KIVI NIRIA. Van techniek tot toekomst

1. KIVI NIRIA. Van techniek tot toekomst

2. KIVI NIRIA De veranderende rol van de Ingenieur in de bouw Een kritische blik op de ingenieursopleiding 11 maart 2008 Ing. R.A. Gremmee Stichting Postacademisch Onderwijs Delft KIVI NIRIA. Van techniek tot toekomst

3. Onderwerpen • Kwantitatieve beschouwing opleidingen • De opleiding tot HBO ingenieur; enige nieuwe accenten • De opleiding tot WO ingenieur • Het Post-onderwijs • Studenten vroeger, nu, en in de toekomst • Stellingen, Stemmen en discussie • Meningen van werkgevers, de branche • Conclusies en aanbevelingen Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw, de ingenieursopleiding

4. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

5. Kwantitatieve beschouwing opleidingen Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

6. Kwantitatieve beschouwing opleidingen Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

7. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

8. % ingeschreven studenten universitaire opleidingent.o.v. de totale Nederlandse bevolking, naar leeftijd Percentage Universitaire studenten <= Leeftijd, in jaren Bron: Ingeschreven studenten: VSNU/CBS, 1cHO 2006. Ingeschreven studenten, hoofdinschrijvingen. Peildatum 1 oktober Bevolking: CBS

9. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

10. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

11. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

12. Lengte studieduur HBO + WO Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

13. Opzet HBO studie CT / BK Haagse Hogeschool • Voor 2000: traditionele opleiding, vooral op kennisontwikkeling ingestoken • Eerste vernieuwing : in 2000 gekozen voor breed opgeleide ingenieur, laatste half jaar afstuderen in groepje van 4, al veel meer competentiegericht • Tweede vernieuwing 2006-2007, ingegeven door vragen uit de markt en het BBE Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

14. Nieuwe opzet HBO CT • Propedeuse: orientatie, kennismaking vakgebied, wil ik dit? past het me? praktijkopdrachten, gastcolleges, excursies, kennismaken met de leerlijnen. 1 jaar • Jaar 2; verdieping: Hoofdfase, colleges graven dieper, complexere opdrachten, 'echtere' projecten • Stage, vierde semester,  100 dagen bij ontwerpend bedrijf of uitvoerend bedrijf, helpt bij bepalen uiteindelijke leerlijn, brengt opgedane kennis en vaardigheden in praktijk, leert cultuur bedrijf kennen, Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

15. Nieuwe opzet HBO CT • Jaar 3: Minor en differentiatie; in semester 5 worden twee Minors gevolgd die 25% van de opleiding beslaan, 2 x 3 maanden • Minor: verdieping of verbreding op het eigen vakgebied, delen van andere opleidingen, een 2e stage of een instroomprogramma voor de universiteit. Ook keuze uit programma's andere hogescholen in of buiten Nederland. • Keuze moet wel relevant zijn voor de opleiding. Geen pretminors Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

16. Nieuwe opzet HBO CT • Semester 6: keuze voor differentiatie naast verplicht Civiel algemeen deel: 4 leerlijnen: • Ontwerpen en construeren • Ontwerpen Waterbouw • Ontwerpen Verkeer en vervoer • Uitvoering en Planning • Jaar 4: differentiatie en afstuderen • Eerste deel semester 7, volgende minor • Verdere verdieping in differentiatie, afstudeerproject Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

17. Accenten, tendensen HBO • Met Major / Minor veel meer keuzemogelijkheden • Overzicht en samenhang door projecten vanaf 1e jaar • Nieuw: systematische beoordeling op gedragscomponenten als onderdeel van de alle competenties in het BBE • Bij Bouwkunde en Civiele Techniek geen tijd meer om iedereen te laten rekenen, wordt gedaan in differentiatie laatste 1,5 jaar • Wel algemene mechanica tbv algemeen constructief inzicht • Bestekschrijven tot minimum teruggebracht, MBO competentie Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

18. Kenmerken opleiding TU Delft CT • Zo min mogelijk concessies aan exacte karakter • Toch ruim 25% minder mechanica / constructietechniek dan 10 – 15 jaar geleden in curriculum • Eerste twee jaar veel nadruk op analyse, numerieke wiskunde, mechanica • Tweede jaar is zwaarste jaar, 30 tot 40% valt af. Harde selectie op analytische vaardigheden (IQ tenminste 125) • Tweede deel van de bachelor is algemeen, zo breed én diep mogelijk • Meest gangbaar: Bachelor fase 4 – 4.5 jaar, masterfase 2 tot 3 jaar. • Training sociale vaardigheden in studentenleven, bloeiend verenigings- en dispuutleven Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

19. Masterfase, afstudeerrichtingen CT • Hydraulic Engineering, hydraulica, kust, rivier-waterbouwkunde, kunstwerken • Watermanagement: kwantitatief en kwalitatief waterbeheer, gezondheidstechniek, hydrologie • Building Engineering, functioneel ontwerpen, bouwfysica, installaties en milieu, draagconstructies, bijzondere constructies, bouwconstructies, bouwtechnologie, management en uitvoeringstechniek en bouwinformatica. • Structural Engineering, constructiemechanica, materiaalkunde, betonconstructies, staal- en houtconstructies, weg- en railbouwkunde en constructieve waterbouw. • Transport & Planning; verkeerskunde of infrastructuur. • Geo-engineering; grond- en grondwatermechanica, funderingstechniek, ondergronds bouwen en ingenieursgeologie Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

20. Kenmerken CT TU Delft • Afgestudeerde studenten zeer gewild, ook in niet-GWW sector • Grote budgettaire problemen ondanks toenemend aantal eerste jaars, master studenten en PhD's, continue forse bezuinigingen • Sterke binding met grote bouw-bedrijfsleven, spectaculaire studiereizen, veel keuze uit stages en afstudeerprojecten • Internationaal hoog gewaardeerd • Geen geld voor modernisering gebouw, stoot aspirant studenten af Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

21. Kenmerken huidige studenten • Kunnen beter samenwerken • Communicatief vaardiger (mondeling) • Schriftelijk slordiger, soms echt problematisch, SMS cultuur, • Kortere concentratieboog, hersenen nog niet in getraind in langduriger concentratie • Beter in multitasking, zeer vaardig in opzoeken, de Google student, vaardig in uitwisselen kennis: de MSN student • Studiestof is pas betekenisvol als je er direct iets mee kunt (hbo) • Kennis wiskunde/rekenen bij instroom staat onder druk Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

22. Kenmerken huidige student • Niet meer gewend iets diepgaand uit te zoeken • Afnemende aanwezigheid bij colleges, immers alles staat op Blackboard (WO-bachelor-fase) • Alle dictaten moeten op internet, aantekeningen maken minder populair • Wel veel aanwezigheid in Master / afstudeerfase • Toename gedrevenheid in afstudeerfase Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

23. Het Post-onderwijs • Post-HBO, veelal langere trajecten; opleidingen 1 – 2 jaar • PAO, korte cursussen, technisch georiënteerd, vakmatig • Betonvereniging, Bouwen met staal: constructeurs • Wateropleidingen: mbo-hbo waterwereld • Enorme groei eigen Academies bij grote bouwondernemingen, adviesbureaus, Rijkswaterstaat (CLC), nadruk op vaardigheden, projectmanagement; gevaar: te weinig input van buitenaf, gevaar: naar binnen gekeerd • KIVI NIRIA biedt voordelen voor haar leden in het Post-onderwijs Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

26. De opleiding voor de bouwprofessionals van de toekomst

27. Baanbrekers in de Bouw Leergang van 7 fasen, elk 4 dagdelen + COP Groepssamenstelling: de driehoek OG, ON, adviseur, 15 tot 25 deelnemers Opleidingsteam met hoogleraren, coaches en ervaringsdeskundigen Gedragen door Regieraad en PSIBouw GWW en B+U versies Deelnemers HBO-WO opleiding, 5 – 15 jaar ervaring Doel: de transitie in de bouw mee helpen verwezenlijken; meer transparantie, vernieuwende contractvormen, meer waardecreatie voor de samenleving De opleiding voor de bouwprofessionals van de toekomst

28. Baanbrekers nu:Wat hebben ze nodig? Kennis over de actuele innovaties uit de bouwpraktijk Vaardigheden en trainingen over implementatietechnieken, effectief innoveren Een netwerk van vernieuwers voor alliantievorming Reflectie en coachen voor persoonlijke professionalisering De opleiding voor de bouwprofessionals van de toekomst

29. Stellingen, stemmingen, discussie • De steeds toenemende complexiteit van onze samenleving vraagt om een steeds breder opgeleide ingenieur Eens: Oneens: • Het projectmatig werken op HBO opleidingen bereid goed voor op multidisciplinaire teams waar in de beroepspraktijk projecten mee worden gerealiseerd Eens: Oneens: • In het HBO currucilum is niet meer voldoende ruimte ingericht voor ‘harde techniek’ Eens: Oneens: Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

30. Stellingen, stemmingen, discussie • De technisch specialist heeft in Nederland onvoldoende status en onvoldoende carrièremogelijkheden Eens: Oneens: • Steeds meer routinematig teken- en rekenwerk zal worden uitbesteed aan lage lonen landen Eens: Oneens: • Hierdoor krijgen veel ingenieur een steeds meer coördinerende functie, dit vraagt om betere communicatieve vaardigheden Eens: Oneens: Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

31. Stellingen, stemmingen, discussie • Het aanleren van alpha en gamma vaardigheden kan heel goed na de initiële studie, dus niet teveel aandacht hiervoor in de technische opleidingen voor de bouw Eens: Oneens: • Het grote Bouwbedrijfsleven moet het bouwgerelateerde WO en HBO krachtig financieel stimuleren Eens: Oneens: • Wij leiden de komende jaren volstrekt onvoldoende aantallen ingenieurs op • Eens: Oneens: Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

32. Meningen en ervaringen markt • Ad Bonneur, directeur Tauw: • Afgestudeerden zijn meer naar buiten gericht dan vroeger • Denken minder in afgebakende vakgebiedjes, minder hokjesdenken • Zijn goed te vormen, vinden waardering erg belangrijk • Waardering voor vakspecialisten neemt toe: zelfde carrièremogelijkheden als in management • Diepgang; wisselend • Eigen academy leidt verder op Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

33. Meningen en ervaringen uit de markt • In nijpend tekort aan toekomstige constructeurs wordt niet voldaan, integendeel, de vijver wordt kleiner • Gebrek aan constructeurs vergroot kansen op bouwdrama's • Onderscheid WO / HBO blijft overeind • WO: onderzoekt het waarom en de achtergronden, geeft aanzet voor vernieuwingen, staat boven de materie, ziet dwarsverbanden, past modellen gecrosst toe • HBO: ontwerper, rekenaar, uitvoerder, moet de materie beheersen Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

34. Conclusies kwantitatief • Contingent 18 tot 21 jarigen blijft tot 2022 op peil, circa 810.000 • Het aandeel HBO en WO studenten groeit nog steeds • Meisjes studeren effectiever dan jongens, eerder klaar • Afname aantal studenten HBO CT, slechts 480 gediplomeerden in 2008, instroom 2007 642, • Succesvol: Bouwtechnische bedrijfskunde in 4 jaar van 489 naar 1079 ingeschrevenen • Civiel-gerelateerd = 1.1% van alle HBO-ers • Véél meer vraag dan aanbod Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

35. Conclusies kwantitatief • Bouwkunde HBO, aantal eerstejaars stabiel, ca. 1850, procentueel licht dalend, van 1,9% naar 1,7% • Afgestudeerden HBO: circa 1000 per jaar. 25% gedaald tov 2003. • Meer succesvol: Facility management; 1,5% stabiel en Vastgoed en Makelaardij, in 2003: 930 ingeschrevenen, 2007: 2640, 0,7% (groter dan CT) Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

36. Conclusie WO kwantitatief • Stijging WO aandeel in 21 jarigen van 9% in 1991 naar ruim 12% in 2006 • Aandeel studenten op 3-TU daalt van 13,4 in 2002 naar 12,4 in 2006, alleen TU Delft stijgt iets • TU Delft CT: stijging aantal eerstejaar van 190 in 2002 naar 249 in 2007, = 10,6% aantal studenten, waarvan 12% vrouw • CT afgestudeerden (mr) 2008-2011 op minimum, ca. 140 – 170 per jaar, aantal volstrekt onvoldoende om uitstroom op te vangen • 10 tot 15 beste TU studenten komen niet in de branche terecht • TU Delft BK: laatste twee jaar in de min, daarvoor populair, 2007 486 eerste jaars, 20,6 % TU Delft, 35% vrouw Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

37. Aanbevelingenvanuit Regieraad / PSIBouw Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw

38. Eindconclusie • Opleidingen functioneren kwalitatief naar behoren • Bouwbedrijfsleven, opdrachtgevers en onderwijsinstellingen zullen gezamenlijk de instroom in de bouwgerelateerde opleidingen structureel moeten zien te vergroten. • Gebeurt dit niet dan verslechtert onze concurrentiepositie, daalt de bouwproductie en -kwaliteit, stromen grote contingenten buitenlandse ingenieurs toe, verschuift de grote aannemerij naar het buitenland, zakt de expertise bij de overheid verder in. Congres de veranderende rol van de ingenieur in de Bouw R.A.Gremmee

39. Stellingen uit de ochtendsessies • Ondanks nieuwe risico's hebben vernieuwingen in de bouw geleid tot een beter imago voor ingenieurs. • Werkgevers moeten ingenieurs mogelijkheden bieden om beter met (integriteit-)risico's om te gaan. • De ingenieur van de toekomst is ingenieus en opportunistisch, ZIJ baseert zich op meer dan alleen technische kennis.