Het brandt in mijn borst Cultuur en depressie

1. Het brandt in mijn borstCultuur en depressie Dr. Louis Ferrant Huisarts in Kuregem Universiteit Antwerpen

2. Cultuur en depressie : 3 vragen • Cultuur en depressie : is er een oorzakelijk verband ? • Depressie : universeel of westers ? • Depressie bij allochtonen : frequenter ? • Besluit • Discussie

3. 1° Cultuur en depressie • Zijn bepaalde culturen depressogeen ? • Angst en depressie • Schuld en depressie • Schaamte en depressie • Autonomie en depressie

4. De autonome patient: vermoeid en uit zijn context gegrepen • opkomen in de 20° eeuw van nieuwe ziektebeelden als depressie, chronisch vermoeidheidssydroom,verslavingen • van een neurotische naar een depressieve cultuur • zelf willen, kunnen en moeten kiezen: het leven als multiple choice • Moe van het moeten kiezen: tgv grotere belasting, kleinere draagkracht , de constante verandering, de ver-veel-ing, het levenslang zoeken (A. Ehrenberg)

5. Cultuur • Intersubjectief symbolensysteem • Orienterend tav zichzelf, de materie, de anderen en de metafysische realiteit • Studie van subjectieve cultuur: valkuilen • Complexiteit gereduceerd

6. De reducerende blik op cultuur • Individualistische versus collectivistische culturen • Stress-somatiserende versus stress-psychologiserende culturen • Migrantencultuur als vierdewereld-cultuur

7. 2° Depressie : universeel of westers? • Biologisch gefundeerde diagnose : universeel ? • Symptomatishe expressie : situationeel ? • Interpretatie : individueel en cultureel ? • Sociale respons : cultureel

8. Somatiseren en psychologiseren • 2 belangrijke complementaire antwoorden op conflicten • Lichamelijk/mentaal reageren : culturele expressie • Evolutie binnen elke cultuur • Gevaar : somatisatie als oervorm bestempelen • Vb : duizeligheid

9. Antropologische verklaring ? • Objectieve epistemologie (omgaan met kennis) • Subjectieve epistemologie • Relatie tussen persoon, taal en ervaringen • Gevolgen voor expressie ( woorden – beelden)

10. Abstract taalgebruik Geïndividuali- seerd ego Objectief Realiteits- beginsel Metafoor taalgebruik Niet- geïndividualiseerd ego Verwerken realiteit via beelden Objectieve epistemologische oriëntatie (interne locus of control) Subjectieve epistemologische oriëntatie (externe locus of control) Depressie KLACHTEN: De symptomen worden geuit in de affectieve , existentiële, cognitieve et somatische sfeer BELEVING: De persoon voelt zich minder betrokken, meer geïsoleerd en vereenzaamd Depresssie KLACHTEN: De symptomen worden geuit in de somatische sfeer BELEVING: De persoon blijft in verbinding met een diffuus wezen maar zonder verlies van Zijn identiteit

11. 3°Depressie bij allochtonen • Belang van fysische integriteit • Functie in de groep • Functionele klachten hertalen • Biopsychosociale aanpak • Culturele competentie

12. De interculturele raadpleging • Geen enkel probleem: één spoor volgen en op tijd aankomen • In het water springen en zien wat er komt • Een kwestie van truc’s en andere recepten • Meersporenbeleid en toch niet verloren lopen

13. Metafoor taalgebruik Overdracht van de realiteit in beelden Externe locus of control Abstract taalgebruik Overdracht van de realiteit in woorden Interne locus of control Taalgebruik

14. De zin van het verschil • La différence crée le sens ( Derrida ) • Verschil genereert betekenis • Communiceren ondanks verschil • Verschillen herkennen en erkennen • Van inter- naar metaculturele hulpverlening ?

15. Culturele competentie • Minimum inzicht in belangrijke culturen • Spanningsveld tussen visies van de hulpverlener en culturele visies van hulpvrager • Spanningsveld bij de jongeren: ambivalentie tussen eigen cultuur – maatschappij

16. Allochtonen (legaal in België) : Belg of niet-Belg Tenminste één van de ouders of grootouders geboren buiten België Achterstandspositie (etnisch of sociaaleconomisch) Vreemdelingen zonder wettig verblijf : Mensen zonder papieren (documentlozen, illegalen) Vluchtelingen (asielzoeker, erkend/afgewezen vluchteling) Etnisch-culturele minderheden

17. Allochtonen (genaturaliseerd of niet) • Psychisch welzijn: • Meer last van moeheid, lusteloosheid, maagklachten en hoofdpijn • Maar geen verschillen met autochtonen van dezelfde socio-economische klasse,tenzij voor depressie en angst bij Marokkanen en Turken (Levecque K., Lodewijckx I., Vranken J. 2007)

18. Vreemdelingen zonder wettig verblijf • Aanpassingspathologie : • Post-traumatische stressstoornis ( geen eenduidige symptomatologie, geen cultureel antwoord) • Depressie ( dikwijls gesomatiseerd ) • Psychosomatische klachten :angstaanvallen, hyperventilatie, maagklachten….dikwijls geen correlatie met status in land van herkomst

19. Wat weten we ? • Verschil tussen allochtonen en vreemdelingen zonder wettig verblijf • Grotere psychosociale problematiek bij MZP • Invloed van kansarmoede • Iedere persoon heeft zijn individueel gekleurd verhaal

20. Besluit : Interculturele of metaculturele therapie? • Vanuit etnografische kennis • Vanuit de functie die cultuur universeel vervult • Cultuur is evoluerend en faciliterend • Restrictieve (pathogene?) culturen • Rol van de migratie? • Ontworteld : zingevend draagvlak verloren ?