SOCJOLOGIA wybrane zagadnienia

1. SOCJOLOGIAwybrane zagadnienia dr Barbara Przywara

2. Socjologia – nauka analizująca interakcje i relacje między ludźmi

3. Czym się zajmuje socjologia? • Socjologia bada ludzkie zachowania społeczne, związki między ludźmi, rezultaty działalności społecznej; tworzy teorie wyjaśniające życie społeczne. • Wykorzystując badania empiryczne wypracowuje teorie i pewne uogólnienia, które faktom dającym się zbadać nadaje sens. Jednakże z uwagi na skomplikowaną ludzką naturę badania socjologiczne różnią się od przyrodniczych.

4. Socjolog jest w [pewnym] sensie szpiegiem. Jego zadanie stanowi jak najściślejsze meldowanie o pewnym społecznym terenie. To inni – bądź on sam, lecz już nie w roli socjologa – będą musieli decydować, jakich posunięć należy na tym terenie dokonać. [Berger 1997: 15]

5. Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie • Wyznaczenie momentu jej powstania jest sprawą umowną • Człowiek od zarania dziejów żył w gromadzie i posiadał jakąś wiedzę praktyczną o zjawiskach i procesach zachodzących w zbiorowościach ludzkich

6. Cechy przedsocjologicznej myśli teoretycznej • Normatywny i finalistyczny punkt widzenia; filozofów interesowało bardziej to, jak być powinno, niż to jak jest (np. projekt idealnego państwa wg. Platona) • Woluntaryzm; wiara we wszechmoc władcy, uważano, że panujący władca może w dowolny sposób kształtować formę państwa i społeczeństwa; uważano, że rzeczywistość społeczna jest całkowicie nieprzewidywalna i można dokonywać jej oceny tylko ex post; wierzono, że Opatrzność może zmieniać bieg ludzkich spraw • Koncentracja uwagi na państwie i władzy; społeczeństwo było utożsamiane z państwem

7. Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie • Wiedza potoczna • Artystyczna wrażliwość (np. „socjologiczne” powieści Balzaka, Zoli, Faulknera ) • Myśl filozoficzna

8. F. Goya: Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808

9. H. Bosch: Ogród ziemskich rozkoszy

10. F. Goya: Pielgrzymka do kościoła San Isidro, 1788

11. H. Bosch: Sąd ostateczny

12. F. Delacroix: Wolność Wiodąca Lud na Barykady - 1830

13. Rembrandt: Dziecko w furii, ok. 1635

14. Cechy myślenia potocznego (praktyczno-życiowego) • służy celom doraźnym • bywa błędne, zawodne • opiera się na pochopnych uogólnieniach • bywa szablonowe, stereotypowe • bywa zabobonne • opiera się często na naukowych pseudoautorytetach • pozbawione bywa samokrytycyzmu • nie prowadzi do wiedzy teoretycznej • nie służy ogólnemu poznaniu świata

15. Wiedza potocznaversuswiedza naukowa Socjologiczna wiedza wynikająca z przysłów A. O pewnych rolach społecznych i relacjach między płciami: - Baba bez brzucha jak garnek bez ucha; - Baba skrzy, to chłop drży; - Babi naród zawsze chytry - Kapusty nie przesieka, baby nie przeszczeka - Chłopaki nie płaczą B. O nierównościach i stosunkach społecznych: - Chłop chce szlachcicem, szlachcic chce być królem; - Bieda dokuczy, bieda nauczy;

16. C. O konformizmie, kontroli społecznej - Jak wejdziesz między wrony, musisz krakać jak i one; - Kruk krukowi oka nie wykole; - Co człowiek, to drugiego sędzia; D. O władzy i porządku społecznym: - Gdy kota nie czują, myszy tańcują; - Bagnetami można wojować, ale trudno rządzić; E. O samospełniającym się proroctwie: - Co ludzie gadają, to wygadają.

17. Cechy naukowego obrazu świata • Obiektywizm • Ścisłość i precyzja Chociaż Platon jest moim przyjacielem, to większa przyjaciółką jest dla mnie prawda. Arystoteles

18. Socjologia jako dyscyplina naukowa • Aby jakaś dziedzina stała się dyscypliną naukową musi spełnić co najmniej trzy warunki: • musi posiadać przedmiot swoich dociekań, badań, opisu • do badania tego przedmiotu musi wypracować adekwatne, właściwe jej narzędzia • i w metodyczny sposób podchodzić do opisu badanych zjawisk – zatem konieczna jest metodologia.

19. Nauka badająca reguły wspólnego życia • tworzenie reguł • organizowanie i utrwalanie reguł • łamanie zasad • zmiana zasad

20. Socjologia jako nauka • Auguste Comte zaproponował nowe podejście do badania społeczeństwa, by badać przede wszystkim fakty i szukać między nimi związków, zależności i praw nimi rządzących. Było to odmienne od dotychczasowego podejścia normatywnego (oceniającego, wartościującego). W ten sposób Comte oddzielił to, co jest naukowym opisem, od tego, co jest oceną zjawisk społecznych.

21. Socjologia jedną z nauk społecznych • Socjologia jest jedną z nauk społecznych, takich jak: • historia, • antropologia, • ekonomia, • nauki polityczne, • psychologia.

22. Praktyczna rola socjologii • Edukacyjna i instrumentalna rola w rozwiązywaniu problemów społecznych • Rozpoznawanie problemów • Proponowane sposoby rozwiązania • Pomoc w realizacji • Badania opinii społecznej i rynku

23. Socjologia użyteczna społecznie • Rola edukacyjna: likwidacja problemów społecznych • Rola instrumentalna: bezpośrednia pomoc w znajdowaniu sposobów skutecznego rozwiązywania poszczególnych problemów

24. Socjologiczne spojrzenie na świat • Nauka socjologicznego myślenia polega na ćwiczeniu wyobraźni • Socjolog to osoba, która potrafi zobaczyć rzeczy w szerszym kontekście • Wyobraźnia socjologiczna wymaga zdystansowania się od codziennych rutynowych czynności i nowego spojrzenia na nie

25. Socjologia jako dyscyplina naukowa • Nazwę „socjologia” wprowadza w 1838 roku francuski filozof Auguste Comte: socius (łac. zbiorowość, społeczeństwo) + logos (gr. mądrość, wiedza); • Narodziny jako dyscypliny nauki: I poł. XIX wieku; pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. w Stanach Zjednoczonych na Uniwersytecie Chicago • w Europie pierwsza katedra socjologii ustanowiona została we Francji (1895) na Uniwersytecie w Bordeaux (pod kierunkiem Emile Durkheima) • W Polsce pierwszy socjologiczny ośrodek uniwersytecki utworzył Florian Znanieckina Uniwersytecie w Poznaniu w 1920 roku (był on również pierwszym redaktorem „przeglądu Socjologicznego” – pisma ukazującego się do dzisiaj).

26. Warunki narodzin socjologii • Dwie rewolucje: • myśl epoki oświecenia we Francji i rewolucja francuska 1789 roku • Spontaniczność procesów społecznych • Zmiana ustroju nie likwiduje nierówności społecznych • Społeczeństwo jest czymś odrębnym od państwa • rewolucja przemysłowa zapoczątkowana w końcu XVIII wieku w Wielkiej Brytanii • Zmiana trybu i rytmu życia – zegar zamiast słońca • Przemieszczanie się ludzi ze wsi do miast – urbanizacja • Zanik wspólnot lokalnych sprawujących kontrolę i określających tożsamość jednostki • Pojawienie się kwestii socjalnych i patologii społecznych

27. Klasycy socjologii • Auguste Comte • Karol Marks • Ferdinnad Toennies • Emile Durkheim • Georg Simmel • George H. Mead • Max Weber • Charles H. Cooley • Robert E. Park • Florian Znaniecki • Stanisław Ossowski • Talcott Parsons • Robert K. Merton

28. Działy socjologii • Socjologia kultury • Zmiana społeczna • Socjologia prawa • Socjologia medycyny • Socjologia miasta (wsi) • Socjologia gospodarki • Socjologia Internetu • Socjologia konfliktu • Socjologia czasu wolnego • Socjologia polityki • Socjologia wychowania • Socjologia organizacji • Socjologia turystyki • Socjologia wiedzy • Socjologia pracy • Metodologia badań społecznych • Socjologia małych i wielkich struktur społecznych • ….

29. Główne zagadnienia • Interakcje społeczne • Socjalizacja • Kontrola społeczna • Grupy społeczne • Organizacje • Naród • Podziały społeczne • Ruchliwość społeczna • Instytucje • Kultura, kultura masowa • Mass media • Religia • Edukacja • Globalizacja • Rodzina • Dewiacje, przestępczość • Praca socjalna, ubóstwo, patologie • Demografia • ….