İDARİ CEZALARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI

1. İDARİ CEZALARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI

2. İdari YaptırımKavramı • İdari Yaptırımlar; • Herhangibiryargısalkararagerekkalmasızınidarenin, yasalarınizinverdiğisınırlardahilindeidarehukukuvecezahukukunungenelilkelerinidikkatealarak idari birişlemleuyguladıklarımüeyyidelerdir.

3. İdari YaptırımYetkisininVarlıkNedeni • İdareningörevalanınagirenhizmetlerinigerekenşekilde, etkilivezamanındayapabilmesiniteminetmekiçinyaptırımuygulamayetkisinesahipolmasıgereklidir.

4. İdari YaptırımınÖzellikleri • İdari yaptırımlarınözellikleriniözetle; • 1. Belli birkişiyihedefalması • 2. Cezalandırıcıözelliktaşıması • 3. Mahkemekararınagerekduyulmadanidarecere’senuygulanabilmesi • 4. Yasaldayanağınınbulunmazorunluluğununolmasışeklindesıralayabiliriz.

5. İdari YaptırımUygulamasınınSınırlılıkları • 1982 Anayasası’nın 123/1 maddesindeki “İdarekuruluşvegörevleriylebirbütündürvekanunladüzenlenir” hükmügereği idari yaptırımuygulamalarındadikkatedilmesigerekliolan en önemliilkeyasallıkilkesidir. • İdari yaptırımlarözündebir idari işlemolduğuiçinyaptırımın“yetki, şekil, sebep,konu,maksat” unsurlarıyönündensakatolmamasıgereklidir. • Ayrıca, idarekesinliklehürriyettenmahrumediciniteliktecezauygulayamaz.(1982 Anayasası 38/8)

6. İdari YaptırımTürleri İdari Yaptırımlar • 1. KollukTedbirleri • 2.İdari Cebriİcra • 3. İdari Cezalar • 3.1. DisiplinCezaları • 3.2. Diğer İdari Yaptırımlar

7. İdari Ceza • Bireylervetoplulukların idari düzeneaykırıbirdavranışınedeniyleidaretarafındanbir idari işlemilecezalandırılmasıdır.

8. DisiplinCezası • Kamuidarevekurumlarınmensuplarına (sivilmemur,polis, asker, öğrenci vb.) mensupolduklarıkurumundüzenineaykırıdavranmalarındandolayıverilencezadır.

9. Diğer İdari Yaptırımlar 1. Kabahatler karşılığıverilen idari cezalar. 2. Regülatif idari cezalar 3. Atipik idari cezalar

10. 1. Kabahatler KarşılığıVerilen İdari Cezalar. • Kabahatleri CezaKanunundanayırmaisteğininbirsonucuolarakkabahatlerYeniTürkCezaKanunu’nundışınaçıkarılarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’ndadüzenlenmiştir. • Kabahat; kanunun, karşılığında idari yaptırımuygulanmasınıöngördüğühaksızlıkşeklindetanımlanmıştır.(KK.m.2)

11. İdari yaptırımlarnitelikbakımındancezaiyaptırımlardanfarklıdır. İdari yaptırımtürleriiçerisindecezahukukuna en yaklaşan idari yaptırımtürüdisiplincezalarıdır. • İdari yaptırımlaridaretarafındanarayayargısalniteliktebirkarargirmedenuygulanmaktadır.

12. Regülatif İdari Cezalar • Ekonomikdüzenikorumakamacıylaözelliklebağımsızidari otoritelertarafındanverilen idari paracezaları, lisans/ruhsatiptali, faaliyetten men gibicezalardır.

13. Atipik İdari Cezalar • Yukarıdakikategorileregirmeyen, kamudüzeninikorumakamacıylaverilenve idari paracezalarıdışındakidiğer idari cezalardır. Örneğin, imardüzeninikorumakamacıylabelediyeencümeninceverilenimardüzenlemelerineaykırıbiryapıiçinyıkımkararıgibi.

14. İdari YaptırımKararınıUygulamaYetkisi • Yaptırımıdüzenleyenkanundagösterilenkurul, makamveyakamugörevlilerineaittir. • İlgilikanundaaçıklıkbulunmayandurumlardaise, ilgilikamukurumvekuruluşlarının en üstamiriyaptırımkararınıuygulamadayetkiliolacaktır.

15. İdari yaptırımlarıdüzenleyenmevzuattagerekdoğrudanadliyargıdaveyaidari yargıdadavaaçılmasınıöngören, gerekse de önce idari yaptırımkararınıalan idari merciyebaşvurulmasını, mercidenalınacakkararagöre de idari yargıdadavaaçılmasınıöngörençoksayıdadüzenlemebulunmaktadır.

18. 6352 SayılıKanun (3. YargıPaketi) ile • 7/12/1994 tarihlive 4054 sayılıRekabetinKorunmasıHakkındaKanunun 55 inci maddesi, • 20/2/2001 tarihlive 4628 sayılıElektrikPiyasasıKanununun 12 nci maddesi, • 4/4/2001 tarihlive 4634 sayılıŞekerKanununun 11 incimaddesininonuncufıkrası, • 18/4/2001 tarihlive 4646 sayılıDoğalGazPiyasasıKanununun 10 uncumaddesininüçüncüfıkrası, • 4/12/2003 tarihlive 5015 sayılı Petrol PiyasasıKanununun 21 incimaddesininüçüncüfıkrası, • 2/3/2005 tarihlive 5307 sayılıSıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) PiyasasıKanunuveElektrikPiyasasıKanunundaDeğişiklikYapılmasınaDairKanunun 18 incimaddesininüçüncüfıkrası, • 19/10/2005 tarihlive 5411 sayılıBankacılıkKanununun 105 incimaddesininbirincifıkrası, • 5/11/2008 tarihlive 5809 sayılıElektronikHaberleşmeKanununun 62 ncimaddesininbirincifıkrası, • 26/9/2011 tarihlive 660 sayılıKamuGözetimi, MuhasebeveDenetimStandartlarıKurumununTeşkilatveGörevleriHakkındaKanunHükmündeKararnamenin 30 uncumaddesininbirincifıkrası

19. “İdarîyaptırımkararlarınakarşıyetkiliidaremahkemesindedavaaçılabilir. Kurumkararlarınakarşıaçılan her türlüdavaöncelikliişlerdensayılır.” • Şeklindedüzenlenerekilgilialanlardauygulanan idari yaptırımlarailişkinolarakgörevliyargıkolunun idari yargıkoluolduğudüzenlemesiyapılmıştır.

20. İdari yaptırımkararlarınailişkinuyuşmazlıklarınhangiyargıdüzeninde, hangimahkemedegörüleceğigörevkurallarıylabelirlenmektedir. • İdari yaptırımkararınındüzenlendiğikanundaözelolarakbaşvuruyoluöngörülmüşse, kanundaöngörülmüşolanyargıyeri, • Özelkanundadüzenlemeolmamasıhalindeise, Kabahatler Kanunu’ndadüzenlenmişyargıyeriuyuşmazlığınçözümündegörevlimahkemeolacaktır.

21. VergimahkemeleriningörevalanınagirenyaptırımlarKabahatler Kanunu’nunkapsamıdışındatutulmuştur. • Buna göre; • Genelbütçeye, ilözelidareleri, belediyeveköylereaitvergi, resimveharçlarilebenzerimaliyükümlervebunlarınzamvecezalarıiletarifelereilişkindavalardagörevlimahkemevergimahkemesidir.

22. Kabahatler Kanununda idari yaptırımlarailişkin • “başvuru” ve • “itiraz” • şeklindeikiçeşityargısaldenetimyöntemiöngörülmüştür.

23. Başvuru, • 5326 sayılıKanunun 27’nci maddesinegöre; “İdari paracezasıvemülkiyetin kamuya geçirilmesineilişkin idari yaptırımkararınakarşı, kararıntebliğiveyatefhimitarihindenitibaren en geçonbeşgüniçinde, sulhcezamahkemesinebaşvurulabilmesidir.” • İtiraz • Bu kararakarşı en yakınağırcezamahkemesinebaşvurulmasına“itirazyolu” denilmiştir. (madde 29)

24. Buna Göre; • İdari paracezasıvemülkiyetin kamuya geçirilmesineilişkinkararlarakarşıbaşvuru merci sulhcezamahkemesidir. • İdari paracezasıvemülkiyetin kamuya geçirilmesikararıdışındakalan • Yıkım, sürücübelgesiningerialınması, işyerininkapatılması,barodankaydınsilinmesi,meslekvesanatınicrasından men, izinveruhsatıngerialınması, toplatmaveyoketmegibidiğer idari yaptırımkararlarınakarşıbaşvurumerciiiseidaremahkemeleriolacaktır.

25. İdari paracezasıveyamülkiyetin kamuya geçirilmesicezasıdışında, idari yaptırımkararı da tesisedilmişse, bukararıniptalitalebiylebirlikte idari paracezasıveyamülkiyetin kamuya geçirilmesicezasınayapılacakitiraz da idari yargımercindegörülecektir.

26. İdari CezaKararlarınınDenetimindeYetkiliMahkemeninTespiti

27. İYUK 'nun 32'nci maddesi vedevamınagöre; • Yetkilimahkemekonusundaözelbirdüzenlemeyoksa, genelyetkiliidaremahkemesi, davakonusu idari yaptırımkararınıtesiseden idari mercinbulunduğuyerdekiidaremahkemesidir. • İdaremahkemesindegörülendavada İdari YargılamaUsulüKanunu’ndaöngörülenusuluygulanacaktır.

28. İdari cezayıyargılamagörevisulhcezamahkemesindeise, CezaMuhakemesiKanunu(CMK) ’nınyetkiileilgilihükümleriuygulanacaktır. • Buna göre, suçunişlendiğiyermahkemesi, davayabakmayagenelyetkilimahkemeolacaktır.(KK.m. 12). • Suçunişlendiğiyerbelli değilseşüpheliveyasanığınyakalandığıyer, yakalanmamışsayerleşimyerimahkemesiyetkiliolacaktır (KK.m. 13).

29. MücbirSebep • Mücbirsebebinvarlığıdolayısıylabusüreningeçirilmişolmasıhalindebusebebinortadankalktığıtarihtenitibarenen geçyedigüniçindekararakarşıbaşvurudabulunulabilir. • Bu başvuru, kararınkesinleşmesiniengellemez; ancak, mahkemeyerinegetirmeyidurdurabilir. (KK,madde27/2)

30. İdari İtirazŞartı • Bazıkanunlarda 5510 sayılıSosyalSigortalarveGenelSağlıkSigortasıKanunundaolduğugibi, başvurudanönce idari itirazdabulunmakoşuluarandığında, idari yaptırımyükümlüsününitirazınınreddindensonra, süresindeyetkilisulhcezamahkemesineitirazedilebilecektir.

31. YargılamaUsulü • SulhcezamahkemesiCezaMuhakemesiKanunu’ndadüzenlenmişolanusulkurallarıgereğinceyargılamayapacaktır.

32. Kabahatler KanunuKapsamınaGiren İdari YaptırımKararlarınaKarşıBaşvuruUsulü

33. KK’NUN 1’INCI MADDESİNDE, AMAÇ VE KAPSAM BAŞLIĞI ALTINDA; • KK’nun genelolarakamacı; • İdaridüzeninunsurlarıolan • toplumdüzenini, • genelahlakı, • genelsağlığı, • çevreyive • ekonomikdüzeni • korumakolduğudüzenlenmiştir.

34. BaşvuruDavasındaÖnİnceleme • Sulhcezamahkemesinceyapılanönincelemesonucunda; • CMK’nin12/1’inci maddesinegöre, sulhcezamahkemesininyetkiliolmadığınınanlaşılmasıhalindedosyanınyetkilisulhcezamahkemesinegönderilmesine,

35. Başvurunun süresiiçindeyapılmadığının, • Başvurukonusu idari yaptırımkararınınsulhcezamahkemesindeincelenebilecekkararlardanolmadığının • veya . • Başvuranınbunahakkıbulunmadığınınanlaşılmasıhalinde, bunedenlerlebaşvurununreddine, • Yukarıdasayılannedenlerinbulunmamasıhalindebaşvurununusuldenkabulünekararverilir.

36. İdarîyaptırımkararınınmahkemetarafındanverilmesihalinde, bukararakarşıancakitirazyolunagidilebilir.

37. Kabahatler Kanunudışındakikanunlardaöngörülenidaremahkemesineyapılanitirazdavasında ilk inceleme, İYUK’un 14 ve 15’inci maddelerindeöngörülenusülegöreyapılacaktır.

38. Kabahatler Kanununun 27’nci maddesine 5560 sayılıKanunun 34’üncü maddesi ileeklenen 6’ncı fıkraile • “Soruşturmakonusufiilinsuçdeğilde kabahatoluşturduğugerekçesiyleidarîyaptırımkararıverilmesihalinde; kovuşturmayayerolmadığıkararınaitirazedildiğitakdirde, idarîyaptırımkararınakarşıbaşvuru da buitirazmerciindeincelenir.” hükmünü getirmiştir.

39. Bu maddeveCMK’nin 173’üncü maddesi birliktedeğerlendirildiğinde, • En yakınağırcezamahkemesibaşkanı, kovuşturmayayerolmadığınadairkararıve idari yaptırımkararınıbirlikteinceleyecektir. Bu durumda, hem kovuşturmayayerolmadığınadairkararakarşışikayetçi, hem de davranışınınkabahatoluşturmadığıgerekçesiylehakkında idari yaptırımkararıuygulanankişi idari yaptırımkararınaitirazedebilecektir.

40. KK. 27’nci maddeyeeklenen 7’nci fıkraileaynısorununkovuşturmaaşamasındaçıkmasıdurumundasorunçözülmeyeçalışılmıştır: • “Kovuşturmakonusufiilinsuçdeğil de kabahatoluşturduğugerekçesiyleidarîyaptırımkararıverilmesihalinde; fiilinsuçoluşturmamasınedeniyleverilenberaatkararınakarşıkanunyolunagidildiğitakdirde, idarîyaptırımkararınakarşıitirazda bukanunyolumerciindeincelenir.”

41. Mahkeme, son kararolarak idari yaptırımkararının; • a. Hukukauygunolmasınedeniyle, “başvurununreddine”, • b. Hukukaaykırıolmasınedeniyle, “idari yaptırımkararınınkaldırılmasına” kararverir. • İkibinTürkLirasıdahil idari paracezalarınakarşıbaşvuruüzerineverilenkararlarkesindir.

42. İtirazYolu • Sulhcezamahkemesininbaşvuruüzerineverdiği son kararakarşı, yargıçevresindeyeraldığıağırcezamahkemesineitirazedilebilir. (madde 29/1) • Sulhcezamahkemesikararınakarşıitiraz, kararıntebliğitarihindenitibarenen geçyedigüniçindeyapılır.

43. İtirazlailgilikarar, dosyaüzerindenincelemeyapılarakverilir. • Mahkeme; • Her biritirazlailgiliolarak“itirazınkabulüne” veya“itirazınreddine” kararverir. (Madde29/3) • İdari yaptırımkararınınağırcezamahkemesitarafındanverilmesihalindebukararakarşıitirazmercii, en yakınağırcezamahkemesidir. (Madde 29/5.)

44. Başvuruhalindesulhcezamahkemesiveyaitirazdurumundaağırcezamahkemesi Kabahatler Kanunuçerçevesindekararverirken, cezahukukudeğilidarehukukusorunlarıylakarşıkarşıyakalbilirler. • Bu durumdamahkemelerkarşılaştıklarısorunlarıidarehukukusorunlarınıidarehukukuilkelerinegörekendisiçözmekdurumundadır. Bekleticisorunyapıp idari yargınınkararınıbekleyemezler.

45. KK. 32. maddesinegöre “emreaykırıdavranış” Kabahatininoluşabilmesiiçin idari makamtarafındanverilensözkonusuemrinkendisininhukukauygunolmasıgereklidir.Zirailgilimaddeaçıkça “yetkilimakamtarafından … hukukauygunolarakverilenemreaykırıhareket” cezalandırılmaktadır. Yetkilisulhveağırcezamahkemeleri idari cezakararınıntemelindebulunanyetkilimakamınemrininhukukaaykırıolupolmadığınıaraştırmakzorundadır.

46. İdaretarafındanverilen emir dahaönceden idari yargıdadavakonusuyapılmışve idari yargıbunuiptaletmişisecezamahkemesibuemrinhukukauygunluğunuaraştıramaz. • Verilenemrinhukukaaykırıolduğunukabuledip idari yaptırımkararınınkaldırılmasınakararvermelidir.

47. CezaMahkeleriDüzenleyiciişlemlerinHukukaUygunuğunuDenetleyebilirmi?CezaMahkeleriDüzenleyiciişlemlerinHukukaUygunuğunuDenetleyebilirmi? • Cezamahkemelerikendisinegelendavanıngerektirmesidurumundadavaylailgiliidarenindüzenleyiciişlemininhukukauygunolupolmadığınıdenetleyebilir. • Ancak, cezamahkemesiinceledikleridüzenleyiciişleminhukukaaykırıolduğusonucunaulaşsalar bile, sözkonusudüzenleyiciişlemiiptaledemezler. • Mahkemelersadecebuişlemi, önündekidavayakonuteşkiledenolaydauygulayamazlar. Böylece o düzenleyiciişlem “iptal” değil “ihmal” edilmişolur.

48. Kabahatler Kanununda İdari YargıDenetimineİlişkinHükümler • AnayasaMahkemesinin Kabahatler Kanununun 3’üncü maddesiniiptalindensonra, 3’üncü maddehükmü yenidendüzenlenmiştir. Ancakbumaddeyegöre, kabahatyaptırımıkarşısındayineikifarklımerciinebaşvurudurumudoğmuştur.

49. Kabahatler Kanununun 27’nci maddesine 5560 sayılıKanunileeklenen 8’inci fıkrahükmü şuşekildedir: • “İdarîyaptırımkararınınverildiğiişlemkapsamındaaynıkişiileilgiliolarakidarîyargınıngörevalanınagirenkararlarında verilmişolmasıhalinde; • İdarîyaptırımkararınailişkinhukukaaykırılıkiddialarıbuişleminiptalitalebiylebirlikteidarîyargımerciindegörülür.”

50. Örneğinkabahatlihakkında idari paracezasıveyamülkiyetin kamuya geçirilmesikararıyanında, faaliyetten men,ruhsatıniptaligibi idari yaptırımlardanbirinekararverilmesihalindetümbu idari yaptırımlarakarşı idari yargımercilerinebaşvurudabulunulacaktır.