WYBRANE MATERIALY Z HIGIENY – z przedmiotu „Higiena ogólna i szpitalna”

1. WYBRANE MATERIALY Z HIGIENY – z przedmiotu „Higiena ogólna i szpitalna” dr Irena Kosińska dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

2. Źródła zanieczyszczeń powietrza • zakłady energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie • zakłady przemysłowe • kotłownie komunalne • paleniska indywidualne (domowe) • środki transportu • źródła wtórne powstałe w wyniku wydalania oraz utylizacji ścieków i odpadów (np. hałdy, wysypiska) • rolnictwo (rozsiewanie nawozów sztucznych, stosowanie środków ochrony roślin) • przemiany i reakcje chemiczne zachodzące w zanieczyszczonej atmosferze • źródła naturalne (np. pożary lasów, burze pyłowe, pyły kosmiczne) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

3. Zanieczyszczenie powietrza - monitoring • Emisja gazów cieplarnianych (dwutlenek węgla, metan, podtlenek azotu, chlorowcowęglowodory: HFCs, PFCs oraz sześciofluorek siarki SF6. • Emisja trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) - dioksyny, furany, WWA (4 węglowodory w tym benzo(a)piren) • Pomiar emisji oparty na systemie pomiarów w systemie CORINAR (CO-oRdination d’INformation Environmentale AIR emissions inventory) w ramach EEA - Europejskiej Agencji Środowiska: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla, niemetanowe lotne związki organiczne, amoniak oraz pyły dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

4. Zanieczyszczenia środowiskowe mogą działać • Progowo(działają tylko powyżej pewnej wartości) • Bezprogowo (wywołują efekty szkodliwe niezależnie od stężenia) • (Substancje rakotwórcze mogą działać progowo i bezprogowo) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

5. Zanieczyszczenia vs organizm człowieka Podstawowe drogi przyswajania i wydalania szkodliwych substancji: • Płuca (wdychane – wydychane powietrze) • Układ pokarmowy • Skóra Główne procesy metabolizmu ksenobiotyków w organizmie to: • Wchłanianie (absorpcja) [droga wziewna, pokarmowa, skórna, pozajelitowa (parenteralna), przez jamy ciała] • Rozmieszczenie (dystrybucja) • Przemiany biochemiczne (biotransformacja) • Wydalanie Kumulacja w tkance kostnej:Fluorki, stront, ołów, rad - kumulują się w kościach i zębach. Fluor - wywołuje zmiany w szkielecie i uzębieniu Radioaktywny stront - kostniako-mięsaki Wydalanie zanieczyszczeń • Nerki • Przewód pokarmowy • Płuca • Skóra (brom, jod, fenol) • Gruczoły sutkowe (leki, morfina, nikotyna, alkohol, metale ciężkie, dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

6. Ocena narażenia na zanieczyszczenia środowiska Ocena narażenia: • Monitoring środowiskowy (pomiar czynników środowiskowych) • Monitoring biologiczny (systematyczny pomiar stężeń substancji toksycznych lub ich metabolitów w tkankach, wydzielinach lub wydalinach. • Porównanie z DBS (DBS- Najwyższe Dopuszczalne Stężenie w materiale Biologicznym (dla dawki pochłoniętej) związków szkodliwych lub ich metabolitów w płynach ustrojowych (przede wszystkim we krwi i w moczu) oraz w tkankach) Biomarker: Wskaźnik procesów zachodzących w organizmie, pozwalający na ocenę wielkości narażenia na czynniki chemiczne i efektów działania w postaci skutków zdrowotnych, jakie te czynniki powodują w eksponowanym organizmie Biomarkery ekspozycji np.. : metale: Pb, Cd, Ni, Cr, Arsen, Kobalt; substancje chemiczne pochodzenia organicznego: anilina, benzen, dwusiarczek węgla, styren, chlorobenzen, chlorowane węglowodory alifatyczne, Benzen - benzen we krwi, fenol w moczu Biomarkery skutków (efektu):np.. Biomarkery funkcji nerek (min.) - uszkodzenia kłębków nerkowych - uszkodzenia kanalików nerkowych Biomarkery funkcji płuc - reakcja zapalna w rejonie oskrzelowo-pęcherzykowym - procesy zwłóknienia w płucach - stres oksydacyjny i inne Biomarkery wrażliwości (odpowiedź organizmu na zanieczyszczenie) np.. • Ketony fenylowe w moczu - czynnik w środowisku - prekursor ketonów fenylowych - choroba - fenyloketonuria • Niedobór IgA - czynnik w środowisku - substancje podrażniające układ oddechowy - choroba - podrażnienia układu oddechowego dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

7. Dwutlenek siarki a zdrowie • Dwutlenek siarki jest absorbowany do organizmu człowieka przez błonę śluzową nosa i górnego odcinka dróg oddechowych. Absorpcja SO2 wzrasta wraz ze wzrostem jego stężenia w powietrzu. Niewielkie ilości docierają do dolnego odcinka dróg oddechowych. Z dróg oddechowych SO2 dociera do krwioobiegu. • Liczne, udokumentowane badania wskazują, że ekspozycja ludzi na wysokie stężenia SO2 powoduje następujące objawy: choroby górnego odcinka układu oddechowego (np. bronchit, szczególnie u osób palących tytoń), przewlekłe zapalenie oskrzeli, zaostrzenie chorób układu krążenia, zmniejszoną odporność płuc na infekcje. Najbardziej na szkodliwe działanie SO2 narażone są dzieci, ludzie starsi oraz osoby przewlekle chore na schorzenia sercowo-naczyniowe lub obciążone chronicznymi chorobami układu oddechowego (takimi jak bronchit, astma lub rozedma płuc). dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

8. Emisja zanieczyszczeń ze środków transportu w procentach [%] • dwutlenek węgla 96.54 • metan 0.015 • podtlenek azotu 0.0064 • tlenek węgla 2.14 • niemetanowe lotne związki organiczne 0.4 • tlenki azotu 0.81 • cząstki stałe 0.05 • dwutlenek siarki 0.02 • ołów 0.0001 dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

9. Pył zawieszony (Suspended Particulate Matter - SPM) • Istnieje istotna zależność między koncentracją pyłu zawieszonego (SPM) a współczynnikiem umieralności i zachorowalności • Wpływ na zdrowie zależy od rozmiaru cząstek, koncentracji i i waha się wg zmian PM10 i PM 2.5. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

10. Podział pyłów • Pyły o działaniu drażniącym (cząstki węgla, żelaza, karaborundu, szkła, aluminium, związków baru) • Pyły o działaniu zwłókniającym (ziarna krystalicznej krzemionki, niektóre krzemiany (azbest, talk, kaolin, szpat polny, pył rud żelaznych i z kopalni węglowych). • Pyły o działaniu alergizującym (pyły pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i niektóre pochodzenia chemicznego (leki, metale: arsen, miedź, cynk, chrom) • Pyły o działaniu kancerogennym (azbest, minerały azbestopodobne, sztuczne włókna mineralne) oraz pyły zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku krzemu. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

11. Ozon w atmosferze • Ozon troposferyczny (przyziemny) - traktowany jako zanieczyszczenie • Ozon stratosferyczny - chroni ziemię przed nadmiarem promieniowania ultrafioletowego UVB dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

12. Wpływ smogu fotochemicznego na zdrowie ludzi Ozon – mechanizm działania toksycznego: • Powoduje uszkodzenie błon komórkowych wskutek tworzenia nadtlenku wodoru oraz któtkołańcuchowych aldehydów (np.. Aldehydu malonowego) • Jest inhibitorem enzymów wewnątrzkomórkowych, zmniejsza oddychania mitochondriów oraz aktywność enzymów mikrosomalnych dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

13. Ozon – mechanizm działania toksycznego cd.: • Działa drażniąco w stężeniu 0.2μg/dm3 powietrza wywołując: - kaszel, - senność - bóle głowy - spadek ciśnienia krwi Zgon występuje w wyniku obrzęku płuc dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

14. Ozon – zatrucie przewlekłe • Złe samopoczucie • Wzmożona pobudliwość • Zmęczenie, ból głowy • Pieczenie oczu • Podrażnienie błon śluzowych • Zaburzenia czynnościowe układu oddechowego (m.in.. Zmniejszenie pojemności życiowej płuc) • Długotrwałe narażenie - zwłóknienie tkanki płucnej • Ozon zmniejsza zdolność fagocytozy mikrofagów w płucach dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

15. Ozon – wartości biologiczne i toksyczne • NDS (Najwyższe Dopuszczalne Stężenie) – miejsca pracy: 0.1mg/m3 • NDSCh – 0.6mg/m3 • W powietrzu atmosferycznym - 100μg/m3 (stężenie 30 minutowe) - 30μg/m3 (steżenie średniodobowe) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

16. Trwałe związki organiczne POPs (Persistent Organic Pollutants) w środowisku • W 2001 roku, w Sztokholmie grupa 93 sygnatariuszy, w tym Polska podpisała tzw. Konwencję Sztokholmską w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych. Konwencja ta ma na celu przeciwdziałanie negatywnym oddziaływaniom trwałych zanieczyszczeń organicznych na środowisko i zdrowie człowieka. Wprowadzono w niej zakazy produkcji i użytkowania bądź ograniczania użytkowania 12 najbardziej toksycznych, trwałych i akumulujących się w organizmach żywych substancji organicznych, a także wymóg ograniczenia emisji tych substancji do środowiska. Do tych substancji zaliczono: aldrynę, chlordan, dieldrynę, endrynę, heptachlor, heksachlorbenzen, mireks, toksafen, polichlorowane bifenyle (PCB), DDT, dioksyny i furany ( PCDD i PCDF). dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

17. Źródła zanieczyszczeń POPs • Niekontrolowane procesy spalania w sektorze komunalnym i mieszkaniowym – szczególnie opakowań plastikowych • Dioksyny są słabo rozpuszczalne w wodzie, a dobrze rozpuszczalne w tłuszczach – woda pitna nie jest głównym źródłem dioksyn w organizmie • Tłuszcz zwierzęcy – główne źródło dioksyn dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

18. Trwałe związki organiczne POPs (Persistent Organic Pollutants) w środowisku- zagrożenia zdrowia – dioksyny • obniżenie aktywności układu odpornościowego prowadzące do zwiększonej podatności, zwłaszcza dzieci, na różne infekcje • zaburzenia rozwoju psychomotorycznego u dzieci • zaburzenia funkcji hormonów wydzielanych przez tarczycę • wzrost liczby przypadków nowotworów (m.in. sutka u kobiet, jąder, prostaty) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

19. Zagrożenia zdrowia spowodowane azbestem Oddychanie powietrzem, w którym znajdują się niewidzialne dla oka włókna azbestu (włókno respirabilne azbestu ma długość L>5 mm i średnicę d< 3 mm) prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego: • pylicy azbestowej, łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc, międzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej złośliwości!) • Zachorować mogą nie tylko osoby, które miały kontakt z azbestem ze względu na charakter wykonywanej pracy (ekspozycja zawodowa pracowników), ale i te, które narażone są na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym stężeniu lub na krótkotrwałe przebywanie - w miejscu o ich bardzo wysokim stężeniu. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

20. Środowiskowe zagrożenia zdrowia wynikające z zanieczyszczenia powietrza • Dwutlenek siarki i pył atmosferyczny (przyczyna zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia i układu oddechowego) • Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, polichlorodwufenyle, azbest, chrom, arsen (zwiększone ryzyko nowotworowe) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

21. Na podstawie wielu badań przeprowadzonych w różnychzbiorowościach zdołano określić stany, których zwiększonewystępowanie lub nasilenie objawów chorobowych możnaprzypisywać czynnikom szkodliwym występującym wśrodowisku:[za IMP w Łodzi, wg N.Szeszeni-Dąbrowskiej, 2001] • 1. Niska masa urodzeniowa noworodków • 2. Wady wrodzone • 3. Poronienia samoistne • 4. Choroby układu oddechowego u dzieci • 5. Białaczki u dzieci • 6. Ostra białaczka granulocytowa u dorosłych • 7. Anemia apłastyczna • 8. Astma u dzieci • 9. Zapalenie skóry i dermatozy • 10. Rak skóry • 11. Czerniak złośliwy • 12. Rak płuc (wśród niepalących) • 13. Rak pęcherza moczowego (u osób niepalących) • 14. Pierwotny rak wątroby (u osób niepalących) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

22. Mikroklimat a zdrowie • Mikroklimat tworzą: temperatura, wilgotność, ruch powietrza, ciśnienie atmosferyczne • Reakcję człowieka na czynniki atmosferyczne (mikroklimatyczne) można podzielić na trzy kategorie:Naturalną, fizjologiczną reakcję pogodową; Nadmierną reakcję pogodową; Patologiczną reakcję pogodową. • Meteoropaci to osoby, które reagują na zmiany pogody. Występowanie reakcji meteoropatycznych jest związane przede wszystkim z trybem życia (np. długie okresy przebywania w pomieszczeniach zamkniętych). Z danych statystycznych wynika, że większość meteoropatów mieszka w miastach, są nimi głównie kobiety i dzieci oraz osoby po 60 roku życia. Obserwuje się u nich pogorszenie stanu i wydolności fizycznej. • Choroby meteorotropowe to choroby związane z patologiczną reakcją pogodową. Zaliczamy do nich: Choroby gośćcowe, Chorobę wieńcową, Choroby alergiczne, Napady padaczkowe, Nieżyty nosa, gardła, krtani, tchawicy; Choroby alergiczne dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

23. Powietrze wewnętrzne dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

24. Średni czas przebywania człowiekaw różnego rodzaju pomieszczeniach(wg WHO, 1989) Rodzaj pomieszczeń Ekspozycja [godz./dobę] Domy mieszkalne 14 (58%) Biura 7 (29%) Budynki użyteczności publicznej 1 (4%) Szkoły 6 (25%) Transport i pow. zewnętrzne 2 (8%) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

25. Źródła zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego 1. Budynek (konstrukcja, materiały wykończeniowe i urządzenia techniczne) 2. Systemy ogrzewania korzystające z procesów otwartego spalania (piece na paliwa stałe i gazowe, gazowe podgrzewacze ciepłej wody, kominki); 3. Wyposażenie wnętrza (meble, tapety, firanki, wykładziny oraz przedmioty codziennego użytku); 4. Działalność użytkowników (obecność osób, zwierząt; czynności i prace domowe - gotowanie, pranie, suszenie, kąpiel i t p.; sprzątanie, konserwacja środki czystości, dezynsekcja, substancje zapachowe; praca i hobby - komputer, drukarka, farby, rozcieńczalniki itp.); 5. Powietrze dopływające z zewnątrz (zanieczyszczone dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, pyłami przemysłowymi, tlenkiem węgla, ozonem, pyłkami i zarodnikami roślin, drobnoustrojami itp.); 6. Radon przenikający z gleby dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

26. Powietrze pomieszczeń winno być analizowane pod kątem zawartości • Substancji chemicznych • Hałasu • Promieniowania jonizującego • Mikroflory dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

27. Tlenek węgla - skutki uboczne Uszkadza w pierwszym rzędzie narządy i tkanki najbardziej wrażliwe na niedotlenienie: • układ sercowo-naczyniowy • ośrodkowy układ nerwowy dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

28. Dwutlenek węgla w pomieszczeniach • 0.1% (1000ppm) górna granica świeżości powietrza wg WHO • 0.5% - najwyższe dopuszczalne stężenie 8-h dla środowiska pracy • 1% - lekki wzrost częstości oddychania • 2% pogłębiony oddech i wzrost częstości oddychania o 50%, ekspozycja przez kilka godzin powoduje ból głowy i uczucie zatrucia dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

29. Dwutlenek węgla - skutki uboczne • 3% utrudnione oddychanie, wzrost częstości oddychania ok.. dwukrotny, osłabienie słuchu połączone z bólem głowy, wzrost ciśnienia krwi i częstotliwości pulsu • 4-5% wyraźnie pogłębiony oddech, czterokrotny wzrost częstości oddychania.Po ok.. 30 min mogą pojawić się wyraźne odczucia braku swobody oddychania dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

30. Dwutlenek węgla - skutki uboczne • 5-10% - dwutlenek węgla przybiera charakterystyczny zapach wody sodowej, oddychanie wymaga zwiększonego wysiłku, ból głowy, zaburzenia widzenia, dzwonienie w uszach. Krańcowy efekt - utrata przytomności po kilku minutach ekspozycji • powyżej 10% - utrata przytomności, przedłużająca ekspozycja prowadzi do śmierci dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

31. Tlenek węgla CO • CO + hemoglobina= karboksyhemoglobina (COHb) • powinowactwo COHb 200x większe niż hemoglobiny do tlenu • narażenie (pracownicy garaży, policja drogowa, taksówkarze, palenie tytoniu) • powietrze wewnątrz pomieszczeń (termy gazowe, piece itp.. w przypadku nieprawidłowej wentylacji) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

32. Tlenek węgla - skutki uboczne • Inhalacja niskimi stężeniami CO może wywołać objawy kliniczne przejawiające się spadkiem pojemności tlenowej krwinek czerwonych • u zdrowych ludzi poziom COHb nie przekracza 0.5%, wzrasta do 50% przy wdychaniu powietrza o stężeniu CO równym 0.08% dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

33. Tlenek węgla - skutki uboczne 50% poziom COHb może wywołać: • zaburzenia pracy serca • układu krążenia • nasilone zaburzenia oddechu • śpiączkę dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

34. Tlenek węgla - skutki uboczne CO niskie stężenia w powietrzu: • ucisk w okolicy czołowej • lekkie bóle głowy, • duszność wysiłkowa CO wzrost stężenia w powietrzu: • coraz silniejsze bóle głowy • nudności, mroczki, zaburzenia równowagi • postępujące zatrucie prowadzi do śmierci dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

35. Tlenek węgla - skutki uboczne • U dzieci, których matki przeszły zatrucie CO w czasie ciąży obserwuje się powikłania neurologiczne w postaci zaniku mózgu, drgawek, zaburzeń rozwoju umysłowego oraz zaburzeń psychosomatycznych • Zatrucie CO u mężczyzn powoduje zaburzenia procesu tworzenia się plemników dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

36. Kategorie zagrożeń określające stopień prawdopodobnego ryzyka zdrowotnego pomieszczeń • A. Zagrożenie śmiercią lub nieuleczalną chorobą (tlenek węgla, radon, tlenki azotu, ozon, pył oraz mykotoksyny) • B. Zwiększenie podatności na zachorowania, występowanie charakterystycznych zespołów objawowych, odczyny alergiczne u osób nadwrażliwych (formaldehyd, rozpuszczalniki i lotne związki organiczne, żywe i martwe mikroorganizmy, roztocza i ich odchody, pyłki kwiatowe itp.) • C. Podrażnienie dróg oddechowych, oczu lub ogólne złe samopoczucie (dwutlenek węgla, para wodna, substancje zapachowe, kurz i inne) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

37. Niekorzystny wpływ składu chemicznego powietrza może wynikać z: • Zakłócenia naturalnych proporcji głównych składników np. deficyt tlenowy; • Obecności obcych substancji chemicznych (nieorganicznych lub organicznych), o działaniu: •* Drażniącym (przemijającym), nie powodującym trwałych skutków zdrowotnych, •* Trwale szkodliwym dla zdrowia w warunkach przekroczenia stężeń progowych, kumulowania się ich w organizmie (przekroczenie granicznej dozy przy długotrwałym oddziaływaniu nawet niskiego stężenia) •* Rakotwórczym. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

38. Zespoły kliniczne związane z ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza wewnętrznego (Building Related Illness (BRI) • Sick Building Syndrome (SBS) (Zespól chorego budynku) • Multiple Chemical Sensitivity (MSC) (Wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna) • Chronić Fatique syndrome (CFS) (Zespól przewlekłego zmęczenia) dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

39. RADON W ATMOSFERZE • Głównym źródłem radonu (Rn-222) w atmosferze jest radon wydostający się z gleby, gdzie jego stężenia sięgają tysięcy Bq/m3. • Po wydostaniu się z gleby do atmosfery następuje bardzo szybka ekspansja radonu i jego rozrzedzenie powodując znaczny spadek stężenia. • Wielkość ekshalacji radonu z gruntu jest zależna od miejsca (rodzaj gleby, geologia podłoża) oraz od warunków atmosferycznych (ciśnienie, siła i kierunek wiatru, wilgotność, obecność pokrywy śnieżnej, itp.). • Średnie stężenie radonu w powietrzu atmosferycznym na terenie Polski utrzymuje się na poziomie do 10 Bq/m3, natomiast w budynkach mieszkalnych od kilku do ponad 100 Bq/m3. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

40. RADON A ZDROWIE  • Radon jako gaz szlachetny nie wpływa bezpośrednio na nasz organizm. Rozpada się on, emitując cząstki alfa, na krótkożyciowe pochodne (izotopy polonu: 218Po i 214Po, i ołów 210Pb), które następnie łączą się z aerozolami i wnikają do układu oddechowego. Ten proces może stanowić wzrost zagrożenia zdrowotnego przy występowaniu wyższych stężeń radonu w pomieszczeniach, w których spędzamy większość czasu. • Pochodne radonu nie deponują się jednolicie w układzie oddechowym - głębokość wnikania cząstki zależy od jej rozmiarów. Aerozole znajdujące się we wdychanym powietrzu są często odkładane w górnych częściach układu oddechowego lub nabłonku płucnym, skąd mogą być usunięte w ciągu kilku godzin. Jedynie najmniejsze cząstki (o średnicy poniżej 0,1 mm) trafiają do pęcherzyków płucnych. Tam zdeponowane mogą pozostawać miesiące lub lata. • Cząsteczki aerozoli o dużej rozpuszczalności są szybko absorbowane z układu oddechowego do krwi, natomiast cząsteczki nierozpuszczalne są deponowane w ściankach pęcherzyków, a następnie fagocytowane przez leukocyty i przenoszone przez śródbłonek naczyń włosowatych do naczyń limfatycznych, którymi przemieszczane są do węzłów chłonnych. UDZIAŁ promieniowania radonu w SUMARYCZNEJ DAWCE ROCZNEJ WYNOSZĄCEJ ok. 2,8 mSv/rok (grudzień 2006) – wynosi 54% dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

41. Główne źródła zanieczyszczenia biologicznego mieszkań to m. i n.: a), mieszkańcy (ludzie, zwierzęta, szkodniki); b), systemy budowlane; c), wyposażenie i jego używanie; d), produkty żywnościowe; e), powietrze zewnętrzne (atmosferyczne), pora roku dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

42. Schorzenia, które mogą być związane z mikrobiologicznym zanieczyszczeniem powietrza • Zapalenie zatok • Katar sienny • Zapalenie spojówek • Astma • Zapalenie płuc • Gorączka nawilżaczy, Legionelloza, gorączka Pontiac • Zespół SBS (zespół chorego budynku), MCS (wieloczynnikowa nadwrażliwość chemiczna), CFS (zespół przewlekłego zmęczenia) • Aspergilloza płuc • Kontaktowe dermatozy • Egzema atopowa • Pokrzywka kontaktowa • Mykotoksykozy • Alergie i reakcje pseudo-alergiczne • Zakażenia szpitalne dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

43. Grzyby pleśniowe • Występują powszechnie w powietrzu atmosferycznym i powietrzu wnętrz; • Najczęściej występujące rodzaje to Alternaria, Aspregillus, Cladosporium, Fusarium, Mucor, Penicillium, Rhizopus i inne; • W przypadku większości gatunków ich patogenność wynika z podwyższonego stężenia komórek grzybów lub ich zarodników; • Niewielkie rozmiary zarodników grzybów (<10(im) pozwalają penetrować głęboko drzewo oskrzelowe co prowadzi najczęściej do reakcji alergicznych ze strony górnych i dolnych dróg oddechowych; • Grzyby stanowią jedną z podstawowych grup alergenów inhalacyjnych (uczulenie dotyczy 5-30% z atopią) odsetek ten jest zawsze wyższy u dzieci niż u dorosłych. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

44. Drobnoustroje występujące w wodzie dzielimy na: 1. właściwe bakterie wodne - na ogół nieszkodliwe dla człowieka 2. bakterie glebowe - spłukiwane do wody wraz z odpadami, w większości nieszkodliwe dla człowieka 3. drobnoustroje ściekowe - wśród których największe znaczenie sanitarno-epidemiologiczne posiadają mikroorganizmy jelitowe, w tym chorobotwórcze. Najbardziej znane chorobotwórcze bakterie jelitowe przenoszone przez wodę: Salmonella, Shigella, Escherichia coli, Vibrio cholerne, Yersinia enterocolitica, Campylobacterfetus (jejuni). Wirusy jelitowe: hepatitis A, enterowirusy (Polio, Coxackie, ECHO), wirusy Norwalk, rotawirusy. Jaja pasożytów wewnętrznych: glista ludzka, włosogłówka, Toxocara cani, catL dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

45. Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi To woda do: picia, gotowania, przygotowywania pożywienia lub innych celów gospodarstw domowych oraz woda używana do: produkcji żywności, środków farmaceutycznych i kosmetycznych, a także na potrzeby basenów kąpielowych, rekreacyjnych i pływalni. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

46. Dyrektywa 98/83/EC Woda przeznaczona do spożycia przez ludzi ma być: • zdrowa i czysta, czyli nie może zawierać: • mikroorganizmów i pasożytów • oraz innych substancji w liczbie lub stężeniu stwarzającym potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

47. DEZYNFEKCJA WODY Dezynfekcja wody ma na celu: unieszkodliwienie drobnoustrojów w niej zawartych, mogących powodować choroby zakaźne. Osiągalna jest na drodze fizycznej i chemicznej. Najczęściej używane metody dezynfekcjiwody • Chlorowanie (chlor gazowy, dwutlenek chloru) • Ozonowanie • Promieniowanie UV dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

48. JAKOŚĆ WODY A NOWOTWORY[Cantor, Craun, 1995] Z prowadzonych badań epidemiologicznych i toksykologicznych wynika, że: 1. Arsen w wodzie pitnej powoduje raka skóry i możliwość wystąpienia innych nowotworów (krwi, nerek i płuc) 2. Syntetyczne związki organiczne, a w szczególności obecne w chlorowanej wodzie powierzchniowej powodują nowotwory krwi i odbytu 3. Azotany - wywoływać mogą nowotwory przewodu pokarmowego, a w szczególności raka żołądka i prawdopodobnie raka mózgu 4. Azbest - nowotwory żołądka i nerek 5. Radon obecny w wodzie pitnej przyczynia się do podwyższenia jego obecności w powietrzu mieszkań i podwyższa ryzyko nowotworów płuc. dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

49. ODPADY POCHODZĄCE Z ZAKŁADÓW UDZIELAJĄCYCH ŚWIADCZEŃ MEDYCZNYCH(ODPADY MEDYCZNE) Zgodnie z art.. 55 ust 1 pkt. 3 „Ustawy o odpadach”: „ ..... Zakazane jest składowanie odpadów medycznych na wysypiskach, niezależnie od tego, czy są one zaliczane do niebezpiecznych czy też nie ...” HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny

50. PODZIAŁ ODPADÓW MEDYCZNYCH(uwzględnia zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska tzw. podział z praktycznego punktu widzenia) • SPECYFICZNE • SPECJALNE • POZOSTAŁE ODPADY dr Irena Kosińska, WUM, Zakład Med Zap. i Higieny HIGIENA W PLACÓWKACH OPIEKI MEDYCZNEJ, opr. :dr inż.. Irena Kosińska