Bilimsel Makale Nasıl Yazılır?

1. Bilimsel Makale Nasıl Yazılır? Prof. Dr Aylin Uluşahin HÜTF, Psikiyatri AD

2. Bilimsel araştırmanın işlevi • Sorunun eksiksiz cevabı değil • Katkı

3. Araştırma yapmanın amacı: yayınlamak • Tamamlanmış araştırmaların çok azı yayınlanmak üzere gönderiliyor

4. İlginç bir araştırma sorusu olan iyi düzenlenmiş bir araştırma çalışmasının makale haline getirilmesi çok da zor değil

5. Makaleyi, araştırmayı bitirir bitirmez yazmak lazım

6. Araştırmanın deseninde ya da yürütülüşündeki sorunları yazıda telafi etmek mümkün değildir.

7. Konu önemli... Etkisi yüksek araştırma ≠ Pahalı araştırma

8. Konu önemli... “Amerika’nın yeniden keşfi” Araştırma sorusu Derginin ilgi alanı Örn: “Genç güreşçilerde kilo düşmesine bağlı olarak durumluk ve sürekli kaygı durumunun belirlenmesi ve bunların nedenlerinin tespit edilmesi”

9. Yazmaya başlamadan önce • Hangi dergi? • Derginin yazım kuralları • “Yazarlara Bilgi” bölümü

10. Anahatlar • Araştırma yazısı nasıl yazılır? • Başlık • Yazarlar • Özet • Giriş • Yöntem • Bulgular • Tartışma • Kaynaklar • Gözden geçirme yazısı • Olgu sunumu • Hakemli dergilerde makale değerlendirme süreci • Yazarlara öneriler

11. Araştırma yazıları

12. Dört temel soru • Çalışma niye yapıldı? • Ne yapıldı? • Ne bulundu? • Ne anlama geliyor?

13. Dört temel soru • Çalışma niye yapıldı? Giriş ve Amaç • Ne yapıldı? Yöntem • Ne bulundu? Bulgular • Ne anlama geliyor? Tartışma ve Sonuç

14. Başlık

15. Başlık • Araştırmanın asıl sorusu ve yöntemi hakkında bilgi vermeli • Yapılandan fazlasını vaat etmemeli • Makalenin özeti niteliğinde olmamalı • İlgi çekici

16. Başlık sayfası • Varsa destekleyen kuruluş ve çalışmanın bu kuruluştan aldığı numara • Çıkar uyuşmazlığı (conflict of interest) durumları • Özellikle klinik ilaç çalışmalarında

17. Yazarlar

18. 1915’te orijinal makale yazar sayısı ~1 • 1985 > 6 • Hayalet yazarlık • Üstlerine yaranmak • Yazının basılma şansını arttırmak • Karşılıklı anlaşmalı yazarlık

19. Kimler yazar olur? 1 ICMJE Yazarlık Ölçütleri: Yazar tanımı • Çalışmanın oluşumu ya da gelişiminde; veri elde edilmesinde, analizinde ya da yorumlamasında gerçek anlamda düşünsel katkıda bulunulması • Taslağın hazırlanması ya da bilimsel içeriğe yönelik önemli değişiklikler/katkılar yapılması • Yazının yayınlanacak son şeklini onaylanması

20. Kimler Yazar Olur? 2 • Yazarlar her 3 ölçütü karşılamalı • 3 ölçütü karşılayan herkes yazar olmalı • Yazıya sadece laboratuvar ya da bölüm olarak lojistik destek verilmesi, parasal kaynak sağlanması, teknik yardım, danışmanlık yapılması, veri toplanması ya da hasta bilgilerine ulaşımın sağlanması konusunda katkıda bulunanlar yazar olarak tanımlanmamalıdır ICMJE

21. Yazar sıralaması • Çalışmaya katkıda bulunma derecesine göre • Birinci yazar • İşin en büyük kısmını yapan kişi • Çalışmanın yöntemine hakim olmalı • Akademik olarak yayına en fazla ihtiyacı olan kişi • Son yazar • Çoğunlukla, idari ve eğitsel liderliği yazının üstünde bizzat çalıştığı süreye göre daha ağırlıklı olan, araştırma desenine, yazım sürecine ve/veya para kaynağının bulunmasına önemli katkısı olan kişi • Yayın için gönderilmeden önce yazarların hepsi makalenin son halini okumalı ve onaylamalı ICMJE 2003

22. Bazı dergiler (JAMA, Nature, Academic Medicine, JACS vb) yazarların katkılarının açıklanmasını istemektedir

23. Entelektüel katkı Veri toplayan ama para ödenmeyen araştırmacı ??? Eğitiminin önemli bir parçası

24. Teşekkür • Araştırmanın yapılmasına ve yazılmasına katkıda bulunan ama yazar olma ölçütlerine uygun olmayan kişilere teşekkür edilebilir. • Teşekkür edilecek kişilerden de izin almak gerekir.

25. Özet

26. Özet • Bilimsel makalelerin en çok okunan kısmı • Giriş ve amaç birer cümle • Yöntem 3-4 cümle • Bulgular 3-4 cümle • Bulgulardan çıkarılan sonuç 1 cümle • Tartışmaya yer yok

27. Eksiksiz yürütülmüş çalışmalarda bile, yazarken yeni sorular ya da sorunlar ortaya çıkabilir Özet makaleye son biçimi verildikten sonra yazılmalı

28. Özeti yazarken • Kısaltma kullanılmamalı • İstatistiksel anlamlılığı belirten p değerleri konmamalı • Özetteki bulgular ve yorum metinle tutarlı olmalı

29. Anahtar sözcükler • İngilizce yazılarda “Medical Subject Headings” http://www.nlm.nih.gov/mesh/MBrowser.html) • Türkçe yazılar için dizin yok

30. Giriş ve Amaç

31. Giriş ve Amaç Çalışmayı niye yaptık?

32. Giriş • Çalışma niye yapıldı? • Araştırma sorusunun arka planı kısa ve öz olarak anlatılmalı • Araştırmanın amacı, araştırma soruları ve varsayımları açık olarak ortaya konmalı • Uzatılmamalı

33. Amaç 1: • Yazının giriş bölümü çalışmanın amacına bir temel oluşturmalı ve bir hipotez ya da araştırma sorusu sunmalıdır. Örn: • “Bu çalışmada …. Asberger bozukluğu tanısı konan çocuk ve ergenlerin yürütücü işlevlerinde …. eşleştirilmiş kontrollere göre daha ileri bozukluk var mıdır ve hangi alanlarda daha fazla etkilenme görülmektedir sorularını cevaplamayı amaçladık.”

34. Amaç 2 • Örnek 2: Çalışmanın amacı, Stroop etkisini açıklamada öne sürülen algısal çelişki ve tepki rekabeti hipotezlerinin geçerliğini sınamaktır. Çalışmalarda Stroop etkisi açısından önemli olan etkenin uyarıcı mı yoksa tepki mi olduğu konusunda uzlaşma bulunmamaktadır. Ancak, Stroop Test performansı, ….. süreçlerini de içerir. Bu doğrultuda hipotezimiz, Stroop Testi performansında uyarıcının uyuşma durumu kadar, bu uyarıcılara verilen tepkilerin doğruluğunun da OİP zirvelerini etkileyeceği yönündedir.”

35. Sık yapılan hatalar: Amaç • “Bu çalışma kadınları fiziksel, ruhsal ve davranış açısından etkileyen premenstrual sendromun evli bayanlarda görülme durumunu ve bazı değişkenlerin sendrom üzerindeki etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.” • “Bu çalışmanın amacı panik bozukluk için spesifik olabilecek klinik belirtilerin taranması, yardım arama davranışlarının değerlendirilmesi ve komorbid durumların incelenmesidir. “

36. Yöntem

37. Yöntem Çalışmada ne yaptık?

38. Yöntem • Çalışmada ne yapıldı? • Araştırmanın geçerli olduğunu kanıtlayan asıl bölüm • Açık, okuyan bir kişinin çalışmayı aynen tekrar etmesine olanak sağlayacak ölçüde ayrıntılı yazılmalı • bütün teknikler, araçlar ve araştırmanın deseni ayrıntılı olarak açıklanmalı • ayrıntılı açıklamaların bulunabileceği kaynaklara atıf

39. Yöntemin bölümleri • Desen • Akışı karmaşık ise çizelge halinde verilmeli • Örneklem • Araçlar • İşlem • Verilerin değerlendirilmesi

41. Örneklem • Deneklerin araştırma ile ilgili olabilecek özellikleri iyi tanımlanmalı • Örneklemin demografik özellikleri Bulgular’da değil Yöntem’de yer almalı • Çalışmaya alınma ve alınmama ölçütleri • Örneklem büyüklüğü: güç analizi • Araştırma sorusuyla ilgili olmayan ayrıntılardan kaçınılmalı

42. Araçlar • Kullanılan araçların Türkçe uyarlama ve geçerlik güvenirlik çalışmalarına ilişkin bilgi ve kaynak

43. İşlem Açık ve anlaşılır olmak yeter. Yapılan işlemlerin sırası, süresi Laboratuvar tetkiklerinde kullanılan yöntem

44. Örnek 1 • Araştırmada bilgi kaynağı olan tüm aile üyelerine …. anlatılarak onay alındıktan sonra randevu verilerek …. bölümüne davet edilmiştir. Anababa ile görüşülürken, çocuğa deneyimli bir psikolog tarafından …… uygulanmıştır. Çocuk görüşmeye alındığında anneler ….. ölçeklerini doldurmuşlardır. Bir çocuğun değerlendirmesi yaklaşık olarak iki buçuk saat sürmüştür.

45. Örnek 2 • Biyokimyasal değerlendirme için yaklaşık 5 cc venöz kan sitratli tüpe alınmış, 3500 x g’de 5 dakika santrifüj edildikten sonra plazmaları ayrılmıştır. Kan örnekleri analiz öncesi -20°C’de dondurulmuş ve değerlendirme ….-…. tarihleri arasında tüm kan örnekleri toplandıktan sonra yapılmıştır. Serum …. ve …. düzeyleri spektrofotometrik olarak ölçülmüş ve sonuçlar iu/L cinsinden verilmiştir.

46. Verilerin değerlendirilmesi • İstatistikçi ile birlikte • Uygulanan istatistiksel yöntemler • Kullanılan program ve sürümü • Karmaşık ya da sık kullanılmayan istatistiksel işlemler için kaynak

47. Etik • Gözlem çalışmaları dahil, bütün çalışmalar için Etik Kurul onayının alınması ve makalede bildirilmesi gerekli • Helsinki Bildirgesine göre: Araştırma Etik Kurulu onayı olmayan ve bilgilendirilmiş onam alınmamış olan araştırmaların yayınlanması yasak World Medical Association Declaration of Helsinki 2004

48. Bulgular

49. Bulgular Ne Bulduk?

50. Bulgular • Araştırmada ne bulundu? • Bulgular mantıksal bir düzende sıralanmalı • Yöntem bölümünde tanımlanan bütün araç ve işlemlerden bulgularda da söz edilmeli • yazarların beğenmedikleri veriyi gizleme isteği ya da özensizlikleri olarak yorumlanır.