Dorota Tekiela

1. Instytucja Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej Pielęgniarek i Położnych w prewencji wykroczeń zawodowych Dorota Tekiela

2. Odpowiedzialność zawodowa • Odpowiedzialność w sensie ogólnym jest pojęciem rozumianym jako konieczność ponoszenia konsekwencji swoich zachowań. • W sensie zawodowym jest to szczególny rodzaj odpowiedzialności, wynikający z przynależności do określonej grupy zawodowej, która uregulowana jest formalnymi aktami prawnymi i normami deontologicznymi.

3. Odpowiedzialność zawodowa a etyka • Etyka zawodowa to zespół zasad i norm określających poprawny z moralnego punktu widzenia sposób zachowania się i postępowania przedstawicieli określonej grupy zawodowej. • Uporządkowany i zapisany zespół norm etyki zawodowej to kodeks etyki zawodowej. • Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i Położnej RP przyjęty na IV Krajowym Zjeździe Pielęgniarek i Położnych w 2003 roku zawiera wskazania i normy etyczne obowiązujące przedstawicieli tych zawodów w czasie wykonywania czynności zawodowych.

4. Odpowiedzialność zawodowa a etyka • Zagadnienia te dotyczą zarówno relacji pielęgniarka, położna - pacjent, jak i zasad postępowania wobec przedstawicieli swojej grupy zawodowej oraz samego zawodu czy samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych. • Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej zawiera zasady, zgodnie z którymi pielęgniarka powinna postępować, a za naruszenie których ponosić będzie konsekwencje.

5. Odpowiedzialność zawodowa • Pielęgniarka w swoim działaniu jest praktykiem niezależnym i ponosi pełną odpowiedzialność za wykonywane przez siebie świadczenia zdrowotne. • Odpowiedzialność ta dotyczy również własnego doskonalenia zawodowego w zakresie praktyki klinicznej, zarządzania, nauczania i działalności naukowej w ciągu całego życia zawodowego. • Odpowiedzialność wynikająca z realizacji praktyki zawodowej rozumianej jako pełny zakres pracy, który pielęgniarka wykonuje w związku ze swoim zatrudnieniem, dotyczy zarówno stanowisk kierowniczych i wykonawczych.

6. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym Pielęgniarka, położna (odcinkowa) wykonuje swoje obowiązki zgodnie z przepisami: • Ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, • ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych, • zasadami etyki zawodowej, • przepisami prawa pracy • ustalonymi standardami praktyki zawodowej • regulaminami zakładowymi.

7. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku wykonawczym • Gdy działanie przekracza jej wiedzę i umiejętności, pielęgniarka jest zmuszona do poszukania kompetentnej pomocy lub konsultacji. • Pielęgniarka odcinkowa ponosi odpowiedzialność za działania podjęte osobiście lub, które wykonała na zlecenie innych osób.

8. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym • Kierownik to osoba, która ponosi odpowiedzialność za innych, którym przekazał część zadań do wykonania. • Pełnienie funkcji kierowniczych ma charakter sformalizowanych obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności powierzonych pielęgniarce przez kierownictwo zakładu.

9. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym • Osoba na kierowniczym stanowisku w pielęgniarstwie jest uprawniona do egzekwowania zadań zawartych w zakresie obowiązków, opracowanych dla poszczególnych stanowisk pielęgniarskich, • jak również do wydawania poleceń i dopilnowania ich realizacji, a także wymagania od podwładnych przestrzegania regulaminów obowiązujących w danej instytucji.

10. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka • Etyka zarządzania jest to system norm, zachowań, jakie prezentują i jakimi się kierują w zarządzaniu menedżerowie. • Kluczowymi terminami są w niej : • wartości, prawa, obowiązki, • normy moralne • wzajemne relacje w organizacji.

11. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka • Zadaniem współczesnego menedżera jest między innymi dążenie do upowszechniania i akceptowania przez pracowników wzorców kulturowych sprzyjających wysokiej efektywności oraz tworzeniu właściwego klimatu w organizacji • Najważniejsze w rozwoju menedżera jest doskonalenie umiejętności kierowania zespołem, podnoszenie własnych kwalifikacji, dbałość o rozwój firmy, rozwój zawodowy pracowników oraz prezentowanie etycznej postawy.

12. Odpowiedzialność pielęgniarki na stanowisku kierowniczym a etyka • Często niewiedza lub brak zdolności kierowania nie wyrządzają organizacji i jej członkom tyle szkody, co nieetyczne zachowania kierownictwa. • Nieetyczny menedżer niszczy morale, wydajność oraz jest przyczyną konfliktów i napięć. • Skutki takiego zachowania są długotrwałe i trudne do skorygowania.

13. Odpowiedzialność zawodowa • Wszystkie pielęgniarki i położne na stanowiskach kierowniczych i wykonawczych podlegają regułom prawnym i moralnym funkcjonującym w społeczeństwie na zasadzie powszechności, a za swoją działalność ponoszą między innymi odpowiedzialność • prawną (związaną z koniecznością ponoszenia konsekwencji przewidzianych przez przepisy prawne) • karną (związaną z naruszeniem zasad prawnych obowiązujących społeczeństwo określonych w Kodeksie Karnym)

14. Odpowiedzialność zawodowa • cywilną (związaną z obowiązkiem wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy lub straty -ma ona charakter majątkowy) • dyscyplinarną (związaną z wykonywaniem zadań określonych przez pracodawcę) • administracyjną (związaną z konsekwencjami za szkody wyrządzone zakładowi pracy) • zawodową (w tym etyczną) za naruszenie zasad; wykonywania zawodu etyki zawodowej praw pacjenta

15. Odpowiedzialność zawodowa – organy samorządu • Pielęgniarki to grupa zawodowa posiadająca od lat własny samorząd zawodowy. Jednym z podstawowych zadań samorządu jest prowadzenie postępowań w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej. • Odpowiedzialność zawodową ponoszą pielęgniarki i położne przed organami samorządu pielęgniarek i położnych: 1. rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej 2. sądem pielęgniarek i położnych

16. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej • Zgodnie z Art.26 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych z dnia 1 lipca 2011 roku (Dz.U. Dz 2011, nr 174, poz. 1038) Naczelny Rzecznik • prowadzi postępowanie w sprawach odpowiedzialności zawodowej • sprawuje nadzór nad działalnością okręgowych rzeczników • sprawuje funkcję oskarżyciela przed sądem pielęgniarek i położnych • rozpatruje zażalenia w przypadkach przewidzianych w ustawie

17. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej • rozpatruje skargi na przewlekłość postępowania okręgowych rzeczników • składa Krajowemu Zjazdowi sprawozdanie ze swej działalności • szkoli okręgowych rzeczników i ich zastępców w zakresie odpowiedzialności zawodowej • prowadzi działalność prewencyjną w zakresie wykroczeń zawodowych i postępowania sprzecznego z zasadami etyki zawodowej

18. Naczelny Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej • Z tytułu sprawowanego nadzoru oraz w ramach rozpatrywania skarg na przewlekłość postępowania Naczelny Rzecznik może: • zaznajamiać się z materiałami zbieranymi w toku postępowania oraz z zamierzeniami prowadzącego postępowanie okręgowego rzecznika • wskazywać kierunki postępowania • składać okręgowemu zjazdowi sprawozdanie z działalności właściwego okręgowego rzecznika

19. Odpowiedzialność zawodowa • Art. 36 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych określa odpowiedzialność zawodową członka samorządu za naruszenie zasad etyki zawodowej lub przepisów dotyczących wykonywania zawodu jako „przewinienie zawodowe”. • Odpowiedzialność ta dotyczy również obywateli UE czasowo lub okazjonalnie wykonujących zawód pielęgniarki na terenie RP.

20. Przewinienie zawodowe • Podstawa odpowiedzialności zawodowej została bardzo ogólnie określona, bez wskazywania konkretnych zachowań kwalifikowanych jako przewinienia zawodowe. • Ustawodawca wprowadza rozróżnienie przewinień zawodowych na takie, które stanowią naruszenie zasad etyki zawodowej oraz takie, które są naruszeniem przepisów prawnych. • Ponoszenie odpowiedzialności zawodowej jest konsekwencją naruszenia norm:1) etycznych lub/i2) prawnychzwiązanych z wykonywanym zawodem pielęgniarkii położnej

21. Odpowiedzialność zawodowa • W przypadku odpowiedzialności ponoszonej z tytułu naruszania przepisów dotyczących wykonywania zawodu, zachowanie pielęgniarki będące przedmiotem oceny porównywane będzie przede wszystkim z przepisami ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej z 2011 r. • Czyn będący przedmiotem postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej niezależnie od tego, że stanowić będzie przewinienie zawodowe, może zarazem wypełniać również znamiona przestępstwa.

22. Odpowiedzialność zawodowa • Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej o ten sam czyn toczy się niezależnie od postępowania karnego o przestępstwo, postępowania w sprawie o wykroczenie lub • postępowania dyscyplinarnego wszczętego w jednostce organizacyjnej • Może jednak być ono zawieszone do czasu zakończenia postępowania karnego.

23. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej • Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje:1) czynności sprawdzające;2) postępowanie wyjaśniające;3) postępowanie przed sądem pielęgniarek i położnych;4) postępowanie wykonawcze.

24. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej • Celem czynności sprawdzających jest zbadanie okoliczności koniecznych do ustalenia, czy istnieją podstawy do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. • Celem zaś postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy został popełniony czyn mogący stanowić przewinienie zawodowe, wyjaśnienie okoliczności sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego – ustalenie osoby obwinionej oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu pielęgniarek i położnych.

25. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej • Celem postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych jest pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przewinienia zawodowego oraz ujawnienie okoliczności sprzyjających popełnianiu przewinień zawodowych, a także zapobieganie im oraz umacnianie poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. • Celem postępowania wykonawczego jest wykonanie orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed sądem pielęgniarek i położnych.

26. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej • Zgodnie z art. 45 ustawy postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej nie wszczyna się, jeżeli: • czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia; • czyn nie stanowi przewinienia zawodowego albo przepisy ustawy stanowią, że sprawca nie popełnił przewinienia zawodowego;

27. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej • osoba obwiniona zmarła; • nastąpiło ustanie karalności; • postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się; • szkodliwość społeczna czynu jest znikoma.

28. Sąd pielęgniarek i położnych może orzec jedną z następujących kar: • upomnienie, • nagana, • kara pieniężna • zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w podmiotach leczniczych na okres od 1 roku do 5 lat, • zakaz pełnienia funkcji z wyboru w organach samorządu na okres od 1 roku do 5 lat, • ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu na okres od 6 miesięcy do 2 lat • zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 1roku do 5 lat, • pozbawienie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.

29. Prewencja wykroczeń zawodowych. • Prewencja jest określana w prawie jako zapobieganie przestępstwom. • Formy prewencji: • ogólna (generalna)– oddziaływanie na społeczeństwo i uświadamianie, że żadne popełnione przestępstwo nie pozostanie bezkarne, kształtowanie właściwych postaw wobec przepisów prawnych, informowanie o tym, co dozwolone i zabronione • szczególna (indywidualna) – resocjalizacja ukaranego, w taki sposób aby nie popełnił następnego przestępstwa

30. Przyczyny wykroczeń • Przyczynami mającymi istotny wpływ na powstawanie wykroczeń zawodowych w pracy pielęgniarek najczęściej są: • brak standardów postępowania • brak znajomości procedur działania • lekceważenie zasad i procedur działania • niesprawność kierowania zespołami pielęgniarskimi • ograniczenia liczby pracowników pomocniczych • nieprawidłowe funkcjonowanie innych działów organizacji • niewłaściwe postawy pracowników itp.

31. Przyczyny wykroczeń • Analiza spraw toczących się w organach okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej oraz Naczelnego Rzecznika pozwala na ustalenie pewnych faktów, które przyczyniają się do powstawania wykroczeń zawodowych: • pogorszenie warunków wykonywania pracy w podmiotach leczniczych (zmniejszenie liczby pielęgniarek i personelu pomocniczego) • złożenie ciężaru finansowego związanego z kształceniem i doskonaleniem podyplomowym głównie na barki pielęgniarek, położnych oraz samorządu zawodowego

32. Przyczyny wykroczeń • zaniżone od lat wynagrodzenia w grupie pielęgniarek i położnych • nieprecyzyjne zakresy obowiązków i odpowiedzialności pielęgniarki i położnej ( zlecanie pielęgniarkom pracy zupełnie nie związanej z wykonywaniem zawodu) • zła organizacja pracy

33. Działania prewencyjne • Dokładne monitorowanie aktualnych i możliwych w przyszłości przyczyn wykroczeń zawodowych pozwoli na sformułowanie planu prewencji zawodowej realizowanego przez samorząd zawodowy. • Zapobieganie wykroczeniom zawodowym to między innymi: • szkolenia kierowniczej kadry pielęgniarskiej oraz pielęgniarek wykonujących zawód z zakresu odpowiedzialności zawodowej, organizowanych przez okręgowych rzeczników odpowiedzialności zawodowej

34. Działania prewencyjne • przynależność do towarzystw naukowych oraz stowarzyszeń działających w związku z wykonywanym zawodem (wymiana doświadczeń) • udział w konferencjach tematycznie wiązanych z pielęgniarstwem (poszerzanie wiedzy) • doskonalenie zawodowe i poszerzanie kompetencji zgodnie z wykonywaną pracą (poszerzanie kompetencji)

35. Działania prewencyjne • przekonanie pracodawcy, że wykonywanie procedur specjalistycznych powinno odbywać się przez pielęgniarki i położne do tego uprawnione i rolą pracodawcy jest zapewnić te uprawnienia (ponieść koszty doskonalenia zawodowego) • ścisła współpraca kierowniczej kadry pielęgniarskiej z działem prawnym podmiotu leczniczego w zakresie przekazywania oraz interpretacji ukazujących się nowych aktów prawnych dotyczący realizacji świadczeń medycznych i wykonywania zawodu pielęgniarki (nieznajomość aktów prawnych nie chroni przed skutkami braku ich stosowania w praktyce)

36. Działania prewencyjne • Dużą rolę w prewencji wykroczeń odgrywają konsultanci wojewódzcy i krajowi. • Konsultantów na poziomie krajowym i wojewódzkim powołuje Minister Zdrowia, (na poziomie województwa Wojewoda przedstawia kandydaturę Ministrowi Zdrowia). • Kandydatury na konsultantów na każdym poziomie są przedstawiane i opiniowane przez samorząd zawodowy.

37. Działania prewencyjne • Konsultant wojewódzki sporządza Konsultantowi Krajowemu roczny raport ze stanu pielęgniarstwa w danej dziedzinie w zakresie: • potrzeb kadrowych podmiotów leczniczych (ze szczególnym uwzględnienie poziomu niedoborów) • potrzeb szkoleniowych w zakresie wszystkich form doskonalenia zawodowego (priorytety szkoleniowe w zakresie specjalizacji pielęgniarskich finansowanych przez Ministra Zdrowia) • ocenę realizacji szkolenia podyplomowego pielęgniarek i położnych w danym województwie

38. Działania prewencyjne • wydaje opinie o zabezpieczeniu świadczeń pielęgniarskich w swojej dziedzinie • przeprowadza kontrole podmiotów leczniczych po uzyskaniu pisemnego upoważnienia od wojewody • wystawia zalecenia pokontrolne i uzyskuje informację zwrotną z ich realizacji przez podmiot kontrolowany • przeprowadza we współpracy z samorządem zawodowym spotkania szkoleniowe z kierowniczą kadrą pielęgniarską podmiotów leczniczych • wydaje zalecenia

39. Trudności w prowadzeniu działalności prewencyjnej przez konsultantów: • zbyt mała liczba powołanych konsultantów • ograniczone możliwości kontrolowania z powodu wykonywania pracy w wymiarze pełnego etatu w w swoich macierzystych zakładach pracy

40. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZAWODOWA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Postępowanie rzecznika odpowiedzialności zawodowej Prewencja wykroczeń zawodowych Pod redakcją Grażyny Rogali-Pawelczyk Wydawnictwo Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych