Gretar L. Marinósson og Ingibjörg Kaldalóns

1. Sitja börn með þroskahömlum við sama borð og aðrir í íslenskum skólum? Fyrstu niðurstöður Þroskahjálparrannsóknarinnar Gretar L. Marinósson og Ingibjörg Kaldalóns

2. Spurningar sem leitað var svara við • Markmið rannsóknarinnar • Að komast að því hvar börn og unglingar með þroskahömlun ganga í skóla. • Að kanna hvernig skólar, sveitafélög og ríki koma til móts við námsþarfir þeirra. • Að bera saman opinbera stefnu í þessum málum og framkvæmd. • Að útskýra hvers vegna hlutirnir eru eins og þeir eru. • Að koma með tillögur til úrbóta. • Meginrannsóknarspurning • Hvernig er brugðist við námsþörfum barna og unglinga með þroskahömlun, hvernig má útskýra viðbrögðin og hvað má gera til bóta?

3. Tilviksathuganir í átta skólum sem fylgt var eftir með spurningalista til allra skóla og úrtaks foreldra • Tilviksathuganir í anda félagslegrar hugsmíðahyggju • Tveir skólar af hverri tegund: • Leikskólar, almennir grunnskólar, sérskólar á grunnskólastigi, framhaldsskólar. • - Spurningar úr tilviksathugunum móta spurningalistakönnun • Spurningalistakönnun • Til allra skóla þar sem eru nemendur með þroskahömlun. • Úrtak foreldra barna og unglinga með þroskahömlun á öllum skólastigum og alls staðar á landinu.

4. Nokkrar ályktanir af tilviksathugunum sem ástlæða var til að kanna nánar • Réttur foreldra til að velja ein skóla fyrir barn sitt er ekki talinn sjálfsagður. • Foreldrar barna og unglinga með þroskahömlun þurfa oftast að berjast fyrir því að sérþarfir barna sinna séu viðurkenndar. • Fjármögnunarleiðir styðja annars vegar nám án aðgreiningar og hins vegar sérskóla og sérdeildir í framhaldsskólum. • Skólinn á erfitt með að stuðla að félagslegum samskiptum nemenda með og án fötlunar.

5. Nokkrar ályktanir af tilviksathugunum sem ástlæða var til að kanna nánar. Frh. • Skipulag kennslu er mjög ólíkt eftir skólastigum. • Einstaklingsnámskrá er talinn lykillinn að því að mæta sérþörfum nemanda. • Framkvæmd kennslu er komin undir kennaranum. • Uppeldisfulltrúar verja oft mestum tíma allra fullorðinna með erfiðustu nemendunum. • Foreldrar hafa lítil áhrif á skólastarfið.

6. Nám án aðgreiningar? • Það sem torveldar nám án aðgreiningar • Sérfræðingatrú og áhersla á það sem er að hjá nemendum. • Óljós skilningur á lykilhugmyndum (hvað er fötlun?). • Foreldrar eru ekki þátttakendur í skólastarfinu. • Það sem stuðlar að námi án aðgreiningar • Nemendur með þroskahömlun eru velkomnir í flesta skóla • Kennarar vilja stuðla að þroska og framförum nemenda. • Fáir nemendur eru á hvern kennara. • Stofnanamenning byggist á umhyggju og stuðningi.

7. Einnig til nánari skoðunar frh. • Óvissa og mótsagnir • Óljós afmörkun hópsins. • Mótsagnakennd framkvæmd stefnu. • Ólíkur skilningur for. og starfsmanna skóla. • Atferlismótun ögrar menningu skólans. • Bilið breikkar með aldrinum? • Það sem hefur mest áhrif á stöðu nemenda með þroskahömlun í skólum eru frumforsendur skólans sem uppeldisstofnunar: Skólinn er “normal” staður og öll meiriháttar frávik í hegðun eða hugsun eru álitin vandamál sem þarf að laga.

8. Hvað var spurt um? • Hvaða skipulag er viðhaft í skólunum? • Hvaða kennsluaðferðir eru notaðar? • Hvernig er félagslegum samskiptum nemenda hagað? • Hvert er samstarf skóla við foreldra, sérfræðinga og aðrar stofnanir? • Hvernig er staðið að flutningi nemenda milli skólastiga og út í atvinnulíf? • Hvernig skilja starfsmenn og foreldrar námsþarfir og námsmöguleika nemenda með þroskahömlun? • Áhyggjuefni o.fl.

9. Hvert var þýði skóla og úrtak foreldra sem við vildum kynnast betur?

10. Hverjir voru beðnir að svara spurningalistum? • Í hverjum almennum leik-, grunn- og framhskóla • Skólastjóri • Deildarstjóri sérkennslu • Einn leikskólakennari/umsjónarkennari fyrir hvern nemanda m þroskahömlun í skólanum að hámarki tveir. • Einn þroskaþjálfi fyrir hvern nem... • Einn stuðningsfulltrúi fyrir hvern nem... • Námsráðgjafi • Í sérskólum: Allir pedagogiskir starfsmenn. • Foreldrar: Allir sem samþykkt höfðu að taka þátt (60% af heildarfjölda). Hópurinn skilgreindur af GRR.

11. Svarendur í spurningalistakönnun -Foreldrar Svarhlutfall foreldra (% af þeim sem samþykkt höfðu þáttöku) • Foreldrar barna á grunnskólaaldri: 60% (155) • Foreldrar unglinga á frh.skólaaldri: 60% (42) • Foreldrar leikskólabarna:Of lítill hópur Búseta barna í framh.sk. og alm.grunnsk.: • Höfuðborgarsvæði 44% • Í þéttbýli utan höfuðb.svæðis 46% • Á landsbyggð 10% Einungis fengust upplýsingar um 19 foreldra leikskólabarna hjá Greiningarstöð og 10 af þeim svöruðu

12. Svarendur í spurningalistakönnun -Starfsfólk Leikskólar: 152 svör frá 39 sk. • Leikskólakennarar 48% • Leikskólasérkennarar 9% • Þroskaþjálfar 7% • Ófagmenntaðir starfsmenn 17% • Leikskólastjórar 20% • Önnur störf 5% Frh.skólar: 76 svör frá 13 sk. • Umsjónakennarar 29% • Sérkennarar 21% • Þroskaþjálfar 12% • Ófagmenntaðir starfsmenn 14% • Skólastjórnandi 14% • Námsráðgjafi 6% • Önnur störf 5% Alm.grunnsk.: 310 svör frá 124 sk. • Umsjónakennarar 30% • Sérkennarar 22% • Þroskaþjálfar 8% • Ófagmenntaðir starfsmenn 21% • Skólastjórnendur 15% • Námsráðgjafar 1% • Önnur störf 3% Sérskólar: 58 svör frá 2 skólum • Umsjónakennarar 29% • Sérkennarar 26% • Þroskaþjálfar 10% • Ófagmenntaðir starfsmenn 26 • Skólastjórnendur 4% • Námsráðgjafar 2% • Önnur störf 4% Ekki er til hlutfall skóla því skólar voru nafnlausir

13. Almennt um skólastarfiðSvör foreldra og starfsmanna Almenn ánægja ...en húnsnæði er ábótavant segja stm. víðast hvar

14. Jafnræði í tilboðumSvör foreldra og starfsmanna Hlutfall þeirra sem segir alltaf eða oft: Takmarkaðra námsframboð í framhaldssk.

15. Þátttaka í skólastarfiSvör foreldra og starfsmanna Taka alltaf eða oft þátt í eftirtöldu: Lítið um einkakennslu í leiksk. Stm frhsk. telja meira um blöndun en for.

16. Viðhorf til nemenda með þroskahömlun Hlutfall þeirra sem eru frekar eða mjög sammála For og stm sammála um samspil áhrifaþátta Foreldrar ekki eins bjartsýnir of stm. á samskipti við önnur börn Stm óhræddari en for við að gera kröfur

17. Viðhorf til foreldraHlutfall þeirra sem eru frekar og mjög sammála For og stm eru sammála um að for séu viðskiptavinir skólans

18. Kröfur til nemenda um námsástundun í alm.grsk og framh.sk.Svör foreldra og starfsmanna For.og stm eru sammála um að kröfur um námsást. séu sambærilegar við aðra nemendur

19. Kröfur til nemenda um hegðun íalm.grsk. og framh.sk.Svör foreldra og starfsmanna For. og stm sammála því að kröfur um hegðun séu sambærilegar við aðra og hæfilegar fyrir hvern og einn

20. Hefur nemendur sýnt framfarir eða afturför?Svör foreldra á ólíkum skólastigum Nem. í framhaldssk fer minnst fram að mati for.

21. Helstu áhyggjur varðandi námHlutfall þeirra sem hafa nokkrar eða miklar áhyggjur For. hafa mestar áhyggjur af of litlum framförum m.a. vegna takmarkaðrar þjónustu skólans, skort á sérkennslu og viðeigandi námsefni.

22. Hver er meginvandi skólans við menntun barnanna? Hlutfall svarenda For. telja meginvandann vera skort á fjárveitingu, sérfræðiþekkingu, námsefni, og jákvæðu viðhorfi skólastjórnenda.