedir.

50. Nedensel Karşılaştırma Araştırmalarında Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi • Nedensel karşılaştırma araştırmalarında geçerli ve güvenilir olmak kaydıyla her türlü veri toplama aracı kullanılabilir. • Araştırmanın amacına ve toplanan verilere uygun her türlü çözümleme yapılabilir.