AHLAK GELISIMI

1. AHLAK GELISIMI RPDA 213 Yonca Aybay

2. AHLAK GELISIMI Bireyde var olan degerler sistemi, gelisimsel bir süreç içinde ortaya çikmaktadir. Bu sürece AHLAK GELISIMI denir.

3. Toplumun kendinden beklenen fonksiyonlari yerine getirebilmesi için onu olusturan insanlarin bazi kurallari içsellestirmesi gerekmektedir.

4. Bu kurallar: Bireyin baskalari ile nasil iletisim kuracagi Baskalarini incitmekten nasil kaçinacagi, Baskalari ile nasil iyi geçinecegi, Iyi ve kötü davranislarin neler oldugu

5. Diger bir degisle çevresine nasil daha etkin uyum sagliyacagi ile ilgilidir. Etkin bir uyum ifadesi toplumca belirlenen bazi kurallarin içsellestirilmesi ile birlikte, geçerliligini yitirmis kurallarin atilmasi, gerekli olanlarin yeniden gelistirilmesine katkiyi da kapsar

6. Ahlak gelisimi toplumun tüm degerlerine kayitsiz sartsiz edilgin bir uyma degil, topluma etkin bir uyumu saglamak için degerler sistemi olusturma sürecidir.

7. Süperego Ana-baba ve toplum tarafindan konulan kurallarin ve yasaklarin içsellestirilmesi.

8. Bireyin ahlak gelisimi de bilissel gelisime paraleldir. Belli asamalar izler. Örn: Çocuklar kurallara uyma konusunda oldukça katidirlar. Onlar için bir sey ya dogrudur, ya da yanlistir.

9. Ilkögretim ya da lise yillarinizda ise insanlarin kurallari kendi amaçlari için degistirdiklerinde bazilari için kurallari uygulayip bazilari için uygulamadiklarinda hayal kirikligina ugradiginiz durumlari hatirlayabilirsiniz.

10. Daha sonralari kanunlar hakkindaki görüsleriniz onlarin nasil olusturulup uygulandigini ögrendiginizde degisebilir. Insanlar bir yildan digerine degisebilen kanunlarla karsilasir, tartisir, oy verir.

11. Sonuç olarak bireyin ahlak gelisimi belli asamalar izler, bilissel gelisimden bagimsiz degil ona paraleldir.

12. Piaget ve Ahlak Gelisimi Piaget’ye göre 6 yasin altinda çocuklarin kurallari yoktur. 2 yas civari çocuklarin kurallar olmadan sadece oynadiklari görülmüstür. 2-6 yas arasindaki çocuklar kurallarin farkindadirlar ancak kurallarin ne amaçla kondugunu ve onlar neden izlemek gerktigini anlyamazlar.

13. 6-10 yas arasindaki çocuklar kurallari izlemekte tutarsizlik göstermekle birlikte kurallari kabul ederler. Onlar kurallarin yüksek bir otorite tarafindan kondugunu ve degistirilemez oldugunu düsünürler. Ancak kurali koyan kisi ortada yokken kurallari çigneyebilirler.

14. Örn: Annesi tarafindan misafire ayrilan sekerleri yemesi yasaklanmis bir çocuk annesinin yoklugunda tüm sekerleri yiyebilir.

16. 10-12 yaslarinda ise ayni kurallarla oynayabilirler, kurallari oyuna yön vermek ve oyuncular arasindaki anlasmazliklari en aza indirgemek için kondugunu anlayabilirler. Bireylerin anlasarak kurallari degistirebileceklerini kavrayabilirler.

17. Piaget sistemli bir arastirma yapmis ve bu arastirmada bazi öyküler kullanmistir.

18. Örn: Emre babasinin masasinin üzerinde unuttugu dolmakalemle oynamaya baslamis ve masa örtüsünü küçük bir damla mürekkeple lekelemis Can da babasinin masada biraktigi mürekkebin bittigini görünce ona yardim etmek amaci ilekaleme mürekkep doldurmak isterken mürekkep sisesini eli çarparak devirmis ve masa örtüsü üzerinde kocaman bir mürekkep lekesi olmus

19. Çocuklara bu öyküler anlatildiktan sonra kimin daha suçlu oldugu ve niçin böyle düsündükleri sorulmustur. Yapilan degerlendirmelerin analizi sonucunda Ahlak gelisimi olarak 2 dönem belirlenmistir.

20. Disa Bagli Dönem Ahlak gelisiminde 10 yasa kadar olan dönemdir. Bu dönemde ahlaki yargilar açisindan baskalarina bagimlidirlar. Yetiskinler tarafindan konulan kurallari sorgulamadan kabul ederler.

21. Dönemin sonuna kadar islenen bir suçun önem derecesini, suça bagli olarak ortaya çikan fiziksel sonuçlar belirler. Sonuçta daha fazla fiziksel zarara yol açan suçlar, daha az fiziksel zarara yol açan suçlara göre daha kötüdür. Kurallar ihlal edildiginde ceza otomatik olarak verilmelidir.

22. ÖZERK DÖNEM 11 Yas ve üzerine çiktikça içinde bulunulan kosullar da degerlendirilir. Kurallarin insanlar tarafindan olusturuldugu ve gerektiginde degistirilebilecegi bilincine ulasir. Ilkokul son sinifa dogru özerk döneme geçis olmaktadir.

23. Örn: Ali’nin babasi onu 5O YTL kazandigi taktirde yaz kampina gönderecegine söz verir. Ali parayi kazanir, son anda babasi vazgeçer ve kazandigi parayi Ali’den ister. Ali’ de yalan söyleyerek sadece 10YTL biriktirebildigini söyler ve geri kalan parayi kampta kullanmak üzere kendine ayirir. Bu durumu kardesine anlatir. Sizce kardesi gerçegi babasina söylemeli midir?

24. KOHLBERG ve AHLAK GELISIMI DÖNEMLERI Kohlberg’de Piaget gibi ahlaki degerlendirmeler yapilmasi gereken öykülerden yararlanmistir. Degisik yas gruplari ve sosyo-ekonomik düzeylerdeki bireylere ahlaki ikilemleri içeren belirli durumlar vererek onlara bu durumlarda nasil tepkide bulunacaklarini sormustur.

25. Kohlberge göre ahlak gelisimi asamalari hiyerarsik bir sira izler asamalarda herhangi biri atlanarak daha üstteki düzeylere ulasilamaz.

26. Kohlberg bu durum ve benzerleri için aldigi cevaplari siniflandirmis ve insanlarin 6 yargi asamasi geçirdiklerini belirtmistir.Bu 6 asama, 3 düzey içinde yer alir. Bu düzeyler:

27. GELENEK ÖNCESI DÜZEY (3-9 yas) Bu dönemde temel olan kisinin kendi gereksinimlerini doyurmasi yönünde davranmasidir. Kendi çikarlari ön plandadir. ‘Kuvvetli olan Kazanir’ düsüncesine sahiptirler. Bu düzeydeki çocuklar sadece otoriteye uyar ve cezalandirilmaktan kaçinirlar, etkinligin fiziksel sonuçlarinin etkisinde kalirlar.

28. Örn: Bir çocuk 10 tabagi annesine yardim ederken kazara kirmistir. Digeri ise annesi görmeden gizlice seker alirken sadece sekerligi düsürüp kirmistir. Kim daha suçlu diye sordugumuzda 10 tabak kiran daha suçludur.

29. Bu dönemde kalan kisiler ceza görmeyeceklerine inanirlarsa kurallari çigneyebilirler.

30. Örn: Çevrede trafik polisi yoksa kirmizi isigin ihlal edilmesi, ögetmenler fark etmediginde kopya çekmenin dogal kabul edilmesi vb.

33. Bu dönemde islenen suçun önemine iliskin algi da verilen zararin fiziksel sonuçlari ile dogru orantilidir.

34. Örn: Kazanci fazla olan bir dükkandan parasi ödenmeden alinan bir paket çikolata gizlice alinabilir. Ancak bedeli daha büyük olan bir mal alinacak olursa o zaman suç islenmis olur.

35. GELENEK ÖNCESI DÜZEY içinde iki egilim bulunmaktadir. 1.Asama: Itaat ve Ceza Egilimi 2.Asama: Saf Çikarci Egilim

36. Iki egilim arasindaki en önemli fark ikinci egilimdeki bireylerin zaman zaman kendileri disindaki bireylerin de gereksinimlerini dikkate almalaridir. Ancak baskalari ile ilgilenmek çikarci olarak yapilir. Ne kadar alirlarsa o kadar verirler.

37. ‘Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez’, ‘ Sen benim sirtimi kasi ben de seninkini’ atasözlerine uygun davranirlar.

38. GELENEKSEL DÜZEY ( 9-14 yas) Bu düzeyde empatik düsünce öne çikmaya baslar. 3.Asama:Iyi Çocuk Egilimi: Grubun beklentilerine ve kurallarina uygun davranma egilimi görülür. Iyi çocuk olma grubun hosuna gitme ön plandadir.

39. 4.Asama: Kanun ve Düzen Egilimi: bu dönemde bireylerin akran gruplarindan ziyade toplumun kurallarina ve yasalarina uygun davrandiklari gözlenir. Kanunlar soru sorulmaksizin izlenir. Kanunlara uymayanlar asla onaylanmazlar. Pek çok yetiskin genelde bu dönemde kalir.

40. GELENEK SONRASI DÜZEY (14 yas ve üstü) Bireyin baskalari ve otoriteden bagimsiz olarak izlemek istedigi ahlak ilkelerini seçtigi ve kendine özgü deger sistemini örgütledigi düzeydir.

41. 5.Asama Sosyal Sözlesme ve Anlasmalara Uyma Egilimi: Kanunlarin kullanimi ve degerleri göreli ve topluma özgüdür.Kanunlar demokratik olarak degistirilebilirler. Insan haklari gözetilerek konulmus kural ve yasalara uygun davranma ön plandadir.

42. Bu dönemde tüm insanlarin özgürlügü ve esitligi gibi soyut kavramlar önem kazanir. Bu ahlak gelisimi düzeyine yetiskinlerin ancak %25’i gelebilmektedir.

43. 6.Asama: Evrensel Ahlak Ilkeleri: Kisi ahlak ilkelerini kendisi seçip olusturur. Bu ilkeler adalet, esitlik, insan haklari gibi soyut üst düzey degerlere dayalidir. Bu ilkeleri ihlal eden kanunlara uyulmamalidir. Çünkü adalet yasalarin üzerindedir. Bireyin haklarina saygi esastir.

44. Kohlberg yaptigi yeni düzenlemeye göre 5. ve 6. asamalari birlestirmistir.

45. Piaget ve Kohlberg’in Ahlak Gelisimi Kuramlarinin ortak yönleri Her ikisi de bilissel gelisim ile ahlak gelisimi arasinda dogru bir oranti oldugunu söylerler. Her ikisi de ahlak gelisimi asamalarindan sira ile geçildigini birinin atlanarak diger döneme geçilmesinin mümkün olmadigini söylerler.

46. Kohlberg Gelenek Sonrasi Düzey için 14 yas ve üstü demesine ragmen yapilan çalismalarda yetiskinlerin %75’inin bu düzeye ulasamadigini göstermistir. Genellikle yetiskinler Geleneksel Düzey’in 3. ve 4. dönemlerinde kalmaktadirlar.

47. Piaget’in Disa Bagli Dönemi Kohlberg’in Gelenek Öncesi ve Geleneksel Dönemine karsilik gelir.Özerk Dönem ise Gelenek Sonrasi Düzeye uygunluk gösterir.

48. Olgunlasmanin yanisira geçirilen çevresel yasantilarin da Ahlak Gelisimi üzerinde etkili oldugu ortaya çikmistir. Ahlak Gelisiminde üst düzeylere çikmak için geçirilen ögrenme yasantilarinin önemi ortaya çikmaktadir.