1.3k likes | 1.74k Views
Sipariş Maliyeti Sistemi. Sipariş Maliyeti Sistemi. Müşteriden gelen bir sipariş olabileceği gibi,.
E N D
Sipariş Maliyeti Sistemi • Müşteriden gelen bir sipariş olabileceği gibi, Çeşitli türde ve çoğu kez müşterilerin özel istekleri ile verilen siparişler üzerine üretim yapan işletmelerde, her bir mamul ya da mamul grubunun maliyetlerinin ayrı ayrı izlendiği maliyetleme sistemidir. • Üretim planlama departmanından gelen bir mamul veya mamul grubunun üretim isteği de olabilir.
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN TEMEL İLKELERİ • Her bir sipariş emri için ayrı bir sipariş maliyeti kartı açılır • Siparişler 151 Yarı Mamuller-Üretim Hesabında izlenir • Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam üretim maliyeti “152 Mamuller” hesabına kaydedilir • Sipariş satıldığında ya da müşteriye teslim edildiğinde, maliyet tutarı üzerinden “621 Satılan Mamullerin Maliyeti” hesabına kaydedilirken, mamul stokları satış maliyeti kadar azaltılır. • Siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyeti ile fiili genel üretim maliyeti arasında bir fark ortaya çıktığında; bu fark, satılan mamullerin maliyeti, yarı mamul ve mamul stokları hesapları arasında paylaştırılarak kapatılır.
Sipariş Maliyeti Sisteminde Kullanılan Belgeler • Sipariş Maliyeti Kartı • İlk Madde ve Malzeme İstek Fişi • Stok Kartı • İşçi Çalışma Kartı • İşçi Saat Kartı • İşçi Çalışma Kartı Özeti
Başlık Kısmı , Maliyet Unsurlarının Toplandığı Kısım Maliyet Özeti Kısmı
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ İşletmeler üretmiş oldukları ürünlerin maliyetlerini dönem sonunu beklemeden hesaplamak için direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik gideri yanında mamule ait genel üretim maliyetlerinin payını da bilmek isterler. Ancak; • Mamuller ile Genel Üretim Maliyetleri arasında doğrudan bir ilişki olmadığından bu giderler belirli mamul ya da mamul gruplarına direkt olarak yüklenemez, • Genel üretim maliyetleri birbirine benzemeyen pek çok sayıda farklı unsuru içerirler, • Genel üretim maliyetlerinin bir kısmı mevsimsel değişikliklerden etkilenerek yıl içinde tutarlarında (Örneğin kışın atölyelerde ısıtma giderlerinin olması ya da işçilerin genellikle yıllık izinlerin yaz aylarında kullanmak istemeleri) düzensizlikler olur. İşte bu ve buna benzer nedenlerden dolayı mamul maliyetlerini belirlemede fiili genel üretim maliyetleri yerine tahmini genel üretim maliyetlerinin kullanılması tercih edilir.
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ İşletmeler üretmiş oldukları ürünlerin maliyetlerini dönem sonunu beklemeden hesaplamak için direkt ilk madde ve malzeme giderleri ile direkt işçilik gideri yanında mamule ait genel üretim maliyetlerinin payını da bilmek isterler. Ancak; • Mamuller ile Genel Üretim Maliyetleri arasında doğrudan bir ilişki olmadığından bu giderler belirli mamul ya da mamul gruplarına direkt olarak yüklenemez, • Genel üretim maliyetleri birbirine benzemeyen pek çok sayıda farklı maliyeti bünyesinde taşır, • Genel üretim maliyetlerinin bir kısmı yıl içinde düzensiz dağılım gösterir. İşte bu ve buna benzer nedenlerden dolayı mamul maliyetlerini belirlemede fiili genel üretim maliyetleri yerine tahmini genel üretim maliyetlerinin kullanılması tercih edilir.
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİNİN YARARLARI Genel üretim maliyetleri yükleme oranının önceden bilinmesi halinde; • işletme, bir sipariş teklifi aldığında, siparişle ilgili direkt ilk madde ve malzeme ve direkt işçilik maliyetlerini belirler ve buna genel üretim maliyetleri yükleme oranı ile genel üretim maliyetleri payını da ilave ederek teklifin maliyetini anında hesaplayabilir. • Yıl içinde üretilen tüm ürünlere aynı düzeyde genel üretim maliyetleri yükleme olanağı sağlanır.
GENEL ÜRETİM MALİYETİ YÜKLEME ORANININ HESAPLANMASI İşletmedeki genel üretim maliyet kalemlerinin belirlenmesi gerekir, Herbir genel üretim maliyetinin gelecek yıla (planlanan dönem) ilişkin gerçekleşeceği tahmin edilen değerler belirlenmelidir, Genel üretim maliyetlerine uygun dağıtım anahtarı (ya da anahtarları) belirlenmelidir, Aşağıdaki formülden yararlanılarak işletmenin tahmini genel üretim maliyeti yükleme oranı hesaplanır.
ÖRNEK Bütçelenen GÜM = 200.000,- lira Bütçelenen DİS = 5.000 saat Siparişi İçin 300 saat çalışılmıştır.
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE İŞLEMLERİN KAYDEDİLMESİ ___________ ___________ 150 İLK MADDE VE MALZEME HS. 50.000,- Direkt İlk Madde ve Malzeme 40.000,- Endirekt İlk Madde ve Malzeme 10.000,- 320 SATICILAR HS. 50.000,- ___________ ___________ İlk Madde ve Malzemenin Satın Alınması
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE İŞLEMLERİN KAYDEDİLMESİ Direkt İ.M.M.Endirekt Mlz. Kesim Atölyesi 10.000,- 2.000,- Kaynak Atölyesi 15.000,-4.000,- 25.000,- 6.000,- İlk Madde ve Malzemenin (A) Siparişinde Kullanılması ___________ ___________ 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZ. GİD. HS. 25.000,- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 6.000,- 150 İLK MADDE VE MALZ. HS. 31.000,- ___________ ___________
(A) Siparişine İlişkin İşçilik Kullanımı DİSDirekt İşçilik Gid.Endirekt İşçilik Gid. Kesim Atölyesi 800 3.000,- 1.000,- Kaynak Atölyesi 1.4005.000,-1.500,- 2.200 8.000,- 2.500,- ___________ _____________ 720 DİREKT İŞÇİLİK GİD. HS. 8.000,- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 2.500,- İLGİLİ HESAPLAR 10.500,- ___________ ______________ Genel Üretim Maliyetlerinin Kaydedilmesi _______ ________ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS. 6.500,- İLGİLİ HESAPLAR 6.500,- ___________ ______________
MALİYET UNSURLARININ ÜRETİM HESABINA YÜKLENMESİ İşletmede Bütçelenen Yıllık GÜM = 112.500,- lira İşletmede Bütçelenen Yıllık DİS = 15.000 saat ___________ ___________ 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HS. 49.500,- 711 D.İLK MADDE VE MALZEME GİD. YANSITMA HS. 25.000,- 721 D. İŞÇİLİK GİD. YANSITMA HS. 8.000,- 731 G.Ü.G. YANSITMA HS. 16.500,- ___________ ___________
Tamamlanan Mamullerin Ambara Alınması 152 MAMULLER HS. 49.500,- 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HS. 49.500,- Tamamlanan Mamullerin Satılması 120 ALICILAR HS. 60.000,- 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 60.000,- 620 SATILAN MAMUL. MALİYETİ HS 49.500,- 152 MAMULLER HS. 49.500,-
Eksik Veya Fazla Yüklemenin Belirlenmesi ________ _________ 731 GENEL ÜRETİM GİD. YANSITMA HS. 16.500,- 730 GENEL ÜRETİM GİD. HS. 15.000,- 620 SAT. MAMULL. MALİYETİ HS. 1.500,- Fiili GÜG (730 Hesabın borç kalanı) 15.000,- Üretime Yüklenen GÜG (731 Hesabın alacak kalanı) 16.500,- FAZLA YÜKLENEN GÜM 1.500,-
SORU : Sipariş maliyeti sistemini kullanan (S) İşletmesinde bazı bilgiler şöyledir: Gerçekleşen GÜM “(A) Siparişi için”210.000.- Bütçelenen GÜM “Yıllık”3.000.000.- Bütçelenen Direkt İşçilik Maliyeti “Yıllık”2.000.000.- Gerçekleşen Direkt İşçilik Maliyeti “(A) Siparişi için” 150.000.- Bu verilere göre (A) Siparişine eksik veya fazla yüklenen GÜM tutarı aşağıdakilerden hangisidir? A) 60.000.- YTL eksik yükleme B) 100.000.- YTL eksik yükleme C) 100.000.- YTL fazla yükleme D) 15.000.- YTL eksik yükleme E) 15.000.- YTL fazla yükleme
Gerçekleşen GÜM “(A) Siparişi için”210.000.- Bütçelenen GÜM “Yıllık”3.000.000.- Bütçelenen Direkt İşçilik Maliyeti “Yıllık”2.000.000.- Gerçekleşen Direkt İşçilik Maliyeti “(A) Siparişi için” 150.000.- (A) Siparişi için Tahmini GÜM = 150.000 x 1,5 = 225.000 YTL Eksik / Fazla Yükleme = 225.000 – 210.000 = + 15.000 YTL Tahmini > Fiili = Fazla Yükleme
Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminde sipariş maliyetinin belirlenmesinde kullanılan belgelerden biri değildir? A) Mahsup fişi B) Sipariş kartı C) İlk madde ve malzeme istek fişi D) İşçilik çalışma kartı E) İşçi saat kartı
Sipariş maliyet sistemini uygulayan bir işletme, Tekdüzen Hesap Planı 7/A seçeneğine göre direkt malzeme maliyetleri dönem sonunda hangi hesaba ve ne şekilde aktarılır? ü
14. Dönem içinde üretimi tamamlanan sipariş ile ilgili maliyet bilgileri şöyledir: 800 Genel üretim maliyetleri (yüklenen) 400 x %75 = 300 YTL Genel üretim maliyetleri siparişlere göre direkt hammadde ve malzeme maliyetinin %75'i oranında yüklenmektedir. Bu bilgilere göre siparişin maliyeti kaç YTL'dir?
14. Sipariş maliyet sistemini kullanan bir işletmede yıl sonu kontrolleri sırasında tamamlanan X-45 nolu sipariş için kullanılan 20 YTL'lik direkt malzeme kaydının yapılmadığı ve bu parti malın henüz satılmadığı saptanmıştır. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?
Bir dönem içinde üretilen ürünlerin tamamının satıldığı bir üretim işletmesinde eksik yüklenen GÜG kadar önce mamuller hesabı eksik olacaktır. Ancak mamullerin tamamı satılmış olduğundan eksik mamuller SMM ne dönüşmüş olacağından, düzeltici kayıt için eksik tutar kadar borçlanması gereken hesap SMM olacaktır. ü
ü Fiili GÜG = 150.000.000.- Tahmini GÜG = 200.000.000.- 50.000.000.-
Fiili GÜG = 150.000.- Tahmini GÜG = 200.000.- 50.000.- 250.000 + 150.000 + 450.000 = 850.000.- Mamullere Yüklenen = 50.000 x 0,529 = 26.470,58
Safha Maliyeti Sistemi 9. Ünite - Konu Anlatımı -
Safha maliyeti sistemi, Üretimin birbirini izleyen, birbirine bağlı safhalarda gerçekleştiği ve belirli ilk madde ve malzemelerden sürekli ve kitle halinde bir tek veya birbirine benzeyen mamullerin üretildiği işletmeler için uygulanan bir mamul maliyeti hesaplama yöntemidir.
Safha maliyeti sisteminde maliyetler basamaksal olarak oluşmaktadır. İlk safhada oluşan maliyetler sonraki safhaya devredilmektedir. Böylece son safhada oluşan maliyetler belirli bir dönemin toplam üretim maliyetini oluşturmaktadır. IV. Safha IV.Safha III. Safha III.Safha III.Safha + II. Safha + I. Safha III.Safha + II. Safha + I. Safha II. Safha MALİYETLER II. Safha + I. Safha I. Safha ÜRETİM SÜRECİ
Eşdeğer mamul miktarının hesaplanması Yarı mamullerin tamamlanmış mamul cinsinden ifade edilmesidir. Yarı Mamul Eşdeğer Mamul Üretimin bir an durdurulması durumunda, üretim bantlarındaki yarı mamullerin o safhadaki işlemlerinin çeşitli aşamalarda tamamlanmadığı görülür. Bu aşamaların belirlenerek, tamamlanmışlık yüzdelerini toplayıp bunları %100 cinsinden ifade edersek, bulunan değer “eşdeğer mamul miktarı (EDMM)” olmaktadır. Örneğimizdeki “yarı mamul” resmindeki bardakların çeşitli aşamalarda dolu olduğunu görmekteyiz. Eğer bu bardaklardaki sıvıları birleştirirseniz, “eşdeğer mamul” miktarına ulaşmış olursunuz.
Dönem başı yarı mamul stokları varsa; • dönemin içinde oluşan üretim maliyetlerinden ayrımı? • dönemin maliyetleriyle birlikte mi? FIFO Ortalama Maliyet Tartılı Ortalama Maliyet • Dönem başı yarı mamul stoklarının üretiminin cari dönemde başlanıp cari dönemde bitirildiğini kabul eder. - DBYM Stoklarının üretimine bir önceki dönem başlandığı gerçeği gözardı edilmektedir. FIFO • DBYM stoklarına ilişkin bir önceki dönemden devreden maliyetler, EDMM’nin hesaplanmasına katılmaz, ayrı tutulur • DBYM Stokları mamul haline getirilmeden, yeni birimlerin üretimine başlanmaz. • Bu nedenle, DSYM stoklarının cari dönemde üretimine başlanmış mamullerden olduğu kabul edilmektedir.
Dönem başı yarı mamul stokları varsa; • dönemin içinde oluşan üretim maliyetlerinden ayrımı? • dönemin maliyetleriyle birlikte mi? FIFO Ortalama Maliyet DBYS’larını cari dönemin üretim maliyeti içinde göstermez. Ayrı hesaplanır. FIFO Yöntemi D.Sonu D.B. Dönem Sonu Yarı Mamul Stokları Dönem Başı Yarı Mamul Stokları Üretimine Yeni Başlanıp Tamamlanan Dönem Sonu Yarı Mamul Stokları Dönem Başı Yarı Mamul Stokları Tartılı Ortalama Yöntemi DBYS’larının üretiminin cari dönemde başlanıp cari dönemde bitirildiğini varsayar
Mamul ve Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması Safha maliyeti sisteminde ilgili safhanın maliyeti hazırlanan 5 tablo yardımıyla hesaplanır. Bunlar; 1. Adım : Fiziki Akımların Belirlenmesi 2. Adım : Eşdeğer Mamul Miktarının Hesaplanması 3. Adım : Birim Eşdeğer Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması 4. Adım : Mamul ve Yarı Mamul Maliyetlerinin Hesaplanması 5. Adım : Sağlamanın Yapılması
Dönem içinde üretimine başlanan 22.000 birim • Dönem başı yarı mamul stokları3.000 birim • Dönemsonu yarı mamul stokları 5.000 birim • Dönembaşı yarı mamul stok. tamamlanma oranı: • Direkt ilk madde malzeme.. %40 • Şekillendirme................ %60 • Dönemsonu yarı mamul stok. tamamlanma oranı: • Direkt malzeme açısından %90 • Direkt işçilik ve GÜM % 20 tamamlanmıştır. • Dönembaşı yarı mamul stoklarının maliyetleri: • Direkt ilk madde malzeme açısından: 215.900 • Şekillendirme açısından : 46.800 • Dönemin Maliyetleri: • Direkt Malzeme 862.100.-lira • Direkt İşçilik 300.200.-lira • GÜM 199.000.-lira • 1.361.300.-lira
ORTALAMA MALİYET FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI............... 5.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN ........... [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 ÜRETİMİ TAMAMLANIP SONRAKİ SAFHAYA DEVREDİLEN............................................................. 20.000 5.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI........... ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000
Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu İlk Madde Malzeme Şekillendirme D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 20.000 20.000 (20.000 x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan (5.000 x %90) 4.500 1.000 (5.000 x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 24.500 21.000
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Y.Mam.Maliyet. 262.700 215.900 46.800 Cari Dönem Maliyet. 1.361.300 862.100 499.200 Toplam Maliyet. 1.624.000 1.078.000 546.000 24.500 21.000 • Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 70YTL 44YTL 26YTL = +
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam Üretimi Tamam.Mam.Mly. 1.400.000 (20.000 x 70) DS Yarı Mamul Maliyeti. 224.000 (4.500 x 44) 198.000 26.000 (1.000 x 26) Toplam Maliyet. 1.664.000
FIFO FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI............... 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN ........... [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 DÖNEM BAŞI YARI STOKLARINDAN TAMAMLANAN............................................................. 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANIP TAMAMLANAN............................................................. 17.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI........... 5.000 ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000
Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu İlk Madde Malzeme Şekillendirme DB Yarı Mam.Tamamlanan (3.000 x (%100 - %40) 1.800 1.200 (3.000 x (%100 - %60) D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 17.000 17.000 (20.000 - 3.000) x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan (5.000 x %90) 4.500 1.000 (5.000 x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 23.300 19.200
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Tamamlanan Yarı Mamul Maliyetleri 262.700 215.900 46.800 Cari Dönem Maliyet. 1.361.300 862.100 499.200 Toplam Maliyet. 1.664.000 862.100 499.200 23.300 19.200 • Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 63YTL 37YTL 26YTL = +
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam D.B.Y.M.Önceki Maliyeti 262.700 Cari Dönem D.B.Y.M.Mly. 97.800 (1.800 x 37) 66.600 (1.200 x 26) 31.200 Üretimi Tamam.Mam.Mly. 1.071.000 (17.000 x 63) Tamam. Mamul Maliyeti 1.431.500 DS Yarı Mamul Maliyeti. 192.500 (4.500 x 37) 166.500 (1.000 x 26) 26.000 Toplam Maliyet. 1.624.000
Lifo FİZİKİ AKIMLAR TABLOSU DÖNEM BAŞI YARI MAMUL STOKLARI............... 3.000 DÖNEM İÇİNDE ÜRETİMİNE BAŞLANAN ........... [ya da ÖNCEKİ SAFHADAN DEVRALINAN] 22.000 ÜRETİME GİREN TOPLAM MİKTAR..... 25.000 ÜRETİMİ TAMAMLANIP SONRAKİ SAFHAYA DEVREDİLEN............................................................. 20.000 5.000 DÖNEM SONU YARI MAMUL STOKLARI........... ÜRETİMDEN ÇIKAN TOPLAM MİKTAR 25.000
L i f o Eşdeğer Mamul Miktarı Tablosu İlk Madde Malzeme Şekillendirme D.İçinde Başlanıp Tamamlanan 20.000 20.000 (20.000 x %100) DS Yarı Mam.Tamamlanan [(5.000 – 3.000] x %90) 1.800 400 [(5.000 – 3.000) x %20) Toplam Eşdeğer Mamul Miktarı 21.800 20.400
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam DB Tamamlanan Yarı Mamul Maliyetleri 262.700 215.900 46.800 Cari Dönem Maliyet. 1.361.300 862.100 499.200 Toplam Maliyet. 1.624.000 862.100 499.200 • Birim Eşdeğer Mamul Maliyeti 21.800 20.400 64,02YTL 39,55YTL 24,47YTL = +
Üretim Maliyetleri D.İ.M.M. Maliyetleri Şekillendirme Maliyetleri Toplam 1.280.329 Üretimi Tamam.Mam.Mly. (20.000 x 64,02) DS Yarı Mamul Maliyeti. 80.971 (1.800 x 39,55) 71.183 (400 x 24,47) 9.788 D.B.Y.M.Önceki Maliyeti 262.700 Toplam Maliyet. 1.624.000
151 Yarı Mam.-Ür. Hs. I. Safha 152 Mamuller hs. 710 DB.Kalan + D.içinde katlanılan maliyetler Tamamlananve II. Safhaya Devredilen maliyetler DB. Mamul Stokları + II. Safhadan tamamlanıp Devralınan Mamul Stokları Satılan Mamullerin Maliyeti X X 151 Yarı Mam.-Ür. Hs. II. Safha 720 620 SMM hs. DB.Kalan + I. Safhadan Devralınan + D. İçinde Katlanılan Maliyetler Tamamlanan ve Mamul Stoklarına Devredilen Maliyetler Satılan Mamullerin Maliyeti X X 730 X X
Üretim işletmesinde I. Safhaya ilişkin bilgiler şöyledir: Dönembaşı yarı mamul stokları 2.000 birim Dönemsonu yarı mamul stokları 3.000 birim Dönem İçinde Üretimine başlananlar 18.000 birim Bu bilgilere göre “üretimi tamamlananların miktarı” aşağıdakilerden hangisidir? A) 17.000 birim B) 10.000 birim C) 14.000 birim D) 18.000 birim E) 20.000 birim 20000 -
Aşağıdakilerden hangisi safha maliyeti sisteminin özelliklerinden biri değildir? • a. Tek ya da birbirine benzeyen birkaç mamul sürekli ve kitle halinde üretilir • b. Safhaların toplamı safhada imal edilen birim sayısına bölünerek birim maliyet hesaplanır • c. Maliyetler her safhada ayrı ayrı toplanır • d. Safhalar birbirine bağlı süreçlerden oluşur • e. İmal edilen bir mamul partinin maliyeti diğer partilerden ayrı olarak hesaplanır