410 likes | 697 Views
YRD. DOÇ. DR. FEVZİYE TOROS MERSİN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI BÖLÜMÜ.
E N D
YRD. DOÇ. DR. FEVZİYE TOROSMERSİN ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK VE ERGEN RUH SAĞLIĞI VE HASTALIKLARIBÖLÜMÜ
ÇOCUK PSİKİYATRİSİNDE ACİL DURUM:“Çocuğun ya da bir başkasının yaşamının tehlikede olduğu ya da çocuğun çok ağır,çok yıkıcı bir travma ile karşılaşma riskinin yüksek olduğu durumdur”
ÇOCUK PSİKİYATRİSİNDE ACİL DURUMLAR1.İntihar2.Taciz (Cinsel, fiziksel, duygusal)3.Okul korkusu4.Anoreksiya Nervosa, Bulumiya Nervoza5.Psikotik bozukluk6.Ebeveynlerin boşanması veya ölümü7.Konversiyon bozukluğu8.Diğer acil durumlar
İNTİHAR“Kişinin kendi isteği ile yaşamına son vermesi eylemi”dir-Ölümle sonuçlanan eylemlereintihar, ölümlesonuçlanmayanlara ise intihar girişimi adı verilir.
İNTİHARIN GENEL ÖZELLİKLERİ- İntihar çocuk psikiyatrisinde karşılaşılan en acil durumdur.-Tüm dünyada yaklaşık dakikada bir intihar olmaktadır.-Her yıl 1 milyondan fazla kişi intihar etmektedir. Bu sayı tüm dünyadaki ölümlerin %1-2’sidir.
-Batılı ülkelerde intihar, trafik kazalarından daha önde gelen bir ölüm nedenidir.-Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre (1995) yıllık intihar hızı 16/100.000.-Her yıl 6000 kişiden biri intihar sonucu ölmektedir.-Türkiye’de (1997) intihar oranı: 3,3/100.000olarak saptanmıştır.
Ölümle sonuçlanan her bir intihar olayına karşılık 30 intihar girişimi olmaktadır.-İntihar girişimleri kızlarda 4 kat daha fazladır.-İntihar sonucu ölümler erkeklerde 3 katdaha fazladır.
İntihar yöntemi olarak;-Erkekler ateşli silahlar ve asıyı; -Kızlar kimyasal maddeler ve ilaçları tercih etmektedir.-Her iki cinste de en sık 15-24 yaş arasında intihar girişimi görülür
İNTİHAR RİSK FAKTÖRLERİ:-Çocukta M.dep.,dav. boz., madde bağ. gibi ruhsal boz.-Çocukta kanser, DM gibi fiziksel h. -Önceden intihar girişiminin olması-Ebeveynlerde dep., alkol bağ. gibi ruhsal boz.-Ebeveynlerde intihar girişimi-
-Şiddetli aile içi çatışmalar-Boşanma (risk 2-3 kez fazla), ebeveynölümü-Kalabalık ailede yaşama, düşük SED-Yineleyen cinsel, fiziksel, duygusal istismarlar-Deprem, sel gibi doğal afetler-Okul başarısızlığı, öğretmen ve akranlarla sorunlar yaşama-Ateşli silah kullanmanın yaygınlaşması
İNTİHAR EĞİLİMİ OLDUĞUNU DÜŞÜNDÜREN İŞARETLER-Ölüm üzerine konuşmalar,-Sürekli ölüm düşüncesi veya ölümün arzulandığına dair tekrarlanan konuşmalar,-Çözümsüzlük, umutsuzluk duyguları,-İntihar isteğine mantıksal ve filozofik yorumlar getirme,-Açık şekilde intihar planından söz edilmesi,
İNTİHAR NEDENLERİ-Kişinin kendisine ve başkalarına duyduğu öfke ve cezalandırma isteği-Bir isteğin yerine getirilmesi için baskı yapma-Kişinin çaresizliğini ve acılarını bildirme isteği-Çevrenin ilgi ve sevgisini zorla sağlama; gösterilen yakınlığın içtenliğini sınama isteği
TCKTürk Ceza Kanunu’na göre intihara azmettirmek suçtur, ancak intihar suç sayılmamaktadır
İNTİHAR VE MEDYA İLİŞKİSİ-Ülkemizde 1931 tarih ve 1881 sayılı Matbuat Kanunu ile intihar haberleri yasaklanmıştır.-1950’li yıllarda 5680 sayılı kanun ile değişiklik yapılarak, yasak yerine sınırlayıcı hükümler getirilmiştir.
İNTİHAR HABERLERİNİN ÖZENDİRİCİLİĞİNİ ARTTIRAN KOŞULLAR:–İntihar yöntemlerinin ayrıntılı verilmesi–İntiharın anlaşılmazlığının ve inanılmazlığının vurgulanması–Romantik motivasyonlar bildirilmesi–İntiharın basite indirgenmesi
İNTİHAR HABERLERİNİN ÖZENDİRİCİLİĞİNİ AZALTAN KOŞULLAR:–Alternatif yollar gösterilmesi–Okuyucu/izleyici kitlesinin intihar davranışı konusunda bilgilendirilmesi–İntiharla sonuçlanmayan, başedilebilmiş kriz durumlarına ilişkin bilgi verilmesi
İNTİHARIN ÖNLENMESİ-İntihar araçlarına ulaşımın azaltılması-Birinci basamak hekimlerinin eğitilmesi-İntiharın medyadaki görünümünün değiştirilmesi-Halkın ruhsal hastalıklar ve tedavisi konusunda bilgilendirilmesi-Okullarda eğitim verilmesi-Telefonla yardım hatları-İntihar davranışı ile ilişkili ekonomik etkenlerin hedeflenmesi
İNTİHAR RİSKİNİ DEĞERLENDİRİRKENSağlık çalışanının;-Çok meşgul olsa bile, bu hastaya yeterli ve uygun zaman ayırması-Hastayı anlamaya çalıştığını göstermesi-Sakin ve dikkatli bir şekilde dinlemesi-Kişinin duygularını anladığını belirtmesi-Kişinin düşünce ve değerlerine saygı duyduğunu ifade etmesi-Dürüstçe konuşması DOĞRU
-Kişinin sözünü sık sık kesmesi-Aşırı duygusal olması-Meşgul olduğunu söyleyip geri göndermesi-Patron gibi davranması-Çok sık ve yüklü sorular sorması YANLIŞ
CİNSEL İSTİSMARPSİKOSOSYAL GELİŞİMİNİ TAMAMLAMAMIŞ VE YAŞI KÜÇÜK ÇOCUKLARIN YETİŞKİN TARAFINDAN CİNSEL DOYUM İÇİN KULLANILMASIDIR
GENEL ÖZELLİKLERİ1) ABD-ALMANYA’DA 1/4 ORANINDA GÖRÜLMEKTEDİR.2) 1976’DAN BERİ CİNSEL İSTİSMAR %200 ARTMIŞTIR.3) ÖZÜRLÜ ÇOCUKLARDA RİSK 2-3 KAT DAHA FAZLADIR.4) İSTİSMARA UĞRAYANLARIN %75’İ KIZ ÇOCUĞUDUR.5) GENELLİKLE 4-11 YAŞLARINDAKİ ÇOCUKLAR CİNSEL İSTİSMARA UĞRAMAKTADIR.6) İSTİSMARCI %90 ERKEKTİR VE %80-85 ÇOCUĞUN TANIDIĞI VE GÜVEN DUYDUĞU BİR KİŞİDİR.7) SALDIRGAN İLE MAĞDUR ARASINDAKİ İLİŞKİ NE KADAR YAKIN İSE CİNSEL İSTİSMAR O KADAR YOĞUN VE UZUN SÜRMEKTEDİR.
CİNSEL İSTİSMARDA RİSK FAKTÖRLERİ:- AİLENİN EN BÜYÜK KIZ ÇOCUĞU OLMA. - ANNE İLE ÇOCUĞUN YETERLİ İLETİŞİM KURAMAMASI.- BAKIMA İHTİYACI OLMA, ÖZELLİKLE ZİHİNSEL ENGELLİ OLMA.- AZ SAYIDA ARKADAŞ SAHİBİ OLMA.- ÇOCUĞUN KENDİNE GÜVENİNİN AZ OLMASI - KIZ ÇOCUKLARININ ÜVEY BABALARI İLE YAŞAMASI.
-AİLENİN AŞIRI GELENEKÇİ TUTUMU.- KALABALIK AİLE ORTAMI, AYNI ODADA HATTA AYNI YATAKDA YATMA ALIŞKANLIĞI.- ANNE VE BABANIN YAŞININ GENÇ OLMASI.- AŞIRI DİNİ UĞRAŞLAR, DÜŞÜK SED, İŞSİZLİK.- ÇOCUK ÜZERİNDE YETERSİZ DENETİM.-ANNE-BABANIN YETERLİ CİNSEL HAYATININ OLMAMASI.-ANNE-BABADA RUHSAL SORUNLARIN OLMASI.- ANNENİN PASİF, BAĞIMLI KİŞİLİK ÖZELLİĞİ.
CİNSEL İSTİSMAR SONUCUNDA EN SIK GÖRÜLEBİLEN RUHSAL BOZUKLUKLAR:1.Anksiyete boz. (PTSB, ayrılık kaygısı gibi)2.Depresif bozukluk3.DEHB
CİNSEL İSTİSMAR AÇIKLANDIĞINDA NE YAPMALI1) ÇOCUĞUN TÜM ANLATTIĞI CİDDİYE ALINMALI2) SAKİN OLUNMALI, UTANÇ VE ÖFKE YANSITILMAMALI3) ÇOCUĞA SORUMLU VE SUÇLU OLDUĞU SÖYLENMEMELİ4) ÇOCUK DİNLENMELİ, AMA AYRINTILARDA ISRAR EDİLMEMELİ
5) ÇOCUĞA BU OLAYIN HERKESİN BAŞINA GELEBİLECEĞİ ANLATILMALI6) O ANDA YAPABİLECEĞİ BAŞKA BİRŞEY OLMADIĞI, ŞİMDİ GÜVENDE OLDUĞU İÇİN MUTLU OLUNDUĞU SÖYLENMELİ7) ÇOCUK İÇİN GEREKİYORSA TIBBİ YARDIM ALINMALI
ÇOCUKLAR BÖYLE OLAYLARI NEDEN ANLATAMAZ:ÇÜNKÜ;-UTANIRLAR.- KİŞİ YAKINLARI YA DA AKRABALARIDIR.- KENDİNE İNANILMAYACAĞINI DÜŞÜNÜRLER.- BAŞLARINA İŞ AÇMAK İSTEMEZLER.- TACİZCİ TEHDİT ETMİŞTİR.- TACİZCİ KORUMAK İSTEDİKLERİ KİŞİDİR.- BUNU AÇIKLAYACAK KONUŞMA KABİLİYETİNE SAHİP DEĞİLDİRLER.
AİLE İÇİNDE NELER YAPILABİLİR:- ÇOCUĞA DİĞER KARDEŞLERDEN DAHA FAZLA İLGİ GÖSTERİLMEMELİ - GÜNLÜK YAŞAM ESKİSİ GİBİ SÜRDÜRÜLMEYE, ÇOCUĞUN ESKİ AKTİVİTELERİNE KISITLANMADAN DEVAM ETMESİ SAĞLANMALI- KARDEŞLERİNE YAŞLARINA UYGUN BİR BİÇİMDE AÇIKLAMA YAPILMALI- DİĞER İNSANLARIN SORULARINI NASIL YANITLAYACAKLARIÖĞRETİLMELİ
OKUL KORKUSU;-Görülme sıklığı %4-11-K=E-En sık görüldüğü yaşlar 5-6 ve 10-11-Yaklaşık olarak %50’sinde somatik yakınmalar olur-Genellikle anne-baba aşırı koruyucu davranır-Diğer anksiyete boz. ve depresyon en sık eş tanıdır-Ayrılık kaygısı olan çocukların ¾’ünde okul korkusu gelişir-Tedavide en önemli yaklaşım; en kısa sürede çocuğun okula başlamasıdır
YEME BOZUKLUKLARI1.ANOREKSİYA NERVOZA-Asıl sorun kilo almayla ilgili korku ve kaygıdır-VA olması gerekenin %15’inin altındadır-K/E oranı 8-12/1’dir-Olguların çoğunda başlangıç 20 yaşın altındadır (14-18 yaş)-15-19 yaşındaki kızlarda yaygınlığı yaklaşık olarak %0.5 erkeklerde yaygınlığı yaklaşık olarak %0.02
2.BULUMİYA NERVOZA-%90’ı kızlarda görülür-Kızlarda yaygınlığı yaklaşık olarak %1-3’dür
YEME BOZUKLUKLARINDA ACİL DURUMLAR-AN’da hayatı tehdit eden kardiyak aritmiler-Şiddetli kabızlık, kusma ve karın ağrıları-Anormal KCFT-İnfeksiyona karşı azalmış direnç-Endokrin bozukluklar (hipoglisemi, azalmış T3 gibi)-Ölüm oranı %15-20-BN’da hipoglisemi ve diğer elektrolit bozuklukları-Aspirasyon pnömonisi
PSİKOTİK BOZUKLUK-İlk tanı genellikle 15-35 yaşlarında konulur-Erkeklerde 1.5-2 kat daha sıktır-18 yaşından önce başlayan erken başlangıçlı sch-13 yaşından önce başlayan çok erken başlangıçlı sch-Erken başlangıçda prognoz daha kötü-Başlangıç genellikle sinsidir -%50-90’inda tuhaf, çekingen, yalnız çocuk olarak tanımlanır-Hastalık öncesi okul başarısında düşüş, sosyal geri çekilme, kişisel bakımda azalma gibi belirtiler görülebilir
-Her yaşta negatif belirtiler daha sıktır-Genellikle 6 yaşından önce pozitif belirtilerin görülmediği kabul edilir-Varsanıların %80’i işitseldir, %50’sinde sanrı görülür-Çocuk ve ergenlerde de DSM-IV tanıölçütleri kullanılır-Genellikle ayrışmamış tip görülür-Yaklaşık olarak %50’sinde eştanı olarak duygudurum boz. Vardır.
AİLEDE BOŞANMA-Boşanma Türkiye’de 3.5-5.5/10.000-ABD’de %48, Almanya’da %17, İngiltere’de %29-Anne-babanın çocuğu kendi tarafına çekmeye çalışmaları-Çocukların şiddete tanık olmaları veya maruz kalmaları-Çocuklar boşanmadan kendilerini sorumlu hissetmeleri-Ebeveynlerin çocuklar ile düzenli ilişki kuramamasıruhsal bozukluk riskini artırır
-Boşanmada çocukların yaklaşık olarak 1/3’ünde ruhsal bozukluk vardır-Sıklıkla çocuklarda güvensizlik, özsaygının yitirilmesi, terk edilmişlik duyguları, okul başarısızlığı, saldırganlık, depresyon, regresyon, uyku bozuklukları, ayrılık kaygısı, suç işlemeye artmış meyil görülür-Türkiye’de suç işleyen 974 çocukta yapılan çalışmada parçalanmış aile oranı %42.1’dir
ANNE-BABA ÖLÜMÜ-Çocukların %4’ü 15 yaşına kadar ebeveynini kaybeder-9-10 yaşındakiler ölümün kaçınılmaz olduğunu ve herkesin başına geleceğine inanırlar-Çocuklarda sosyal geri çekilme, huzursuzluk, uyku boz., öğrenme güçlüğü, psikosomatik boz., depresif semp., PTSB
EBEVEYN ÖLÜMÜ SONUCU ÇOCUKTA RUHSAL SORUN GÖRÜLME RİSKİNİ ARTTIRAN FAKTÖRLER:1.Çocuk 5 yaşından küçük ya da ergenlik döneminde ise2.Kızlar için 11 yaşından önce anne, erkekler için de baba kaybı3.Çocuklarda ölümden önce ruhsal sorun varsa4.Çocukların ölümle ilgili bilgileri yoksa5.Ani ölüm olması veya intihar girişimi sonucu ölüm olmuşsa6.Üvey anne-baba var ise ve onlarla yeterli iletişim kurulamıyorsa7.Yaşayan ebeveynde ruhsal sorunlar varsa
KONVERSİYON BOZUKLUĞU-En sık 15-35 yaşlarında görülür-Çocuklarda oran %2-9 -5 yaşın altında çok nadir-Ergenlik öncesi K=E, ergenlik sonrası K/E=2-19/1-Kırsal kesimde yaşama, düşük SED, düşük eğitim düzeyi, yetersiz iç görü, düşük zeka düzeyi-En sık psödonöbetler, paraliziler ve yürüme güçlüğü-En sık anksiyete ve depresyon boz. eşlik eder-KB tacize uğrayan çocuklarda daha sıktır
SALDIRGANLIK VE SUÇA YÖNELİK DAVRANIŞLAR-Çocuğa yeterli sınırların konamaması-İsteklerinin karşılanmaması-Psikotik bozukluk-Şiddetli DEHB-Epileptik nöbet-Bipolar bozukluk-M.depresyon-Çocuğun taciza uğraması
DiĞER ACİL DURUMLAR-Diğer anksiyete boz.(panik boz., ayrılık kaygısı, PTSB)-Kanser ve diğer kronik hastalığı olan çocuklar-Sınıfta kalma-Kardeş kıskançlığı-Evlatlık olduğunu öğrenme-Kekemelik gibi ani korku ile başlayan diğer acil sorunlar