SAĞLIĞIN MALİYETİ

1. SAĞLIĞIN MALİYETİ Prof.Dr.Ali Osman Karababa Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı akarabab@med.ege.edu.tr

2. Sağlık ekibinin en temel görevi nedir?

3. SAĞLIK POLİTİKASININ AMACI • Eldeki kaynaklarla • Sağlık hizmetlerinin • eşitlikçi dağılımı • verimliliği • Halkın sağlık düzeyini olabildiğince iyiye götürülmesi • Kaynakların gerçek gereksinimlere yönlendirilmesi

4. SAĞLIK EKONOMİSİ Sağlık hizmeti sunumunda kullanılan kaynakların belirli dönemlerdeki miktarlarını, organizasyonunu, finansmanını, sağlık alanında kullanılmak üzere paylaştırılan kaynakların etkinliğini ve verimliliğini, bireysel yada ulusal düzeydeki koruyucu, iyileştirici ve esenlendirici sağlık hizmetlerinin etkisini inceler

5. SAĞLIK EKONOMİSİ • Teknolojinin gelişmesi • Gelişmelerin sağlığa yansıması • Tanı ve tedavi olanaklarının artması • Ortalama yaşam süresinin uzaması • Nüfus artışı • Sağlık hizmetleri giderlerinin artması • Maliyetin tartışılmaya başlanması

6. SAĞLIK EKONOMİSİ • Sağlığa ayrılan payın artması • Sağlık bütçesine ayrılan payı giderek sınırlama eğilimleri • Kronik kaynak sıkıntısı • Parra, parra, parra

7. Ulusal Gelirlerin Paylaşım Oranları Ve Eşitsizlikte Ülkeler Arası Sıralama

8. OECD Ülkeleri Kişi BaşınaSağlık Harcaması ($) (1992-1996)

9. Türkiye’de Kişi Başına Toplam Sağlık ve İlaç Harcamaları (1980-1995)

10. Türkiye ve Bazı Ülkelerde İlaç Tüketiminin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya Oranı (1994)

11. SAĞLIK HARCAMALARI

12. MALİYET KAYNAKLAR ÇIKTI SAĞLIK HİZMETİ SÜREÇ

13. MALİYET • Doğrudan maliyetler • Dolaylı maliyetler • Dışsal maliyetler

14. DOĞRUDAN MALİYETLER Hastalığa bağlı yapılan harcamalar bu kapsamda • Personel giderleri • Hekim ve diğer sağlık çalışanlarının • Yetiştirilmesi • Ücretleri • Çeşitli donanım giderleri • Hastane giderleri • Amortismanlar • Sarf malzemesi • Tedavi ve ilaç • Donanım • Ulaşım • İletişim • Cepten harcamalar • Hastanın ve yakınlarının tedaviye katkısı

15. DOLAYLI MALİYETLER Hastalık nedeniyle kaybedilenler: • Sağlık durumundaki değişiklikler • Yaşam yılı kayıpları • Yaşam kalitesi kaybı • Ölüm • Üretkenlikte değişiklikler • İşgünü kayıpları • Psiklojik maliyetler

16. DIŞSAL MALİYETLER • Bir ekonomik etkinliğin bir başka ekonomik etkinliği veya kişileri etkilediğinde söz konusu • Sağlık ve eğitim dışsallıkları en kabarık harcama kalemleri • Hesaplamak pek olası değil

17. MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI • Girdilere göre • İşleve-etkinliğe göre • Düzeye göre • Hizmet sunan kuruluşa ve finans kaynağına göre

18. MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI • Girdilere göre • Sermaye maliyetleri (Sabit) • Araçlar • Bina • Donanım • Eitim (yinelenmeyen) • Yinelenen maliyetler (Değişken) • Personel • Sarf malzemesi • Araçların bakım ve onarımı • Eğitim (yinelenen) • Diğer işletme giderleri

19. MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI • İşleve-etkinliğe göre • Eğitim • İşletme-yönetim • Ulaşım-lojistik • Denetim • Değerlendirme • Düzeye göre • Ulusal • Bölgesel • İl • İlçe • Yeleşim yeri (belde, köy, mahalle, hane)

20. MALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI Hizmet sunan kuruluşa ve finans kaynağına göre: • Sağlık Bakanlığı * Kamu • SSK * Özel • Üniversite * Genel ve katma bütçe • MSB * Yerel yönetimler • Belediye * Fon *Dernekler vb.

21. OLASI ÖLÇÜTLER M K E Y Ekonomik kazançla ilgili Maliyetlerle ilgili Sağlık etkileri ile ilgili Yarar Birimleri ile ilgii M1 = Doğrudan maliyetler K1 = Doğrudan kazanç M2 = Dolaylı maliyetler K2 = Dolayı kazanç (üretim kazançları) M3 = Ölçülemeyen maliyetler K 3 = Ölçülemeyen kazanç • Maliyet Analizi: M1, Mı+M2 • Maliyet-Kazanç analizi: (K1+K2) - (M1+M2), (K1+K2) / (M1+M2) • Maliyet-etkinlik analizi: (M1+M2) / E, (M1-K1) / E, [(M1+M2)-(K1-K2)] / E • Maliyet-Yarar analizi: (M1+M2) / Y, (M1-K1) / Y, [(M1+M2)-(K1-K2)] / Y

22. MALİYET-KAZANÇ ANALİZİ(Cost Benefit Analysis) • Sağlık sorununun (hastalığın)/programının toplam maliyeti • Sağlık sorununun/hastalığın ortadan kaldırılmasından veya önlenmesinden kaynaklanan yararların ölçütü • Ulaşılmak istenen amaç gerçekleştirilmeye değer mi? • Kazanç maliyetten fazla mı?

23. MALİYET-KAZANÇ ANALİZİ Kazanç maliyetten fazla mı? • Maliyet • Kazanç PARASAL EDERLERİ ÖLÇÜLEBİLİYOR MU ?

24. MALİYET-KAZANÇ ANALİZİ Örnek: Sigarayı bırakmak isteyenlerin yatırılarak veya poliklinikten izlenerek tedavisi arasındaki fark

25. MALİYET-KAZANÇ ANALİZİ Kapsamlı bir analiz için gerekenler: • Yaş ve cinsiyete göre gelir düzeyi bilgisi • Yaş ve cinsiyete göre işgücüne katılım ve işsizlik oranları • Yaşam tabloları (emekliliğe kadar yaşama olasılığını belirleme) • Sağlık hizmetlerine yapılan doğrudan harcamalara dair veri • Sağlık sorununa ait yaşa ve cinse özel hastalık ve ölüm hızları • Sağaltım sürecine dair detaylı bilgi

26. MALİYET-ETKİLİLİKANALİZİ(Cost Effectiveness Analysis) SEÇENEK 2 SEÇENEK 1 SAĞLIK HİZMETİ HEDEF SEÇENEK 3 SEÇENEK 4 En etkin, en ucuz ve en kısa zamanda sonuçlanacak seçenek hangisi ?

27. MALİYET-ETKİLİLİKANALİZİ • “Seçenekler arasında hangisi en iyi ?” sorusunu yanıtlama • Maliyeti en aza indirme • Hizmetin çıktısını (sonucunu) olabilecek en üst düzeye çıkarma • Bunu sağlayan bütçe

28. MALİYET-ETKİLİLİKANALİZİ Çıktı • Kazanılan yaşam süresi • Hasta olarak kaybedilen gün sayısında azalma • Yaşam kalitesinde artış

29. MALİYET-YARAR ANALİZİ(Cost Utility Analysis) Sonuçlar: • Farklı programları işler hale getirmekle kazanılan her bir sağlıklı günün maliyeti (programlardan birinin yeğlenmesi sözkonusu) • Kaliteye göre uyarlanmış yaşam süresi (Quality Adjusted Life Years = QUALY)

30. MALİYET-YARAR ANALİZİ Çıktıların hesaplanmasında kullanılan değer ölçütü • Para • Yarar Program 1 Program 2 Sağlık düzeyinde iyileşme Bireylerin/toplumun tanımlanmış bir sağlık çıktısı düzeyine ulaşması

31. Tercüman Hamal Günde 2 paket sigara Sağ bacak diz altından amputasyon Tercümanın yarar algısı Hamalın yarar algısı MALİYET-YARAR ANALİZİ

32. En üst düzey sağlık Sağlık düzeyi Bu yaş grubundaki hastalar İçin normal işlev düzeyi Sağaltım yapılmış Sağaltım yapılmamış Kaliteye göre uyarlanmış yaşam süresi Ölüm zamanı (yıl) MALİYET-YARAR ANALİZİ Sağaltım sonucu eklenen kaliteye göre ayarlanmış yaşam süresi

33. Sağlıkta gerçek maliyet hesaplanabilirmi?

34. Ulaşım giderleri • Hasta yakınlarının işgünü kayıpları • Hasta ziyaretleri nedeniyle kayıplar • NEREYE GİRECEK?