V posiedzenie Mazowieckiej Rady Innowacyjności Warszawa, dnia 26 listopada 2012 r.

1. V posiedzenie Mazowieckiej Rady InnowacyjnościWarszawa, dnia 26 listopada 2012 r. dr hab. Stanisław Łobejko 1

2. Plan prezentacji: • Wstęp • Istota inteligentnego rozwoju • Koncepcja inteligentnej specjalizacji • Modele zmian strukturalnych • Inteligentna specjalizacja w dokumentach UE • Inteligentna specjalizacja w dokumentach krajowych • Mazowsze na tle regionów UE • Strategia Rozwoju Mazowsza a inteligentna specjalizacja • Dyskusja 2

3. Inteligentny rozwój (smart growth) to lepsze rezultaty w dziedzinie • edukacji • badań naukowych/innowacji • społeczeństwa cyfrowego • Inteligentny rozwój to rozwój oparty na kapitale intelektualnym 3

4. Priorytety strategii EUROPA 2020 • rozwój inteligentny (smart growth) poprzez rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, • rozwój zrównoważony (sustainable growth) poprzez wspieranie gospodarki korzystającej z zasobów w sposób bardziej efektywny, przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, • rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive growth) poprzez wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną 4

5. Strategia UE 2020 zakłada wspieranie inteligentnej specjalizacji rozwoju regionów • każde z państw członkowskich powinno określić w jakiej dziedzinie, branży będzie się specjalizować i ująć to w swojej strategii rozwoju, • wymóg ten staje się dla regionów obligatoryjny, gdyż przygotowanie strategii inteligentnej specjalizacji (smart specialization) warunkuje możliwość pozyskania funduszy strukturalnych w perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020. 5

6. Inteligentna specjalizacja to nowa koncepcja formułowania strategii innowacji na poziomie państw i regionów. Czy zupełnie nowa? W ekonomii i naukach o zarządzaniu strategie specjalizacji oraz rozwoju regionalnego były znane oraz stosowane od dawna. 6

7. Koncepcja inteligentnej specjalizacji (smart specialization) to próba całościowego (kompleksowego) spojrzenia na zagadnienie specjalizacji w zakresie: nauki, technologii i gospodarki w UE. Inteligentna specjalizacjato ścisłe powiązanie działalności badawczo-rozwojowej, rozwoju kapitału ludzkiego (kwalifikacji oraz umiejętności pracowników) i specyfiki gospodarczej regionów lub państw. 7

8. Cele inteligentnej specjalizacji: • przeciwdziałanie fragmentacji i duplikacji badań naukowych w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA); • osiągnięcie masy krytycznej w kluczowych dla konkurencyjności Europy obszarach i sektorach; • rozprzestrzenianie technologii ogólnego zastosowania, zwłaszcza poprzez wykorzystywanie ich w produktach i usługach; 8

9. Cele inteligentnej specjalizacji(cd) • wzmocnienie lokalnych potencjałów w zakresie prowadzenia działalności B+R+I („stairways to excellence”); • wzmocnienie zaangażowania różnych interesariuszy w proces tworzenia strategii („entrepreneurial discovery process”); • programowanie i wdrażanie polityk w oparciu o dowody • („evidence-based policy”). 9

10. Cztery modele zmian strukturalnych (wg RIS3 Guide): Transformacja – przejście od istniejącego do nowego sektora w oparciu o istniejące zasoby i kompetencje (np. sektor optyczny i medyczny w Austrii); Modernizacja – technologiczne usprawnienia w ramach istniejących sektorów w oparciu o technologie ogólnego zastosowania (np. sektor papierniczy w Finlandii); Dywersyfikacja– poszerzenie działalności na nowe sektory w oparciu o wykorzystanie efektów synergii (np. przemysł lotniczy i kosmiczny we Francji); Radykalna transformacja– utworzenie nowego sektora w oparciu o pewne dostępne zasoby i kompetencje (np. wykorzystanie ICT w archeologii we Włoszech). Przypis M. Kardas, Inteligentna specjalizacja w ramach nowej inicjatywy finansowej 2014-2020, MNiSW, Departament Strategii, Kraków 3 lutego 2012, dokument PDF. 10

11. Inteligentna specjalizacja w dokumentach strategicznych UE • Strategia „Europa 2020” • Inicjatywa przewodnia „Unia Innowacji” 11

12. Rozporządzenie PE i Rady w odniesieniu do celu tematycznego dotyczącego badań i rozwoju zakładają następujące kryteria • warunkowości ex ante: • gotowa jest krajowa lub regionalna strategia badań i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji, która: • - opiera się na analizie SWOT, aby skoncentrować zasoby na • ograniczonym zestawie priorytetów badań i innowacji; • - przedstawia środki na rzecz pobudzenia prywatnych inwestycji w • badania i innowacje; - obejmuje system monitorowania i przeglądu. • państwo członkowskie przyjęło ramy określające dostępne środki budżetowe na badania i innowacje; • państwo członkowskie przyjęło wieloletni plan dotyczący budżetu i priorytetów inwestycji związanych z priorytetami UE (ESFRI). 12

13. Inteligentna specjalizacja w dokumentach krajowych • Dokumenty opracowywane: • Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki - SIiEG; • programy wykonawcze do SIiEG: Program Rozwoju Nauki, Program Rozwoju Przedsiębiorstw. • Dokumenty obowiązujące: • Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013; • Regionalne Strategie Innowacji; • Krajowy Program Badań; • Polska Mapa Drogowa Infrastruktury Badawczej. • Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego 13

14. Cztery filary inteligentnej specjalizacji: Po pierwsze powstanie odpowiednio dużego obszaru badań i innowacji, jak np. ERA (Europejska Przestrzeń Badawcza) ułatwiająca mobilność zasobów wiedzy i technologii oraz ograniczająca strukturalne bariery konkurencyjności. Dzięki niej możliwe będzie lepsze wykorzystanie efektów: skali, zakresu i rozprzestrzeniania (spillover effects) Zagrożenie: możliwość polaryzacji regionów Przeciwdziałanie: tworzenie centrów wiedzy (knowledge hubs) ze zrównoważonym geograficznie rozkładem infrastruktury badawczej 14

15. Po drugie konkurowanie wszystkich europejskich regionów lub państw o pozycję lidera w tych samych dziedzinach nauki może spowodować, że większość z nich nie osiągnie założonego celu, z uwagi na brak: odpowiedniej masy krytycznej, efektów skali i zakresu. Dlatego też lepiej konstruować strategię rozwoju regionalnego na podstawie dziedzin nauki oraz obszarów działalności innowacyjnej, które mogą być najlepiej rozwijane i dostosowane do gospodarczych uwarunkowań danego regionu lub państwa. Korzyść: możliwość uzyskania przewagi komparatywnej. 15

16. Po trzecie, istotę koncepcji inteligentnej specjalizacji określają tzw. technologie ogólnego zastosowania (general purpose technologies, GPTs) i mogą pełnić rolę technologii wspomagających • (enablingtechnologies): • pierwsza rewolucja przemysłowa (maszyny, silnik parowy i żelazo) • druga rewolucja przemysłowa (chemikalia, silnik spalinowy, elektryczność i stal) • trzecia rewolucja przemysłowa (technologie informacyjne i komunikacyjne, biotechnologia czy inteligentne materiały) • Zagrożenia: ograniczenie produkcji i usług wykorzystujących nowe technologie. • Korzyści: rozwój nowych produktów i usług w oparciu o technologie podstawowe. 16

17. Po czwarte inteligentna specjalizacjato„przedsiębiorczy” proces uczenia się (ang. entrpreneurial, learning process), który będziewskazywał, w jakiej dziedzinie nauki i technologii dany region lub państwo możebyć liderem w skali europejskiej i światowej. Administracja publiczna nie powinna wyznaczać odgórnie (arbitralnie) inteligentnej specjalizacji lecz dochodzić do niej poprzez realizację ciągu następujących działań. Przypis: Foray D. 2009 Understanding „Smart Specialisation”, [w:] The questions of R&D Specialisation:Perspectives and policy implications, Institute for Perspective Technological Studies – Joint Research Centre, Seville. 17

18. Pozycja regionu i jego otwartość na innowacyjne rozwiązania zależy od: • dostępności regionu do wiedzy • zdolności do wchłaniania wiedzy • możliwości rozprzestrzeniania wiedzy i technologii • Według Regional Iinnovation Scoreboard 2012 Mazowsze to najbardziej innowacyjny region w Polsce. • Przypis • Według raportu Innovation pathways and policy challenges at the regional level: smart specialization, przygotowanego w 2011 roku przez  René Wintjesa i Hugo Hollandersa z Uniwersytetu z Maastricht. 18

19. Wintjes-Hollanders wyodrębnili siedem rodzajów regionów • w UE. Zgodnie z ich klasyfikacją Mazowsze zaliczane jest do 3 grupy regionów noszącej nazwę -Centra wiedzy publicznej. • Regiony typu centra wiedzy publicznej (public knowledge centres) - 16 regionów ze Wschodnich Niemiec i obszarów metropolitalnych Europy Wschodniej. 19

20. Cechy regionów należących do 3 grupy: • Wysoki poziom dostępu do wiedzy • Średni poziom chłonności i zdolności rozprzestrzeniania wiedzy • Niski poziom zgłoszeń patentowych • Wysoka stopa bezrobocia • Aktywność sfery B+R skoncentrowana głównie wokół stolicy regionu • Brak równowagi pomiędzy publiczną i prywatną sferą B+R (sfera prywatna nie w pełni wykorzystuje wiedzę udostępnianą przez placówki B+R) • Zmniejszanie się gęstości zaludnienia • Zmniejszanie się populacji ludzi młodych 20

21. Mazowsze to region: • Najbardziej innowacyjny, ale najmniej uprzemysłowiony region • w Polsce. • Najbardziej atrakcyjny gospodarczo • Gospodarka regionu opiera się na nowoczesnych usługach rynkowych: handlu, komunikacji, informatyce i finansach. • Sektor usług wytwarza 76% wartości dodanej regionu • Ważną rolę odgrywają przemysły kreatywne • Występują duże dysproporcje wewnętrzne (aglomeracja – otoczenie) • Rolnictwo (niewielkie znaczenie w aglomeracji, duże znaczenie w otoczeniu) 21

22. Mazowsze cechuje się najwyższym odsetkiem zatrudnionych w sektorze usług w Polsce. Sektory usług rynkowych (finansowo-ubezpieczeniowe, telekomunikacyjne, informatyczne, medialne, obsługa nieruchomości i firm, transport) wytwarzają większość wartości dodanej regionu. Dobrze rozwinięte zaplecze naukowo- oświatowe. Na terenie województwa mazowieckiego funkcjonuje 107 uczelni wyższych z czego 71 mieści się w Warszawie. 22

23. Mazowsze - zagłębie ogrodnictwa i sadownictwa. Szybki wzrost produkcji ekologicznej - na obszarze województwa funkcjonuje ponad 1000 gospodarstw ekologicznych. Szansa W Polsce i innych krajach UE systematycznie rośnie wartość rynku na produkty żywnościowe pochodzenia ekologicznego Mazowsze zapleczem żywności ekologicznej w regionie a także na eksport do Unii Europejskiej produktów ekologicznych dla przemysłu przetwórczego, szczególnie warzyw i owoców dla branży żywności dziecięcej. 23

24. Dobrze rozwinięte sektory przemysłowe na Mazowszu: chemiczny, petrochemiczny, metalowy, elektromaszynowy, elektroniczny, spożywczy, farmaceutyczny, poligraficzny, precyzyjny i optyczny oraz motoryzacyjny. Koncentracja przestrzenna klastrów – prawie wszystkie zlokalizowane są w Warszawie. W ramach inicjatyw klastrowych rozwijają się takie branże jak: optoelektronika (Optoklaster – Mazowiecki Klaster Innowacyjnych Technologii Fotonicznych), lotnictwo (Mazowiecki Klaster Lotniczy Aviation Mazovia), technologie kosmiczne i techniki satelitarne (Klaster Kosmiczny Mazovia). 24

25. Mazowsze to region o dużej różnorodności branżowej • Branże odgrywające ważną rolę na Mazowszu (% udział w produkcji sprzedanej w 2010) • Rolno – spożywcza (17,5%) • Energetyka (19,4%) • Elektromaszynowa (7,3%) • Chemiczna (6,7%) • Komputerowa (4,5%) 25

26. Branże innowacyjne na Mazowszu • (ponad 50% firm wprowadziło co najmniej 1 innowację w latach 2008-2010) • Branże sektora ICT (lokalizacja – aglomeracja) • Elektroniczna • Farmaceutyczna • Finanse i ubezpieczenia 26

27. Branże priorytetowe w Strategii Rozwoju Mazowsza • ( o największej dynamice rozwoju) • Biotechnologia, • Biomedycyna, • Nanotechnologie, • Technologii informacyjnych i kosmicznych (TIK) • Przemysłu rolno-spożywczego 27

28. Kierunki studiów zamawiane realizowane na Mazowszu (2011) • Biotechnologia • Budownictwo • Chemia • Fizyka • Najbardziej popularne kierunki (licencjat) realizowane na Mazowszu (2011/2012) • Informatyka • Inżynieria nanostruktury • Matematyka 28

29. Misja w strategii rozwoju Mazowsza • Mazowsze konkurencyjnym regionem w układzie europejskim i globalnym. • Intencja strategii • Przekształcenie województwa w region, który będzie się cechował: • dużą konkurencyjnością w stosunku do innych regionów • europejskich, • zachowaną spójnością społeczną, gospodarczą oraz przestrzenną, • wysoką jakością zasobów ludzkich oraz polepszeniem warunków • życia mieszkańców. 29

30. Zapraszam do dyskusji Motyw przewodni: Inteligentna specjalizacja regionu Mazowsze w nowej perspektywie finansowej UE 2014-2012 30