CITES NEDİR ?

1. CITES NEDİR ? Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (TheConvention on InternationalTradeInEndangeredSpecies of Wild Fauna and Flora)

2. CITES, yabani hayvan ve bitki türlerinin canlı ve ölü örnekleri ile bunların kolayca tanınabilen parçaları ile türevlerinin sözleşmeye taraf ülkeler arasındaki ithalatını, ihracatını, reeksportunu ve denizden girişini kısacası uluslararası ticeretini; temeli izin ve belgelere dayanan ve ancak sözleşmede belirtilen bazı şartların yerine getirilmesi halinde bu izin ve belgelerin verilmesini öngeren uluslararası bir düzenlemedir.

3. CITES’ninTarihçesi 1960 Dünya Doğayı Koruma Birliği’ nin ( IUCN ) 7. Genel Kurultayı ’ nda ilk kez uluslararası platformda dünyanın gündemine girmiş 1963 IUCN’ nin 8. Genel Kurultayı’ nda bu yönde bir sözleşmenin imzaya açılması için karar alınmış 1964 IUCN tarafından sözleşmenin ilk taslağı hazırlanmış 1969 IUCN’ nin 10. Genel Kurultayı’ nda Uluslararası Ticareti kontrol edilecek türlerin listesi tartışılmış 1972 Birleşmiş Milletler (UN)’ in Çevre ve İnsan Konferansı’ nda bu yöndeki kararı kabul edilmiş 1973 Washington’ da yapılan, Sözleşme ile ilgili konferansta 88 ülke konuyu tartışmışlar 3 Mart 1973 21 ülke CITES Sözleşmesi’ ni imzalamış 1 Temmuz 1975 Sözleşmeyi ulusal mercilerinde onaylayan 10. ülkeden sonra, Sözleşme yürürlüğe girmiştir.

4. CITES’NİN AMACI NEDİR ? Sözleşmenin temel amaçları: 1- Nesilleri tehlike altında bulunan ya da bulunabilecek türlerin uluslararası ticaretinin izlenmesi ve gerekli şartlarda durdurulması, 2-Ekolojik dengenin, uluslararası ticaret yoluyla istismar edilmesinin önlenmesi, 3- Ülkelerin sahip oldukları biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımlarının sağlanması için, taraf ülkelere yardımcı olmaktır.

5. SÖZLEŞMENİN ve YÖNETMELİĞİN TEMEL PRENSİPLERİ Sözleşme ve Yönetmelik kapsamındaki türlerin ticaretinin izlenmesi ve bu ticaretin kontrolünde görev alan birimler şunlardır: Yönetim Mercii : Ek listelerde yer alan türlerin ticaretinde belge düzenlemekle sorumlu birimlerdir. Bilimsel Mercii : Sözleşme kapsamında yer alan ya da alacak türlerle ilgili bilimsel çalışmalar yapan ve yönetim merciilerine bu çalışmalar doğrultusunda tavsiyelerde bulunan taraf ülkelerin yapacakları sözleşme kapsamındaki Ek-II sayılı listede bulunan türlerle ilgili ihracat kotalarını belirleyen bilimsel kuruluşlardır. Gümrük Birimleri : Sözleşmenin uygulama etkinliğinin artırılması amacıyla gümrük kapılarında, ticaretin kontrol ve denetiminden sorumlu birimlerdir. Polis Teşkilatı (INTERPOL) : Sözleşme kapsamındaki türlerin yasa dışı ticaretinin önlenmesi amacıyla işbirliği yapılan kurumlardır.

6. SÖZLEŞME BÜTÇESİ Sözleşme hükümleri gereği taraf ülkelerce Sözleşme fonuna, her yıl Birleşmiş Milletler skalası baz alınarak belirlenen meblağlarda yıllık katkı payı ödemesi yapılmaktadır. CITES’in bütçesi Sözleşmenin yürütülmesi ile ilgili olarak gerçekleştirilen Taraflar Konferansı, çeşitli toplantılar, projeler, ülkelerin uygulamalarının etkinleştirilmesine yönelik eğitim seminerleri ve bunun gibi diğer çeşitli aktiviteler için kullanılmaktadır.

7. CITES ÇALIŞMA BİRİMLERİ ·CITES Sekreteryası ·Taraflar Konferansı ·Daimi Komite ·Hayvan Komitesi ·Bitki Komitesi ·Tanımlama Rehberi Komitesi ·İsimlendirme Komitesi

8. CITES Sekretaryası; Sürekli olarak Sözleşmeye taraf ülkeler arasındaki koordinasyonu sağlayan uygulamalarla ilgili alınan kararların bildirimler şeklinde tüm taraflara iletilmesinden sorumlu olan, merkezi İsviçre’de bulunan sözleşme birimidir. Taraf ülkelerin ticaret kayıtlarını tutar, illegal trafiğin önlenmesi için uluslararası kuruluşlar ile taraf ülkelerle işbirliği yapar ve belirli durumlarda taraf ülkelerde ya da çeşitli bölgelerde eğitim seminerleri düzenler.

9. Taraflar Konferansı; Sözleşme hükümleri doğrultusunda 2-3 yılda bir yapılır. Bugüne dek 15Taraflar Konferansı düzenlenmiştir. Taraflar Konferansı, Sözleşmenin etkin uygulanmasına dair gerekli kararlar ile Ek-I ve II sayılı listelerin belirlendiği toplantıdır.

10. Daimi Komite; İki Taraflar Konferansı arasında kalan süre içinde, Sözleşmenin çalışmalarını organize eder. Sözleşmeye taraf ülkeler, bulundukları coğrafi bölgelere göre 6 gruba ayrılmışlardır. Bu bölgeler; ■ Avrupa( Türkiye bu gruptadır) ■ Asya ■Afrika ■ Kuzey Amerika ■ Güney, Merkezi Amerika ve Karayipler ■ Okyanusya’ dır. Daimi Komite’ ye her bölgede yer alan 15 ülkeyi temsilen 1 ülke asil, 1 ülke yedek temsilci olarak seçilir. Daimi Komite, Sözleşme uygulamaları konularında, ■ Taraflar Konferansı’nda alınacak kararlara ilişkin sekreteryaya genel politikalar önerir ■ Sekreteryanın bütçesinin kullanımında tavsiyelerde bulunur ■ Tüm komiteler arasında rehberlik yapar ve koordinasyon sağlar ■ Taraflar Konferansı için gerek duyulduğunda temel politikalarda taslak kararlar hazırlar ■ Bulundukları coğrafik bölgede yer alan diğer taraf ülkelerin önerileri doğrultusunda Taraflar Konferansı’ nın gündemi için sekreteryaya tavsiyede bulunur. Yukarıda yer aldığı gibi, Daimi Komite Sözleşmenin en önemli icra organlarından birisidir ve ülkemiz 2000 yılında yapılan 11. Taraflar Konferansı’nda Avrupa bölgesinden, Norveç’ in alternatifi olarak seçilmiştir. Ancak, 13. Taraflar Konferansından sonra yedek üyelik süremiz dolmuştur.

11. Hayvan ve Bitki Komiteleri; ■ CITES Sözleşmesi listelerindeki türlerin yeniden değerlendirilmelerini sağlar. ■ Listelerdeki tür isimlerinin standardize edilmesinde İsimlendirme Komitesi’ ne yardımcı olur ■ Bitki ve hayvan türlerinin ticareti ve yönetimine ilişkin teknik ve bilimsel konularda tavsiyelerde bulunur ve taslak kararlar oluşturur. ■Tanımlama rehberlerinin oluşturulmasında Sekreteryayayardım eder.

12. İsimlendirme Komitesi, Sözleşmenin listelerini inceleyerek, bilimsel isimlerinin doğru kullanımına yönelik çalışmalar yapar. ■ Taraflar Konferansı’nda listeler için önerilen yeni türlerin isimlerini taxanomik olarak kontrol eder ve varsa sinonimlerini belirler

13. Tanımlama Rehberi Komitesi; ■ Bitki ve hayvan türlerinin tanımlama rehberlerinin hazırlanmasında işbirliği ve rehberlik sağlamak ■ Ulusal ve bölgesel türlerin tanımlama rehberlerinin geliştirilmesinde taraflara yardımcı olmak ■ Talep edildiğinde, taraf ülkelere ve Sekreteryayaörneklerin tanımlanması için tavsiyelerde bulunmak ■ Türlerin ve türevlerinin tanımlanmasına ilişkin sorumlu kişilerin eğitimi için seminer programlarının hazırlanmasına yardımcı olmak ■ Sözleşme listelerine yeni girmiş türlere ilişkin, kabulü takip eden 1 yıl içinde, tanımlama rehberlerinde bulunacak uygun verileri, taraf ülkelerden temin etmektir.

14. CITES SÖZLEŞMESİ’NİN TÜRKİYE’ DEKİ DURUMU CITES Sözleşmesi’ ne taraf ülkeler; “ Toplumların ve Devletlerin kendi yabani hayvan ve bitki varlıklarının en iyi koruyucularının yine kendilerinin olduğunu ve olması gerektiğini ”, ve ayrıca: “ Bazı yabani hayvan ve bitki türlerinin, uluslararası ticaretinin yol açtığı aşırı kullanıma karşı korunması için uluslararası işbirliğinin gerekli olduğunu ” kabul ederler. ( Üye Ülke Sayısı : 175 )

15. Çevre ve Kalkınma üzerine Rio Deklerasyonunda bu sorumluluğun paylaşılması kabul edilerek, Prensip 7 de şu şekilde ifade edilmiştir: “ Dünya ekosisteminin korunması, iyileştirilmesi ve bütünlüğünün sağlanması için ülkeler global bir ortaklık ruhu içinde işbirliği yapacaklardır ve küresel çevre tahribatına ülkelerin payı farklı olduğundan, tüm ülkeler çevreyi korumada ortak ancak farklı düzeylerde sorumluluğa sahiptir. ” Ülkemiz, CITESSözleşmesine 20 Haziran 1996 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak taraf olmuş ve 22 Aralık 1996 tarihinde ülkemizde yürürlüğe girmiştir.

16. Sözleşme hükümleri doğrultusunda, taraf ülkeler ulusal mevzuatlarını oluşturmak zorundadırlar. Bu kapsamda, Bakanlığımız koordinatörlüğünde ilgili kurum ve kuruluşlarla gerçekleştirilen toplantılar ve çalışmalar sonucunda hazırlanan, “Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmelik” 27.12.2001 tarih ve 24623 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Ancak, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın birleşmesinedeniyle, Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin revizesi yapılmış olup, 06.08.2004 tarih ve 25545 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

17. Gerek Sözleşmenin gerekse Yönetmeliğin amacı, Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin neslinin devamını ve gelecek nesillere aktarımını sağlamak amacıyla, sürdürülebilir kullanımını temin etmek için, Sözleşme ekinde yer alan türlerin uluslararası ticaretinin belirli esaslar çerçevesinde yapılmasıdır.Bu doğrultuda, Sözleşme 3 ek listeye sahiptir. Bu listelerden; Ek-I-Uluslararası ticaret nedeniyle nesilleri mutlak tehlike altında olan ve ticari kazanç elde etmek amacıyla yapılmamak kaydıyla, uluslararası ticaretine çok özel nedenlerle izin verilebilen türleri,

18. Ek-II-Türlerin sürdürülebilir olmayan kullanımlarını önlemek amacıyla, kota ve izin mekanizmaları çerçevesinde ticaretleri çok sıkı şekilde düzenlenmiş türleri, Ek-III -Herhangi bir taraf ülkenin, kendi mevzuatı ile koruma altına aldığı bir türün, uluslararası ticaretinin kontrol altına alınması için diğer taraf ülkelerden işbirliği istediği türleri,

19. YÖNETİM MERCİİ’LERİNİN GÖREVİ a) Karasal omurgasızlar, yumuşakçalar, denizlerde ve iç sularda bulunan bitkilerde dahil su ürünleri ile bunların yumurtaları, deniz memelileri, tüm canlı bitkiler için Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, b) Kuşlar, deniz memelileri hariç memeliler, sürüngenler, iki yaşamlılar, eklem bacaklılar, orman ürünleri ve mevcut mevzuatla (a) bendinde belirtilen Yönetim Merciinin görevleri dışında kalan türler için Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Yönetmeliğin I, II ve III sayılı listelerinde yer alan bir türe ait örneğe, CITES Belgesi düzenlenmesi ve gerekli işlemlerin yapılmasında yetkilidir.

20. Çevre ve Orman Bakanlığı “orman ürünleri “ kapsamı içine giren türler için CITES Belgesi düzenlenmesi ve gerekli işlemlerin yapılmasında Orman Genel Müdürlüğü’nü yetkilendirmiştir. CITES Belgesi düzenlenmesi ve imza yetkisi Merkezde olmakla birlikte; İthalatla gelen ürünlerin takibi, kontrol edilmesi, gümrükler tarafından sorulan teknik sorulara cevap verilmesinde Orman Bölge Müdürlükleri de yetkilendirilmiştir. CITES kapsamı içinde olan Orijini ülkemize ait bir ağaç türü henüz yoktur. Ancak ithalat, ihracat ve yeniden ihracat faaliyetleri içinde gerekli işlemler yapılmaktadır.

21. Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin Uygulanmasına Dair revize Yönetmelikte; Orman Ürünleri: “Her çeşit ağaç, ağaççık ve çalılardan elde edilen oduna müteallik üründür. Tomruk, direk, sanayi odunu, kağıtlık odun, lif-yonga odunu, sırık, çubuk, çıra, kök, yakacak odun ve benzerleri gibi ürünlerdir” şeklinde tanımlanmaktadır. Bu tanıma uygun olarak 27 Şubat 2011 tarih ve 27859 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan; Dış Ticaret: 2011/1 sayılı tebliğin EK-I B, II B, III B sayılı listelerinde CITES kapsamı içine giren ağaç türleri yayınlanmıştır. Bu ağaç türleri;

22. Ek-I B CITES TÜRLERİ: Ağaç ve Ahşap Eşya; Odun kömürü; Mantar ve mantardan mamul eşya; Hasırdan, Sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; Sepetçi ve Hasırcı eşyası’ndan yalnız LEGUMINOSAE (FABACEAE): Baklagiller ailesinden • 1-Dalbergianigra CUPRESSACEAE: Selvigiller ailesinden • 1- Fitzroyacupressoides • 2- Pilgerodendronuviferum PINACEAE : Çamgiller ailesinden • 1-Abiesguatemalensis

23. Ek-II B CITES TÜRLERİ: Ağaç ve Ahşap Eşya; Odun kömürü; Mantar ve mantardan mamul eşya; Hasırdan, Sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; Sepetçi ve Hasırcı eşyası’ndan yalnız JUGLANDACEAE: Cevizgiller ailesinden • 1-Oreomunneapterocarpa#1 MELIACEAE: Tesbihağacıgiller-Boncuklugiller ailesinden • 1-Swieteniahumilis#1 • 2-Swieteniamacrophylla#6(Neotropicspopulasyonları) • 3- Swieteniamahagoni#5

24. TAXACEAE: Porsukgiller ailesinden • 1- Taxus ve bu türlerin ınfraspesifik taxaları #2 • 2- Taxus cuspidata ve bu türlerin ınfraspesifik taxaları 9#2 • 3- Taxus fuana ve bu türlerin ınfraspesifik taxaları #2 • 4- Taxus sumatrana ve bu türlerin ınfraspesifik taxaları#2 • 5- Taxus wallichiana #2 ROSACEAE: Gülgiller ailesinden • 1-Prunus africana#1

25. LEGUMINOSAE (FABACEAE): Baklagiller ailesinden • 1-Caesalpiniaechinata#10 • 2-Pericopsis elata#5 • 3-Platymiscium pleiostachyum#4 • 4-Pterocarpus santalinus#7 THYMELAEACEAE(AQUİLARİACEAE) Agarwood:Serçediligiller ailesinden • 1-Aquilaria spp.#4 • 2-Gonystylus spp.#4 • 3-Gyrinops spp #4 ZYGOPHYLLACEAE(SAPINDALES) Karabuğdaygiller ailesinden • 1-Bulnesia sarmientoi • 2-Guaiacumspp.#2

26. Ek-III B CITES TÜRLERİ:  Ağaç ve Ahşap Eşya; Odun kömürü; Mantar ve mantardan mamul eşya; Hasırdan, Sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; Sepetçi ve Hasırcı eşyası’ndan Yalnız, MELIACEAE:Tesbihağacıgiller Boncuklugiller ailesinden • Cedrela odorata #5 Bolivya, Kolombiya, Guatemala, Peru populasyonları • Cedrela fissilis #5 Bolivya populasyonu • Cedrela lilloi #5 Bolivya populasyonu

27. LEGUMINOSAE (Fabaceae): Baklagiller ailesinden • Dalbergia retusa#5 (Guatemala populasyonları) • Dalbergia stevensonii#5(Guatemala populasyonları) • Dipteryx panamensis (Costa Rica, Nicaragua populasyonları) PINACEAE : Çamgiller ailesinden • 1-Pinuskoraiensis#5 (Rusya Federasyonu)

28. Koordinasyon Yönetmelik kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin korunmasına dair alınacak tedbirlerin belirlenmesi ve bilgi akışının sağlanmasında, ayrıca, Sekreterya, taraf devletler, Yönetim Merciileri, Bilimsel Merci ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonun sağlanmasından Çevre ve Orman Bakanlığı sorumludur.

29. BİLİMSEL MERCİİ’NİN GÖREVİ • I veya II sayılı listelerde yer alan bir türe ait örneğin ticaretinde, bu durumun, ilgili türün neslinin devamına zarar verip vermeyeceğine, • I sayılı listede yer alan bir türe ait örneğin ithalatında, ticaretin ilgili türün neslinin devamına zarar vermeyecek bir amaç için yapılacağına, • I sayılı listede yer alan bir türe ait canlı örneğin ithalatında, türe ait canlı örneğin önerilen alıcısının, bu örneğin bakımı ve barındırılması için uygun donanıma sahip olup olmadığına, • II sayılı liste kapsamında yer alan bir türe ait örneğin ihracatında, gerek duyduğu takdirde, örneğin ihracatını sınırlandırmak için alınacak uygun tedbirler konusunda Yönetim Merciine tavsiyelerde bulunur, • Uluslararası ticaret nedeniyle, nesilleri tehlike altına giren hayvan ve bitki türlerinin belirlenmesi amacıyla çalışmalar yapmak ve bu türlerin Sözleşmenin I, II ve III sayılı listelerine alınması yönünde ülke adına oluşturulacak yeni öneriler için, Yönetim Merciilerine bilimsel tavsiyelerde bulunmak,

30. I, II ve III sayılı listelerde yer alan türlerin, Sözleşmeye taraf devletlerin önerileri doğrultusunda listeler arasında yer değiştirmesi hususunda • El konulmuş bir türe ait örnek için, kurtarma merkezi veya başka uygun bir yerin seçimi konusunda, • Her takvim yılı sonunda Sekreteryaya iletilmek üzere, bu Yönetmelik kapsamındaki türlerin, bir sonraki yıl ihraç edilecek örnekleri için kotaları, ilgili Yönetim Merciilerine bildirmek, • Uygulamaya ilişkin ihtiyaç duyulan konularda Yönetim Merciilerine görüşünü bildirmekle görevlidir.

31. CITES Belgeleri Yönetim Mercii tarafından Yönetmelik hükümleri doğrultusunda düzenlenecek CITES Belgeler 4 nüsha olarak (Sarı, mavi, kırmızı ve yeşil bantlı formlar) hazırlanır. Sarı bantlı form ticaret sahibine verilir, mavi bantlı form düzenleyen kurumda kalır, kırmızı ve yeşil bantlı formlar, Gümrük Müsteşarlığı tarafından belirlenecek gümrük idarelerince alınır. Yeşil bantlı formlar, Gümrük Müsteşarlığı tarafından her takvim yılının bitimini takip eden Ocak ayı içinde toplu olarak Çevre ve Orman Bakanlığı’na gönderilir.

32. CITES BELGESİNİN GEÇERLİLİK SÜRESİ Yönetmelik hükümleri doğrultusunda, ithalata ilişkin düzenlenen CITES Belgesinin geçerlilik süresi 12 ay, ihracata ve ithal edilmiş örneklerin ihracatına(Yeniden İhracat) ilişkin düzenlenen CITES Belgesinin geçerlilik süresi 6 aydır. Bu süre uzatılamaz. Düzenlendiği tarihten itibaren bu süreler içerisinde kullanılmayan CITES Belgesi, belge sahibince ilgili Yönetim Merciine teslim edilir. Bu belge Yönetim Mercii tarafından iptal edilerek, muhafaza edilir.

33. TİCARET İLE İLGİLİ KURALLARDAN MUAFİYETLER • Yetiştirilen Hayvanlar veya Suni Yolla Üretilen Bitkilere Ait Örnekler • Transit Geçiş • Zati Eşya ve Ev Eşyası Sayılan Örnekler • Bilimsel Amaçlı Çalışmalar • Gezici Canlı Hayvan Sergileri • Sözleşme Öncesi Türlere Ait Örnekler

34. ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Diplomatlar ile Dış Temsilciliklerde Çalışan Kişiler İçin Uygulama Ülkemiz adına dış ülkelerde görevlendirilen temsilcilerin,diplomatikgörevlilerin ve Birleşmiş Milletler bayrağı altında hizmet veren askeri birliklerin, Yönetmelik kapsamında yer alan örneklere ilişkin olarak ülkeye giriş-çıkışları sırasında yapacakları işlemlerde yönetmelik hükümleri uygulanır.

35. CITES Sözleşmesine Taraf Olmayan Devletlerle Ticaret İhracatın veya ithal edilmiş örneklerin ihracatının, Sözleşmeye taraf olmayan devlete yapıldığı veya ithalatın böyle bir devletten yapıldığı durumlarda, Sözleşmeye taraf olmayan devletin yetkili idaresi tarafından verilmiş benzer bir belge ya da resmi yazı, CITES Belgesi yerine kabul edilir. Bu belge, yetkili idarenin ismini, damgasını, imzasını ve ticarete konu olan örneğe ilişkin yeterli bilgiyi ihtiva eder.

36. YAPTIRIMLAR • CITES Belgesi olmaksızın veya sahte ve geçersiz CITES Belgesi ile bir türe ait örneğin ihracı, ithali, ithal edilmiş örneğin ihracı ya da denizden girişinin yapılması, • CITES Belgesi alınmasında yalan beyanda bulunulması, • CITES Belgesi üzerinde tahrifat yapılması, • durumunlarında CITES Belgesi iptal edilir. Suçun niteliğine göre Türk Ceza Kanunu, 4926 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunuve Gümrük Kanununun ilgili maddelerindeki cezalar uygulanır. • Yönetmelik kapsamında yer alan hayvan ve bitki türlerinin nesillerinin tehlikeye düşürülmesi ve bu türlere zarar verilmesi halinde 2872 Sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca 20 nci maddesinin b bendindeki idari para cezası uygulanır. • Yönetmelik kapsamında yer alan türlerin ticareti ile uğraşanların Yönetim Merciine verdikleri taahhütlere uymamaları durumunda verilen izin ve belgeler iptal edilir.

37. HAZIRLAYAN: Abdulkadir ÖZTÜRK(Orman Endüstri Yük. Mühendisi) Orman Genel Müdürlüğü