- Jolanta Tersa - Gdańsk, 13 marca 2013 r.

Odpowiedzialność i możliwości szkół oraz ich organów prowadzących wobec efektywnego kształcenia zawodowego – szanse i ograniczenia - Jolanta Tersa - Gdańsk, 13 marca 2013 r.

Co oznacza postulat dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb rynku pracy? Szkoła samorząd pracodawcy kwalifikacje społeczne (właściwe postawy, w tym praca jako wartość) szybkie uzyskanie zatrudnienia jakość efektywność rozwój rodzice uczniowie

Założenia reformy kształcenia zawodowego Modernizacja istniejącej klasyfikacji zawodów łączenie kompetencji ogólnych ze specyficznymi dla danego zawodu (podstawa programowa) tworzenie i aktualizowanie klasyfikacji kształcenie w ramach grup zawodów nowymi metodami (portfolio kwalifikacyjne) Stworzenie sieci centrów egzaminacyjnych i branżowych certyfikowanie kwalifikacji zdobytych w sposób pozaformalny Promowanie współpracy pomiędzy szkołami i pracodawcami organizowanie praktyk i staży w przedsiębiorstwach wyposażanie szkół przez firmy zachęty ekonomiczne dla pracodawców do współpracy ze szkołami

Dostosowanie liczby absolwentów i rodzaju reprezentowanych przez nich zawodów do potrzeb rynkuCel a kontekst • starzenie się wiedzy • błyskawiczny rozwój nowych branż i wzrost znaczenia rzemiosła • atak nowoczesnych technologii • zmiany środowiska społeczno-gospodarczego (migracje, zmiany mentalne, infrastrukturalne itp.) • transformacje organizacyjne w firmach • globalna konkurencja • poziom kultury współodpowiedzialności edukacyjnej pracodawców i szkół • spadek motywacji do kształcenia zawodowego

Za co odpowiada samorząd? • finansowanie doradztwa zawodowego (PPP, PUP, szkoły) • zatwierdzanie organizacji pracy szkoły zawodowej (liczby godzin w cyklu i poziomie) z uwzględnieniem kierunków kształcenia w tym otwierania nowych zawodów • tworzenie warunków do współpracy wszystkich interesariuszy kształcenia zawodowego: kadry dydaktycznej, pracodawców, rodziców i uczniów, samorządu, nadzoru pedagogicznego • wyznaczanie kierunków rozwoju oświaty zawodowejw porozumieniu z instytucjami rynku pracy i podmiotami wspierającymi • finansowanie wynagrodzenia kadry dydaktycznej i zarządczej, w tym instruktorów praktycznej nauki zawodu oraz opiekunów praktyk zawodowych • zorganizowanie i sfinansowanie kształcenia teoretycznego młodocianych • tworzenie warunków do prowadzenia zajęć praktycznych i teoretycznych zawodowych w miejscu kształcenia uczniów szkół zasadniczych i techników • obsługę administracyjną i utrzymanie obiektów oświatowych

Samorząd zobowiązany i zainteresowany • edukacja jako zadanie własne • wpływ na kształt lokalnego i regionalnego środowiska społeczno-gospodarczego • realizowanie idei pomocniczości • wywoływanie, utrwalanie i zaspokajanie potrzeb społecznie wartościowych i pożytecznych • pobudzanie do aktywności (w tym zawodowej), zgodnie z oczekiwaniami i aspiracjami obywateli • jakość i efektywność edukacji wyznacznikiem sprawności i skuteczności działań samorządu w oczach jego elektoratu

Diagnoza • Spadek prestiżu szkolnictwa zawodowego • mniejsze szanse w wyścigu z absolwentami liceów o miejsce pracy • niski poziom kwalifikacji praktycznych • niski poziom wymagań na maturze wobec wysokich wymagań na egzaminie zawodowym • Negatywne wskaźniki ekonomiczne • dekapitalizacja bazy i atrofia kadr • spadek populacji (mniejszy dochód z tytułu subwencji pomimo wzrostu wagi na kształcenie zawodowe) • moda na kierunki – pułapki popytu i podaży • ucieczka od kształcenia w „drogich” zawodach • delegowanie środków pomocowych (rządowych i unijnych) na podwyższanie kwalifikacji, zmianę zawodu i doskonalenie zawodowe absolwentów przy braku inwestowania w zaplecze kształcenia zawodowego w formach szkolnych

Trudności w optymalizacji samorządowej strategii oświatowej – zanim wprowadzimy do szkoły nowy zawód • brak pełnych danych w UP na temat faktycznego zapotrzebowania rynku pracy(mała liczba firm zgłaszających wakaty – przykład Kompanii Węglowej) • wysoki procent absolwentów szkół zawodowych rezygnujących z przystąpienia do egzaminu zawodowego • bark informacji zwrotnej o wynikach egzaminu ze strony organizacji pracodawców • znaczący stopień bezwładności systemu – od wyboru kierunku kształcenia po wejście na rynek pracy

zamęt w identyfikacji zawodów nadwyżkowych i deficytowych (klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego MEN a klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy MPiPS, procedury zgłaszania przez pracodawców wolnych miejsc pracy) - organizator usług cateringowych technik żywienia - organizacja imprez rozrywkowychi usług gastronomicznych deficytowe o najwyższym wskaźniku nadwyżkowe (dawniej technik żywienia i gospodarstwa domowego, technik agrobiznesu) • niewykorzystanie potencjału Powiatowej Rady Zatrudnienia – narzędzia dialogu o edukacji w kontekście pracy

trudności z formowaniem podaży i popytu w kształceniu zawodowym (młodociani decydują ze względu na dostępność praktyk) • brak środków na rozszerzanie podstawy programowej w zawodzie o kompetencje brzegowe (ukończenie szkoły bez atrakcyjnych i pełnych uprawnień, np. - mechanik pojazdów samochodowych bez prawa jazdy - elektromonter, elektryk bez uprawnień SEP - robotnik instalacyjno-budowlany bez uprawnień Instytutu Spawalnictwa) • nikły wpływ szkolnego doradztwa zawodowego na decyzję ucznia o wyborze zawodu • chroniczny brak miejsc praktyk zawodowych wobec postulatu ścisłego powiązania teorii zawodowej z intensywnym kształceniem praktycznym w realiach przedsiębiorstwa

Działania podejmowane przez samorząd w celu podniesienia efektywności kształcenia w zawodach * Rodzaj działań podejmowanych przez powiat w celu podniesienia efektywności kształcenia w szkołach zawodowych (w%) PODSTAWA: Wszystkie powiaty, n=374 * Źródło: Badanie funkcjonowania systemu zawodowego w Polsce, KOWEZiU 2010

Sposoby dokonywania oceny efektów kształcenia w szkołach zawodowych* PODSTAWA: Wszystkie powiaty, n=374 * Źródło: Badanie funkcjonowania systemu zawodowego w Polsce, KOWEZiU 2010

Sieć centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego CKP CKU CKZiU

Rekomendacje Systemowe prawne • Zmiana algorytmu finansowania na korzyść szkół zawodowych, uwzględniająca wysoki koszt kształcenia w zawodzie. • Obligatoryjność przystępowania do egzaminów potwierdzających kwalifikacje do czasu zakończenia kształcenia w ZSZ i T dzisiaj bez obowiązku egzaminu zawodowego dla absolwenta). • Stworzenie systemu zachęt dla pracodawców wspierających bazę dydaktyczną o wyposażenie pracowni kształcenia praktycznego (ulgi podatkowe, amortyzacja przekazywanego sprzętu). • Odejście od dodatkowych certyfikatów na rzecz dodatkowej kompetencji w podstawie programowej i egzaminach kwalifikacyjnych. • Ułatwienie pracodawcom zgłaszania wolnych miejsc pracy w instytucjach rynku pracy.

Rekomendacje Systemowe organizacyjne Partnerstwo społeczne w planowaniu sieci i kierunków kształcenia zawodowego (BCKZ?) z wykorzystaniem montażu finansowego 2014-2017. Szkolenia/spotkania pracodawców, samorządowców, instytucji rynku pracy oraz dyrektorów szkół zawodowych powiązanie z pracodawcami, tworzenie programów praktyk zawodowych praktyki i staże dla uczniów i – obowiązkowo – dla nauczycieli (umowy patronackie) rozwijanie kultury współodpowiedzialności za edukację do pracy Przeniesienie modelu kierunków zamawianych na poziom szkoły zawodowej (art. 90t ustawy oso – likwidacja barier, stypendia)

Rekomendacje Systemowe organizacyjne Zsynchronizowanie działań doradztwa zawodowego na poziomie szkolnym (UP, PPP, OHP, szkolni doradcy). Kierowanie funduszy przewidzianych na doskonalenie nauczycieli w kierunku doskonalenia kompetencji nauczycieli przedmiotów zawodowych. Zwiększenie liczby godzin kształcenia praktycznego i praktyk zawodowych. Finansowanie wynagrodzeń specjalistów kształcenia zawodowego spoza Karty Nauczyciela.

Droższe od wykształcenia jest tylko jedno – brak wykształcenia J.F. Kennedy

- Jolanta Tersa - Gdańsk, 13 marca 2013 r.