„Jak mówić, aby rozmawiać?” Elżbieta Dorota Hermanowicz Psycholog Dyrektor

1. KonferencjaUczniowie – nauczyciele rodzice w szkole. Jak skutecznie budować model komunikacji i porozumienia. „Jak mówić, aby rozmawiać?” Elżbieta Dorota Hermanowicz Psycholog Dyrektor Powiatowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Olsztynie 8 grudnia 2011

2. Im więcej bierzemy na siebie spraw tym trudniej nam nad nimi zapanować. Język to magia – zaklina i czaruje rzeczywistość

3. Celem nauki nie jest otwieranie drzwi nieskończonej mądrości, lecz położenie kresu nieskończonym błędom Bertold Brecht

4. Fakt, że ktoś coś powiedział, nie oznacza, że ktoś inny to usłyszał.Fakt, że ktoś to usłyszał, nie oznacza, że to zrozumiał.Fakt, że ktoś to zrozumiał nie oznacza, że się z tym zgodził.Fakt, że ktoś się z tym zgodził nie oznacza, że to zastosuje.Fakt, że ktoś to zastosuje jeszcze długo nie będzie oznaczać, że sobie to przyswoił.

5. Potrzeby dziecka (od biologicznych do intelektualnych) rodzice zaspokajają poprzez: • Pełen miłości kontakt wzrokowy (zawsze patrzymy na dziecko przyjaźnie) • Pełen miłości kontakt fizyczny (zawsze dostosowany do okoliczności i wieku dziecka; zaspokajający potrzeby emocjonalne dziecka  nie dorosłego) • Skupioną na dziecku uwadze. Jest to taki rodzaj uwagi gdzie dziecko czuje się najważniejsze na świecie dla rodzica właśnie w tym momencie.

6. Rodzice deklarują w badaniach ankietowych, że najważniejsze w ich życiu jest dziecko.Nie: współmałżonek, kariera zawodowa, praca społeczna, życie zawodowe, życie religijneDla 97% rodziców najważniejsze jest dzieckoDlatego na pytanie „ile czasu spędzasz ze swoim dzieckiem” tylko niewielki procent badanej grupy potrafił dać odpowiedź.

7. Tymczasem statystyki pokazują, że przeciętna matka na rozmowie, zabawie spędza pół godziny w ciągu dnia, a przeciętny ojciec 7 minut.Przeciętne dziecko przed telewizorem spędza 4 godziny dziennie.

8. Największym darem dla dzieci jest poświęcony im czas.Słowo czas składa się z takich 4 liter: C jak cierpliwość Z jak zachwyt A jak akceptacja S jak szacunek

9. Ten „emocjonalny” CZAS przełoży się na zdrowie emocjonalne, które to według definicji Daniela Golemana jest dobrym samopoczuciem psychicznym i moralnym, umiejętnością racjonalnego myślenia, a także budowaniem dobrych i trwałych związków z ludźmi.

10. Taki cel stawia sobie również oświata, a droga do celu biegnie przez umiejętne budowanie relacji. Dlatego zgodnie z hasłem PPP-P w OlsztynieNajpierw relacje – potem zadania

11. W Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka ONZ z 1984r. jest mowa o tym, że rodzice są w pierwszym rzędzie odpowiedzialni za wykształcenie swoich dzieci (art.26.3)Prawo pierwszeństwa rodziców w wychowaniu i nauczaniu dzieci podnosi Ustawa o Systemie Oświaty (1991 art.1.2)

12. W pracach wielu zachodnich badaczy ( Birkemo 2002, Coleman i Collinge 1993) podkreśla się, że pozytywne nastawienie rodziców wobec szkoły wywiera wpływ na zadowolenie ze szkoły i motywację do nauki ich dzieci. Szkoła ma obowiązek zachęcać matki i ojców do zaangażowania i współpracy, ponieważ jest to najważniejszy czynnik służący poprawianiu rezultatów osiąganych przez uczniów.

13. Ważne aby dzieci czuły, że wszyscy otaczający je dorośli mają ze sobą pozytywny kontakt

14. Badania (T. Nordahl 2006 roku) podają, że w Norwegii dwa główne czynniki, które wywierają wpływ na wyniki w nauce to poziom wykształcenia rodziców i jakość współpracy między szkołą i domem.

15. Badania kanadyjskie wskazują na silny związek pomiędzy wsparciem dziecka ze strony rodziców, a zachowaniem w klasie, wynikami w nauce i pewnością siebie

16. Jakość współpracy rodziców ze szkołą + wsparcie dziecka przez rodziców = sukces edukacyjny i życiowy

17. Poziom współpracy między szkołą a rodziną wg Thomasa Nordahl’a • poziom 1: współpraca reprezentacyjna – uczestnictwo w grupach rodziców • poziom 2: współpraca bezpośrednia – spotkania, zrozumienie i porozumienie między dziećmi, nauczycielami i rodzicami • poziom 3: współpraca niebezpośrednia – wszystko to, co rodzice robią codziennie w domu, aby pomagać dziecku w osiąganiu dobrych wyników w nauce.

18. Poziomy zrozumienia między szkołą a rodziną wg Thomasa Nordahl’a • poziom 1: wymiana informacji w obie strony • poziom 2: DIALOG : komunikowanie się i omawianie ważnych spraw dziecka • poziom 3: WKŁAD I WPŁYW: ważne decyzje podejmowane są za obopólną zgodą

19. Im więcej sukcesów i im lepsza adaptacja szkolna, tym mocniej rodzice czują, że prowadzą z nauczycielami dialog i tym większy wydaje im się wpływ, jaki mają na szkołę.

20. Droga do dialogu ze szkołą, droga do pozytywnego nastawienia rodziców do szkoły, a tym samym do poprawiania rezultatów osiąganych przez uczniów wiedzie przez sukces dziecka.

21. Szukaj złota , a nie błotaJoanna Sakowska

22. Rodzice nie angażują się w relacje ze szkołą z różnych powodów m.in.: • mają małe dzieci, którymi się muszą zajmować • pracują wtedy kiedy „szkoła ma dla nich czas” • nie czują się dobrze w szkole z powodu własnych złych szkolnych doświadczeń • nie uważają, że szkolne spotkania są ważne • maja rozliczne problemy , skupiają się na sobie • uważają, że sprawy szkolne to nie ich sprawa, wszak szkoły są dla nauczycieli • uważają, że od nauczania i wychowania jest tylko szkoła, a oni „dają jeść”

23. Są trzy grupy rodziców: • zawsze przeciw • obojętni • zawsze za

24. Relacja rodzina – szkoła to w pierwszym rzędzie kwestia nastawienia obydwu stron; jednak w inicjowaniu i budowaniu dobrych relacji kluczową rolę odgrywa nauczyciel (Chrispeels 1996) Nauczyciel jest profesjonalistą.

25. Podstawą do budowania relacji są takie dyspozycje nauczyciela jak: • Zainteresowanie specyficzną sytuacją poszczególnych rodziców. • Gotowość do zmierzenia się z własnymi stereotypami w stosunku do pewnych rodzin. • Umiejętność systematycznej pracy z konkretnym uczniem, okazywania mu specjalnego zainteresowania, motywowania go, spędzania z nim czasu i dostrzegania jego cech.

26. W literaturze mamy również pojęcia wprowadzone przez Ericsson’a (2000r.) „rand zone”. Termin oznacza obszar, na którym powiązania nie są jasne. Relacje rodzina – szkoła Ericsson nazywa „rand zone”. Bo czy nauczyciel może ingerować w to jak rodzice wychowują swoje dzieci, w domowe zwyczaje a rodzice czy mogą mieć wpływ na takie kwestie jak dyscyplina, kary czy ogólnie kształcenie?

27. Prowadzone badania (Thomson 2004) dowodzą, że dobre relacje między nauczycielami a rodzicami przynoszą korzyści obu stronom  oczekiwania wobec dziecka stają się bardziej realistyczne 

28. Propozycje budowania relacji z rodzicami • Regularnie kontaktuj się telefonicznie z rodzicami, przekazując im pozytywne informacje (zeszyt do kontaktów pozytywnych) • Okazuj zainteresowanie życiem rodzinnym i towarzyskim dziecka, pytaj o nie • Zorganizuj w klasie, szkole „bank rodziców” ,w którym mogą oni deklarować jakiś obszar współpracy (pomoc w nauce, pomoc w zajęciach szkolnych itp.) • Spisz kontrakt pomiędzy uczniem - nauczycielem – rodzicami skupiając się na odpowiedzialności i poprawie wyników nauki • Zaproponuj „domowy program zajęć” rodzicom wszystkich, lub tylko wybranych „złotych” uczniów.

29. Domowy program dla rodziców: • Mów dobrze o szkole, nauczycielach i ogólnie o edukacji • Rozmawiaj o sprawach, które aktualnie zaprzątają uwagę młodzieży • Bierz udział we wszystkich spotkaniach, wspólnych zajęciach w szkole i dobrze o nich mów • Zgłoś się do „banku rodziców” • Postaraj się, aby rodzina stanowiła dla dzieci odpowiedni wzorzec zachowań • Okazuj zainteresowanie wynikami w nauce swoich dzieci, pomagaj im w odrabianiu pracy domowej, buduj atmosferę służącą zdobywaniu wiedzy, zapewnij w domu odpowiednie miejsce do nauki • Postaraj się, by dzieci dobrze się odżywiały i były wyspane Opracuj zasady obowiązujące w kontaktach z rodzicami

30. Natura dała nam jeden język, a dwoje uszu,abyśmy słuchali dwa razy tyle co mówili

31. Jak przekazujemy informacje? Słowa ok. 7% środków przekazu Głos i sposób mówienia ok. 38% środków przekazu mimika, ruchy ciała, gesty, postawa, poza ciała, ok. 55% środków przekazu odległość od rozmówcy

32. Co przeszkadza w dobrej komunikacji? • wydawanie rozkazów • ostrzeganie • moralizowanie • sugerowanie odpowiedzi • pouczanie • krytykanctwo • zmiana tematu • niepokój słuchającego

33. Co sprzyja dobrej komunikacji? • poczucie bezpieczeństwa • przyjazna atmosfera • poczucie zaufania • cierpliwość, otwartość i uważność słuchającego • dogodne warunki zewnętrzne (miejsce, otoczenie, wystrój, etc.)

34. Istotą kształtowania właściwych relacji jest kontakt osobisty i umiejętność aktywnego słuchania. Aktywnie słuchać to znaczy: słuchać, aby usłyszeć usłyszeć, aby zrozumieć zrozumieć, aby zaakceptować

35. Techniki aktywnego słuchania wspomagają proces porozumienia pomiędzy rozmówcami.Wysłuchać to przyjąć bez komentarzy, interpretacji, oceny, pytań to, co jest mówioneCelem użycia tej techniki jest budowanie atmosfery zaufania, bezpieczeństwa i otwartości,

36. Aby dobrze wysłuchać należy: • skoncentrować się wyłącznie na rozmówcy (jego wypowiedzi i zachowaniu) • okazać zainteresowanie osobie mówiącej • utrzymać kontakt wzrokowy • traktować rozmówcę jak partnera nie jak konkurenta • zawiesić własne oceny, intuicje, interpretacje, uwolnić się od przekonania, że wiemy co rozmówca chce powiedzieć, co czuje , co myśli, wie...itd.

37. Komunikat JA - TY Aby skutecznie komunikować uczucia trzeba przede wszystkim umieć odróżnić to, co ktoś mówi lub robi, od naszych własnych reakcji i sądów na ten temat. Komunikaty „Ja” wyrażają emocje, przeżywane przez nadawcę komunikatu. Komunikat „Ja” potencjalnie nie wywołuje oporu ani agresji, gdyż sam jej nie zawiera. Komunikaty „Ty” wyrażają ocenę odbiorcy komunikatu i jej podmiotem jest druga osoba. Zwykle odbierane są jako prowokujące, krytykujące, grożące, poniżające. U osób, do których są skierowane, wywołują zachowania obronne lub agresywne.

38. Blokady komunikacyjne niewerbalne • odwrócenie ciała • unikanie kontaktu wzrokowego • pozycja zamknięta • wykonywanie innych czynności • gesty gwałtowne, kolokwialne • brak reakcji (mimiki, gestów) Słowami możesz kłamać z powodzeniem – mową ciała trudniej jest oszukać.

39. Blokady komunikacji interpersonalnej • porównywanie się z rozmówcą (kto mądrzejszy) • domyślanie się (czytanie w myślach drugiej osoby) • przygotowywanie odpowiedzi • filtrowanie (słuchanie wybiórcze) • osądzanie (negatywne etykietki np. głupi, nienormalny, itp.) • skojarzenie (uwaga rozmówcy uruchamia łańcuch skojarzeń) • utożsamianie się (odnoszenie do własnego doświadczenia i opowiadanie o sobie) • udzielanie rad • sprzeciwianie się • przekonanie o swojej racji

40. W kontakcie z uczniem Używaj języka pozytywnego tzn. obecności - a nie braku obecności (potrafisz, umiesz …) Unikaj sformułowań ze słowem nie! nigdy, zawsze, ale, dlaczego (pytamy po co?) kompletnie, całkowicie

41. Otwarta komunikacja tzn.przekazywanie informacji, nazywanie problemów, wyrażanie uczuć, potrzeb i oczekiwań Zaufanie, wsparcie, współpraca, podział odpowiedzialności, kompetencje, procedury działania, to cechy systemu funkcjonalnego

42. W systemie szkolnym funkcjonalnym problemy są wcześnie wykrywane i rozwiązywanesystem przeciwny – dysfunkcjonalny jest dobrym gruntem dla przemocy!

43. Szkoła wolna od przemocy to szkoła pracująca nad relacjami, nad właściwą komunikacją

44. Maria Mendel „Edukacja społeczna, partnerstwo rodziny, szkoły i gminy”Irena Dzierzgowska „Rodzice w szkole”Joanna Sakowska „Szkoła dla rodziców i wychowawców”Cindy J. Christopher „Nauczyciel – rodzic skuteczne porozumiewanie się”J. Mileska „Psychologia rozwiązywania problemów”