Uniwersyteckie zbiory elektroniczne a ochrona praw autorskich

1. Pełnosprawny Student III Kraków, 16-17 września 2009 r. Uniwersyteckie zbiory elektroniczne a ochrona praw autorskich dr Justyna Ożegalska-Trybalska Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ

2. Źródła prawa • ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. • dyrektywa z 22 maja 2001 r., 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i praw pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym

3. Przedmiot ochrony Utwory utwory literackie, naukowe, programy komputerowe, bazy danych. 2) Przedmioty praw pokrewnych artystyczne wykonania, fonogramy, wideogramy, nadania stacji radiowych i telewizyjnych pierwsze wydania, wydania naukowe i krytyczne (tzw. prawa pokrewne wydawców)

4. Utwory powstające w szkołach wyższych utwory tworzone przez pracowników (naukowych/nienaukowych) szkół wyższych: w sferze naukowej: raporty, opinie, artykuły, ekspertyzy, referaty konferencyjne (szkoły artystyczne: obrazy, rzeźby), doktoraty, habilitacje, monografie w sferze edukacyjnej: egzaminy (testy dla studentów, kazusy), prezentacje, skrypty, zbiory testów na egzaminy wstępne w sferze administracyjnej/organizacyjnej: zarządzenia, statuty, recenzje (prac magisterskich, prac doktorskich, rozpraw habilitacyjnych), strona www uczelni

5. Utwory powstające w szkołach wyższych problem kwalifikowania niektórych materiałów, opracowań przygotowywanych przez pracowników szkół wyższych jako dokumentów lub materiałów urzędowych w rozumieniu art. 4 pr.aut. np: zarządzeń władz uczelni (rozporządzenia rektora) zarządzeń organów uczelni (uchwały senatu, uchwały rady wydziału)

6. Utwory powstające w szkołach wyższych utwory tworzone przez studentów szkół wyższych: prace licencjackie prace magisterskie prace doktorskie

7. Podmiot praw autorskich Uczelnia jako podmiot uprawniony z tytułu prawa autorskiego: uprawnienia uczelni jako pracodawcy – art. 12 pr. aut. uprawnienia uczelni w stosunku do utworów naukowych pracowników - art. 14 pr. aut. relacja pomiędzy regulacją z art. 12 i 14 pr. aut. uprawnienia uczelni w stosunku do prac dyplomowych studentów na podstawie art. 15a pr.aut.

8. Treść prawa autorskiego • autorskie prawa osobiste (art. 16 pr.aut.) • autorskie prawa majątkowe (art. 17 i art. 50 pr.aut.)

9. Autorskie prawa osobiste • prawo do: • autorstwa utworu • oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem lub udostępniania go anonimowo • nienaruszalności treści i formy oraz jego rzetelnego wykorzystania • decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności • nadzoru nad sposobem korzystania z utworu • nieograniczone w czasie • niezbywalne

10. Ochrona autorskich praw osobistych w procesie digitalizacji • oznaczenie autorstwa • metki elektroniczne • zachowanie nienaruszalności treści i formy utworu

11. Autorskie prawa majątkowe • treść prawa - wyłączne prawo do: • korzystania z utworu • wynagrodzenia za korzystanie • rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji • pola eksploatacji a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu (wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu cyfrowego, techniką cyfrową) b) w zakresie obrotu oryginałem lub egzemplarzem, na którym utwór utrwalono (wprowadzanie do obrotu, użyczenie, najem), c) w zakresie rozpowszechnienia utworu (publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie, nadawanie, udostępnienie za pośrednictwem Internetu).

12. Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów • digitalizacja to forma zwielokrotnienia utworu! • co do zasady, w okresie trwania autorskich praw majątkowych digitalizacja, rozpowszechnianie i udostępnianie wersji elektronicznych utworów wymaga zgody podmiotu uprawnionego (twórca, wydawca) z tytułu autorskich praw • czas trwania autorskich praw majątkowych – czas życia twórcy + 70 lat od jego śmierci

13. Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów Podstawa prawna korzystania z utworów przez uczelnie (w tym dokonania digitalizacji utworu, udostępniania w elektronicznych zbiorach, bazach uczelni, udostępniania za pomocą Internetu): • umowa z uprawnionym z tytułu praw autorskich (licencyjna, przenosząca prawa) • przepisy dotyczące dozwolonego użytku • wewnętrzne regulacje jednostki naukowej (np. Rozporządzenia Rektora UJ nr 45 w sprawie elektronicznej bazy danych prac dyplomowych i rozpraw doktorskich)

14. Digitalizacja utworów i korzystanie z elektronicznych wersji utworów Rozporządzenia Rektora UJ nr 45 w sprawie elektronicznej bazy danych prac dyplomowych i rozpraw doktorskich • domniemanie udzielenia UJ (w momencie przekazania wersji elektronicznej pracy) nieodpłatnej licencji niewyłącznej na umieszczenie pracy w wersji elektronicznej w bazie oraz jej zwielokrotnianie i udostępnianie w formie elektronicznej w zakresie koniecznym dla weryfikacji autorstwa tej pracy i ochrony przed przywłaszczaniem jej autorstwa • zobowiązuje się do przechowywania pracy w postaci niezmienionej i z poszanowaniem praw osobistych twórcy • możliwość udzielenia UJ w formie pisemnej, nieodpłatnej licencji niewyłącznej do korzystania z pracy bez ograniczeń czasowych i terytorialnych w zakresie: • zwielokrotnienia w formie elektronicznej • udostępnienia w Internecie

15. Digitalizacja utworów przed upływem autorskich praw majątkowych • możliwość dokonania digitalizacji bez zgody uprawnionego z tytułu praw autorskich w zakresie dozwolonego użytku (osobistego lub publicznego) • art. 23 pr.aut. (dozwolony użytek osobisty) • art. 27 pr.aut. (licencja dla instytucji naukowych i oświatowych) • art. 28 pr.aut (licencja dla bibliotek) • art. 30 pt.aut (licencja dla archiwów, ośrodków dokumentacji) • art. 33¹ pr.aut. (licencja na rzecz osób niepełnosprawnych)

16. Licencja dla bibliotek – art. 28 ust. 1 pr.aut • udostępnianie egzemplarzy utworów rozpowszechnionych • brak podstaw do dokonywania internetowych wypożyczeń cyfrowych wersji utworów on line! • możliwość dokonywania udostępnień zbiorów elektronicznych na podstawie umów między biblioteką a twórcami/wydawcami)

17. Licencja dla bibliotek – art. 28 ust. 2 pr.aut • sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów • problem dopuszczalności globalnej retrodygitalizacji zabiorów analogowych biblioteki na potrzeby tworzenia zbiorów w wersji elektronicznej, a następnie udostępniania takich zbiorów na zasadach określonych w art. 28 ust.3 pr.aut

18. Licencja dla bibliotek – art. 28 • udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek - brak podstaw do udostępniania elektronicznych wersji utworów w ogólnodostępnych sieciach komputerowych, nawet przy ograniczeniu kręgu osób korzystających z zasobów do czytelników posługujących się indywidualnymi hasłami dostępu do zbiorów biblioteki.

19. Korzystanie z utworów dla dobra studentów niepełnosprawnych - art. 33¹ pr.aut. Możliwość korzystania z utworów przez uczelnie dla dobra studentów niepełnosprawnych po warunkiem, że: • utwór został rozpowszechniony • problem „rozpowszechnienia”: • utworów rozpowszechnianych w trakcie zamkniętych zajęć (np. ćwiczeń) • prac magisterskich, dyplomowych przekazanych przez twórców do biblioteki • korzystanie nie ma zarobkowego charakteru • odnosi się bezpośrednio do upośledzenia i jest podejmowane w zakresie wynikającym z natury upośledzenia

20. Korzystanie z utworów dla dobra studentów niepełnosprawnych - art. 33¹ pr.aut. • przygotowywanie i udostępnianie materiałów dydaktycznych dla osób niepełnosprawnych w formie elektronicznej • tworzenie elektronicznych zbiorów utworów (literatury, podręczników, wykładów) dla niepełnosprawnych studentów • wymiana zbiorów elektronicznych z zasobami dla studentów niepełnosprawnych z innymi uczelniami, instytucjami itp

21. Digitalizacja i korzystanie z utworów po upływie autorskich praw majątkowych • na dokonanie digitalizacji, wprowadzenie do obrotu egzemplarzy zdigitalizowanych utworów nie jest wymagana zgoda podmiotu uprawnionego • możliwość tworzenia przez instytucję naukową biblioteki cyfrowej, w której udostępniane będą utwory, co do których wygasły autorskie prawa majątkowe • obowiązek wniesienia opłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości

22. Dziękuję za uwagę Justyna Ożegalska-Trybalska Instytut Prawa Własności Intelektualnej UJ ul. Kanonicza 14, 31-002 Kraków tel: 012 422 74 22 e-mail: ozeg@wp.pl, j.ozegalska-trybalska@uj.edu.pl Konferencja pod patronatem: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej Konferencja jest współfinansowana ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych