WYBRANE SSAKI

1. WYBRANE SSAKI

2. SARNA (Capreolus capreolus) • Wygląd: długość ciała 1-1,40 m, ogon kikuwaty, zwykle niewidoczny spod futra. Ubarwienie w lecie rudobrązowe, w zimie szarobrązowe, "lustro" na pośladkach białe. • Występowanie: lasy liściaste i mieszane z bujnym podszyciem i polanami, brzegi lasów, błonia nadrzeczne, pola, krajobrazy parkowe. • Tryb życia: aktywna przeważnie o zmierzchu. Biega szybko, ale mało wytrwale, dobrze skacze i pływa. Zimą żyje w luźnych grupach po 3-30 osobników. Wiosną stada rozpadają się, a samice i samce zasiedlają wąskie rewiry. • Pokarm: liście, pąki, zioła, płody rolne. • Rozmnażanie: okres godowy od lipca do sierpnia. 1-2 młode karmione przez 2-3 miesiące, samodzielne po roku.

3. ŻUBR (Bison bonasus) • Wygląd: długość ciała 2,50-2 m, wysokość 1,80-2 m, zakończony długim chwostem ogon mierzy 50-80 cm. Ubarwienie futra od rudawo- po żółtawobrązowe, w zimie czarnobrązowe. Głowa i przednia część ciała porośnięte długimi, wełnistymi włosami. Obie płcie mają krótkie rogi, których końce zakrzywione są do góry i do wewnątrz. • Występowanie: lasy liściaste i mieszane ze zbiornikami wodnymi i mokradłami. • Tryb życia: aktywny w dzień i nocą. Żyje w małych grupach, dorosłe byki żyją najczęściej samotnie. • Pokarm: trawy, zioła, gałęzie, owoce drzew, kora. • Rozmnażanie: okres godowy od sierpnia do września, co dwa lata jedno cielę (rzadko bliźnięta), potrafiące biegać po paru godzinach; karmione przez 6 miesięcy, samodzielny po roku.

4. ŁOŚ (Alces alces) • Wygląd: długość ciała 2-2,90 m, wysokość 1,50-2,10 m, kikutowaty ogon, prawie niewidoczny spod futra. Futro czarnobrązowe, u młodych rdzawobrązowe, bez plam. Głowa długa jak u konia, górna szeroka warga zwiesza się nad dolną, poroże byka najczęściej łopatowate. • Występowanie: lasy liściaste i mieszane ze zbiornikami wodnymi i mokradłami. • Tryb życia: aktywny w dzień i nocą. Krąży po rozległym obszarze, dobrze pływa, samotnik. • Pokarm: w lecie rośliny zielone, liście, pędy, rośliny wodne, w zimie gałęzie, igły, kora. • Rozmnażanie: okres godowy od września do października. W miocie 1 do 2 cieląt, które mogą towarzyszyć matce już po paru godzinach po porodzie. Karmione przez 3-4 miesiące, pozostają przy matce co najmniej rok.

5. JELEŃ (Cervus elaphus) • Wygląd: długość ciała 1,70-2,50 m, ogon 12-15 cm. Futro w lecie rudobrązowe, w zimie szarobrązowe, zad (lustro) żółtawy, samce w czasie rui i w zimie mają na szyi pokaźną grzywą. Futro młodych z białymi kropkami. W pełni rozwinięte poroże jest rozłożyste i silnie rozgałęzione. • Występowanie: lasy liściaste i mieszane, lasy górskie do granic drzew, błonia narzeczne, parki. • Tryb życia: aktywny przeważnie o zmierzchu i nocą. Wytrwały i szybki biegacz, dobrze skacze i pływa, lubi tarzać się w błocie. Samce żyją wraz z młodymi w stadach, samce poza rują w grupach kawalerskich lub same. • Pokarm: trawy i zioła, liście, pędy i owoce drzew, korę, ale także plony rolne. • Rozmnażanie: okres godowy od września do października. Jedno młode (rzadko bliźniaki), karmione przez 8-9 miesięcy i pozostające z matką przez rok.

6. WILK(Canis lupus) • Wygląd: długość ciała 1-1,60 m. Podobny do dużego, masywnie zbudowanego owczarka niemieckiego. Ubarwienie futra bardzo zróżnicowane, od szarego przez szarobrązowe po czarne, broda i gardło prawie czarne, oczy sprawiają wrażenie lekko przymrużonych i skośnych. • Występowanie: dawniej w całej Europie, obecnie już tylko w Europie Wschodniej, w Polsce nieliczny. • Tryb życia: aktywny o zmierzchu i nocą. Poza okresem godowym żyje i poluje w małych stadach składających się zwykle z 5-8 osobników. Potrafi bardzo wytrwale biec. Wysoko rozwinięte zachowania społeczne. W stadzie ścisła hierarchia z ustalonym podziałem ról zarówno u samców , jak samic. • Pokarm: średnie i duże ssaki, głównie kopytne (także zwierzęta domowe). • Rozmnażanie: okres godowy od grudnia do marca. W miocie najczęściej 4-6 ślepych i głuchych młodych o szarobrązowym futrze.

7. RYŚ (Lynx lynx) • Wygląd: długość ciała 80-110 cm, kikutowaty ogon ma zaledwie 15-25 cm. Ubarwienie futra do żółtawoszarego po rudobrązowe, ciemne plamy mogą być zaznaczone ostro lub tylko słabo zarysowywać się, czarny koniec ogona. Koniuszki uszu z czarnymi pędzelkami włosów. • Występowanie: w Polsce nielicznie we wschodniej części kraju i w Karpatach. Zwarte lasy o bogatym poszyciu z rozrzuconymi polanami i obszarami skalistymi. • Tryb życia: aktywny przeważnie o zmierzch i nocą, lokalnie i okresowo porusza się także w dzień. Dobrze, ale dość rzadko wspina się. Poza okresem godowym żyje samotnie. • Pokarm: ssaki od myszy po jelonki, lubi sarny i zające, czasami także ptaki. • Rozmnażanie: okres godowy od lutego do marca, w miocie 2-4 ślepych i głuchych młodych porośniętych cienkim futrem.Pozostają prze rok przy matce.

8. LIS RUDY (Vulpes vulpes) • Wygląd: długość ciała 60-90 cm, bardzo puszysty ogon 40-50 cm. Ubarwienie futra bardzo zmienne, od żółtaworudego po prawie czarne, najczęściej "lisiorude", gardło pierś i brzuch białawe, ogon najczęściej z białym końcem. • Występowanie: w całej Europie. Prawie wszystkie środowiska lądowe, do wysokich gór po wybrzeża, od stepu po wielkie miasta, przeważnie jednak w rozrzedzonym lesie i polach. • Tryb życia: aktywny przeważnie o zmierzchu i nocą. Poza okresem godowym żyje samotnie. Zasiedla nory przejmowane po borsukach lub własnej budowy. • Pokarm: małe ssaki, ptaki, owady, robaki, padlina, owoce. • Rozmnażanie: okres godowy styczeń luty, najczęściej 4-6 młodych, które rodzą się ślepe i głuche, z ciemnym wełnistym futrem; samiec pomaga w wychowaniu przynosząc upolowane zwierzęta. Młode osiągają samodzielność po 3-5 miesiącach.

9. KUNA LEŚNA (Martes martes) • Wygląd: długość ciała 40-55 cm, puszysty ogon 20-30 cm. Futro brązowe, jasnożółtawa plama na podgardlu o wyraźnym konturze. • Występowanie: rozległe tereny leśne, w górach do granic drzew. • Tryb życia: aktywny przeważnie o zmierzchu i nocą. Doskonale się wspina, ale poluje także na ziemi. Zasiedla wysoko położone dziuple, czasem także puszczone gniazda wiewiórek lub ptaków drapieżnych • Pokarm: myszy, wiewiórki, ptaki, owady, owoce leśne • Rozmnażanie: podobnie jak u kuny domowej

10. KUNA DOMOWA (Martes foina) • Wygląd: długość ciała 45-50 cm, puszysty ogon 20-30 cm. Futro brązowe, na gardle i piersi ostro zarysowana, śnieżnobiała, najczęściej rozwidlająca się ku dołowi plama • Występowanie: Nie zadrzewione , skaliste tereny, brzegi lasów, rzadkie lasy górskie, jako synantrop także we wsiach i w miastach.Tryb życia: aktywna przeważnie nocą. Nie wspina się tak dobrze jak kuna leśna, zwykle poluje na ziemi, zasiedla rozpadliny skalne, budynki, stodoły, ruiny • Pokarm: małe zwierzęta wszystkich rodzajów do wielkości królika czy kury, często myszy i szczury, ale także owoce i jagody. • Rozmnażanie: okres godowy trwa od sierpnia do września, ciąża przedłużona przez spoczynek zarodka do 8-9 miesięcy; późną wiosną (najczęściej w kwietniu) 3-7 młodych, Młode opuszczają gniazdo w wieku około 10 tygodni i uczą się wspinać i skakać; w wieku trzech miesięcy są już tak samodzielne, że towarzyszą matce na polowaniach.

11. DZIK (Sus scrofa) • Wygląd: długość ciała 1,10-1,70 m, ogon 20-30 cm. Masywne ciało z dużą klinowatą głową. Sierść szczecinowata, w zimie z gęstym runem, ubarwienie od czarnobrazowego po kolor ochry, młode z ciemnymi podłużnymi pasami. Uszy silnie owłosione, stojące. U dorosłego samca długie, widoczne na zewnątrz kły. • Występowanie: liściaste i mieszane lasy z lakami i bagnami, w górach do granic drzew, także w lasach zagospodarowanych. • Tryb życia: latem aktywny przeważnie o zmierzchu i nocą, zima natomiast aktywny najczęściej w dzień. Przesypiają zimowe noce ciasno przytulone do siebie w zagłębieniach terenu. Samice i młode żyją towarzysko w grupach rodzinnych, dorosłe samce poza okresem godowym żyją samotnie. • Pokarm: wszystkożerny, korzenie, bulwy, chętnie żołędzie i brukiew, plony rolne, zioła, robaki, owady, jaja ptasie, gryzonie, padlina. • Rozmnażanie: okres godowy od listopada do stycznia. Na poród samica wykopuje dół i wyściela go trawa oraz gałęźmi. W miocie najczęściej 4-6 młodych, które po kilku dniach opuszczają legowisko towarzysząc matce.

12. BÓBR (Castor fiber) • Wygląd: długość ciała 75-100 cm. Ogon długi -30 cm, szeroki spłaszczony, ł uskowaty; oczy i uszy bardzo małe. • Występowanie: dawniej w całej Europie, dzisiaj tylko w nielicznych regionach, ostatnio ponownie zasiedlany na wielu innych obszarach. Wodystojące i płynące w lasach z bogatym podszytem. • Tryb życia: aktywny o zmierzchu i nocą, doskonale pływa i nurkuje, żyje w grupach rodzinnych, partnerzy w trwającym całe życie związku monogamicznym. Buduje żeremia z gałęzi i mułu, z wejściem umieszczonym zawsze pod wodą; ścina drzewa o średnicy pnia do 70 cm. Reguluje poziom wody w miejscu zamieszkania budując tamy. Na zapasy zimowe znosi do wody gałęzie, wbite w muł, zachowują w zimowej wodzie świeżość. Nie zapada w sen zimowy, w czasie mrozów często pozostaje całkowicie pod lodem. • Pokarm: wyłącznie roślinny; nabrzeżne krzewy, liście, kora, miękkie drewno • Rozmnażanie: okres godowy stycznia do marca; 1-5 młodych w pełni owłosione i widzące, umiejące po kilku dniach pływać i nurkować, pozostają w rodzinie do 2-3 lat

13. ZAJĄC SZARAK(Lepus europaaeus) • Wygląd: długość ciała 40-70 cm, futro żółtawobrązowe z szarymi końcówkami włosów, brzuch i spodnia strona ogona białe. Uszy bardzo długie, z czarnymi zakończeniami. • Występowanie: w całe Europie. Pierwotnie na terenach stepowych, dzisiaj na ubogich w las terenach dawnych stepów, także na terenach bagiennych, w górach do wysokości 3000 m. • Tryb życia: aktywny o zmierzchu i nocą. Zazwyczaj biegnie dużymi skokami, goniony ucieka klucząc. Samotnik, w okresie rui ostre walki samców o poszczególne samice; dość brutalna wstępna gra godowa z pogoniami i bójkami. • Pokarm: wyłącznie rośliny (trawy zioła, gałęzie, jagody, owoce drzew, nasiona zbóż, płody rolne). • Rozmnażanie: samica nie buduje gniazda, szuka jedynie na poród suchego, osłoniętego od wiatru miejsca. Od 3 do 4 miotów rocznie po 2-5 w pełni owłosionych i widzących młodych, które po kilku godzinach potrafią już biegać. Karmione przez trzy tygodnie, samodzielne po czterech.

14. KRÓLIK DZIKI (Oryctolagus cuniculus) • Wygląd: długośc ciała 35-45 cm. Ubarwienie sierści od piaskowego po ciemnoszarobrązowe, brzuch i spodnia strona ogona białe. Uszy o wiele krótsze niż u zająca, bez wyraźnych czarnych zakończeń. • Występowanie: tereny suche i ciepłe o piaszczystej glebie oraz niskiej roślinności, wrzosowiska, pastwiska, parki, ogrody, w górach do wysokości 600 m. • Tryb życia: aktywny przeważnie o zmierzchu i nocą. Biega kicając lub dużymi skokami, ucieka klucząc. Żyje w koloniach złożonych z kilku dużych rodzin. Zasiedla nory wykopane przez siebie. • Pokarm: trawy, zioła, kora, korzenie, bulwy, płody rolne. Wyłącznie roślinożerne. • Rozmnażanie: od 4-6 miotów rocznie zazwyczaj po 4-7 nagich i ślepych młodych, karmionych przez cztery tygodnie, potem samodzielne.

15. JEŻ EUROPEJSKI(Erinaceus europaeus) • Wygląd: długość 22-30 cm, grzbiet pokryty brązowo-biało prążkowanymi kolcami, głowa i spód zaś szorstkim owłosieniem. Długość ogona 2-5 cm. • Występowanie: w całej Europie. Zwłaszcza na porośniętych krzewami brzegach lasów, w parkach i ogrodach. • Tryb życia: aktywny o zmierzchu i nocą., młode aktywne także w dzień. Samotnik; kryjówka dzienna w gęstych zaroślach lub pod stosami kamieni czychrustu. W strefie umiarkowanej zapada w sen zimowy, od mniej więcej października do kwietnia. • Pokarm: owady, dżdżownice, ślimaki, także owoce drzew, jagody, jesienią także opadłe z drzew owoce. • Rozmnażanie: okres godowy od kwietnia do sierpnia. Do 1 do 2 miotów rocznie po 4-7 ślepych i głuchych młodych. Przy porodzie krótkie białe igły noworodków ułożone w nabrzmiałej skórze grzbietu, młode karmione 3-4 tygodnie, samodzielność osiągają po 6 tygodniach. Samiec nie bierze udziału w wychowaniu.

16. Opracowanie:Beata Rychlik Publiczne Gimnazjum Tyczyn