İŞLETMENİN AMAÇLARI

1. İŞLETMENİN AMAÇLARI • İŞLETMENİN GENEL/GELENEKSEL AMAÇLARI • Kar Elde Etme Amacı • Toplumsal Fayda /Sorumluluk Sağlama Amacı • İşletmenin Varlığını Sürekli Kılma Amacı

2. İşletmenin Genel Amacı Toplumsal Fayda Kar amacı İşletmenin Sürekliliği

3. Kar Elde Etme • Kar; Ekonomik anlamda işletmenin toplam gelirlerinden, toplam giderlerinin düşülmesi sonucu sağlanan net fazlalıktır. • Kâr Müşteri tatmini sağlayan, mal ve hizmetlerin yaratılması ve paylaşılması için, insan, teknoloji ve bilgiyi bir araya getiren ve belli bir risk alan işletmecilerin kazancıdır. (Toplam Gelir – Toplam Gider ve Amortismanlar) = KÂR Toplam Gelirler -(Toplam Giderler) -(Amortismanlar) Vergi Öncesi Kâr -(Vergiler) Vergi Sonrası Net Kâr

4. Toplam Gelir (Satış Gelirleri, Satış Hasılatı, Ciro) = Fiyat X Satış Miktarı • KÂR = Hasılat – Maliyet • Maliyet = Direkt işçilik + Hammadde maliyeti + Genel Üretim Maliyeti

5. 2- TOPLUMA FAYDA SAĞLAMAK • İşletmenin mal ve hizmetlerine talepte bulunan tüm tüketici kesimlerinin beklentilerine uygun bir yaklaşım sergilemeleri ve onlara fayda aktarmaları. • Tüketiciler için fayda sağlayan işletmeler, bu amacı gerçekleştirirken işletme dışındaki kişi ve kurumlara karşı olan sorumluluklarını da ihmal etmemelidir.

6. İşletmenin Sorumlulukları • Devlete karşı sorumluluklar • Toluma karşı sorumluluklar • Ortaklarına karşı sorumluluklar • Çalışanlarına karşı sorumluluklar • Çevreye karşı sorumluluklar • Toplumda yer alan kuruluşlara karşı sorumluluklar ( dini, askeri, kredi kurumları, politik vb) • Rakiplere karşı (adil rekabet) • Milletlerarası sorumlulukları ( diğer ülkelerin yasal mevzuatlarına uyum vb)

7. 3- İŞLETMENİN YAŞAMINI SÜREKLİ KILMA • Kar elde etme ve topluma fayda sağlama amaçlarını uyumlu bir şekilde gerçekleştirmek için her iki amaç arasında bir denge kurmak gerekir. • Eğer firma aşırı karlılığı tercih ederse, tüketiciler başka firmaların ürünlerine yönelebilirler, • Diğer taraftan karlılığı ikinci plana iter ve toplumsal fayda sağlamaya ağırlık verirse bu kez de uzun vadede finansal kaynaklardan yoksun kalarak işletme iflasla karşı karşıya kalabilir.

8. Kâr Amacı Gütmeyen Örgütler İlk öncelikli amacı kar elde etmek olmayan, topluma hizmet etmek gibi daha farklı amaçları gerçekleştirmek için faaliyet yapan kuruluşlar. Örn: Kızılay, Üniversiteler, vakıf işletmeleri, dernekler v.s.

9. İşletmelerin Amaçları B. ÖZEL AMAÇLAR • Daha kaliteli ve /veya ucuz mal ve hizmet sunma • Çalışanlara iyi ücret verme ve çalışma şartlarını iyileştirme • Yönetici yetiştirme ve çalışanları eğitme • Sürekli istihdam yaratma • Kaliteli ürün üretme • Güvenilir bir işletme olma

10. İşletme Gelirleri ve Giderleri • A- İŞLETME GELİRLERİ • Ana faaliyet gelirleri; belirli bir program çerçevesinde faaliyet konusu olarak üretti mal ve hizmetlerin parasal değeri “ana faaliyet” geliri olarak ifade edilir. • Diğer gelirler; • Yan gelirler, • İştirak ve faiz gelirleri, • Kira gelirleri, • Hurda ve atık madde gelirleri, • Bağış gelirleri (Vakıf işletmeleri için)

11. B-İşletme Giderleri • Bir işletmenin faaliyetine devam edebilmesi için her türlü girdi temini ve mal ve hizmet üretimi için yapılan harcamalara işletme giderleri denir. • İşletme giderleri üretilen mal veya hizmetin maliyetleriyle ilgili olarak, doğrudan giderler ve dolaylı giderler olmak üzere ikiye ayrılır.

12. İşletmelerde Maliyetler • Sabit Maliyetler; üretim hacmine bağlı olmaksızın yapılan giderler, • Değişken Maliyetler; üretim hacmiyle doğru orantılı olarak artan veya azalan giderler, • Toplam Maliyetler; sabit ve değişken giderlerin toplamıdır.

13. Maliyetler • Ortalama maliyet; toplam maliyetlerin üretim miktarına bölünmesiyle bulunun değere denir. 1000/10= 100 TL Birim maliyet. • Marjinal Maliyet; işletmede üretilen her ilave mal veya hizmetin toplam maliyetlerde meydana getirdiği artış miktarıdır. • Alternatif maliyet; herhangi bir seçenekten vazgeçme maliyeti olarak tanımlanır.

14. İŞLETMELERİN TÜRLERİ/SINIFLANDIRILMASI İşletmeler; • Faaliyet alanlarına göre, • Tüketici türlerine göre, • Üretilen mal ve hizmet türlerine göre, • Üretim araçlarının mülkiyet biçimlerine göre, • Büyüklüklerine göre, • Uluslar arası olup olmamalarına göre, • Mülkiyet yapılarına göre, • Hukuki yapılarına ve diğer başka kategorilere göre, sınıflandırılabilir.

15. FAALİYET ALANLARINA GÖRE İŞLETMELER • Üretim işletmeleri • Mal/Ürün üreten işletmeler; çimento, otomobil, ayakkabı vb. • Hizmet üreten işletmeler; hastaneler, banka, oteller, danışmanlık hizmetleri vb. • Ticari işletmeler; toptancılar, marketler, komisyoncular vb. • Her iki faaliyeti birlikte yürüten işletmeler; üretim ve pazarlamanın aynı çatı altında yapıldığı yerler.

16. Tüketici Türlerine Göre İşletmeler • Tüketiciler, ihtiyaç duydukları mal ve hizmetler ile bunları kullanım amaçlarına göre iki grupta toplanırlar. • En son (nihai) tüketiciler • Örgütsel tüketiciler Buna göre de işletmeleri, • En son tüketicilere yönelik işletmeler, • Örgütsel tüketicilere yönelik işletmeler ve • Her iki tüketici grubuna yönelik işletmeler, şeklinde bir ayrıma tabi tutabiliriz.

17. ÜRETİLEN MAL VEYA HİZMET ÇEŞİDİNE GÖRE İŞLETMELER • Mal veya Hizmetlerin Kullanım Sürelerine Göre İşletme Türleri • Dayanıklı mal üreten işletmeler • Dayanıksız mal üreten işletmeler • Mal veya Hizmetlerin Ait Olduğu Sektörlere Göre işletmeler • Tarımsal Mal üreten işletmeler • Endüstriyel Mal Üreten İşletmeler • Hizmet Üreten İşletmeler

18. ÜRETİM ARAÇLARININ MÜLKİYET BİÇİMİNE GÖRE İŞLETMELER • Özel İşletmeler • Kamu İşletmeleri • Karma İşletmeler • Yabancı Sermayeli İşletmeler

19. BÜYÜKLÜKLERİNE GÖRE İŞLETMELER • Büyüklüğün Belirlenmesinde Kullanılan Kriterler • Nicelik Belirten Ölçütler; personel sayısı, satış tutarı, net kar, makine parkı, kapalı alanı vb. • Nitelik Belirten Ölçütler; işletmenin yönetim biçimi, ortak sayısı, teknoloji kullanım düzeyi, ulusal veya uluslar arası olması vb. • (Dünyanın En Büyük Firmaları)

20. Çalışan sayısına göre işletmeler • Dev işletmeler; 2000 kişi ve üstü • Büyük işletmeler; 250 kişiden fazla • Orta büyüklükte işletmeler; 50-250 kişi arası • Küçük işletmeler; 11-50 kişi arası • Cüce işletmeler; 10 kişiye kadar işçi çalıştıran

21. Çalışan Sayısına Göre En Büyük 10 Firma(2009)

22. Gelir Açısından 10 Büyük Firma

23. Karlılık Açısından 10 Büyük Firma

25. İşletmelerin Hukuki Açıdan Sınıflandırılması • Türk Hukukunda şirket tipleri kanunla tespit edilmiştir. Ticaret Kanunu'nda düzenlenmiş şirket tiplerinden birine uymayan bir şirket söz konusu ise bu şirket Borçlar Kanununun 520. madde 2. fıkrası uyarınca Adi şirket sayılır. • Bununla beraber Türk Medeni kanununa göre faaliyette bulunan işletmeler de bulunmaktadır. Bunlar, Dernek işletmeleri ve Vakıf işletmeleridir. Ayrıca Kooperatifler kanununa göre de Kooperatif işletmeleri faaliyet göstermektedir.

26. Tek kişi işletmesi • Şirketler (ortaklıklar) • Adi Şirketler (Borçlar Kanunu) • Ticaret Şirketleri (TTK) • Kişi Şirketleri (Kollektif Şirket , Komandit Şirket) • Sermaye Şirketleri (Anonim Şirket, Limited Şirket, Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket) • Kooperatifler

27. 1- Tek Kişi İşletmesi • Şahsi firma denildiğinde, kişinin herhangi bir ortaklık kurmadan doğrudan kendi adına ticari faaliyet yürüttüğü durum kastedilmektedir. Faaliyetlerin şahsi firma olarak yürütülmesine karar verildiği durumda kişi, vergi dairesi ve ticaret siciline kendi adına kayıt yaptırmalı ve yine bütün işlemleri kendi adına yürütmelidir. Bu aşamada, şahsi firma olmakla beraber, şahsın kendinden ayrı bir ticaret unvanı veya marka geliştirmesi ve bunları işletmesinde kullanması mümkündür

28. 2. Şirketler (Ortaklıklar) • Ortak ekonomik amaç ve çıkarları gerçekleştirmek, ya da belli bir ekonomik amaç ve çıkarın gereği olarak birden çok kişilerin emek ve sermayelerini bir sözleşme ile birleştirerek kurulan işletmelere şirket denir. Bir ortaklığın varlığından söz edilebilmesi için aşağıdaki niteliklerin bulunması gereklidir:- Ortaklığı oluşturan kişiler birden fazla olmalıdır. Bu kişiler gerçek veya tüzel kişi olabilir. Bu kişilere ortak, hissedar, şerik veya pay sahibi denir.- Ortak bir amacın bulunması gereklidir.- Ortak amaca ulaşabilmek için ortaklar arasında bir sözleşme bulunmalıdır.- Şirketin amacına ulaşabilmesi için ortaklarının mal ve emeklerini sermaye olarak şirkete getirmelidir.

29. 2.1. Adi Şirketler:Adi Otaklık (Şirketler): • Borçlar Kanunu’nun 520 ila 541 inci maddelerinde düzenlenen adi şirket, iki veya daha fazla kişinin emek ve sermayelerini ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeleri ile birlikte ortaya çıkan ortaklık türüdür. Adi şirket, sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir. En basit şirket modelidir. Borçlar Kanununa tabi olan adi şirketlerin tüzel kişilikleri bulunmamaktadır. Bu nedenle kendilerine ait mal varlıkları üzerinde ortaklarının müşterek mülkiyeti vardır. Şirketle ve şirketin malvarlığı ile ilgili hukuki eylem ve işlemlerde tüm ortaklar birlikte hareket etmek zorundadırlar.

30. 2.2. Ticaret Şirketleri • Çalışmaları Türk Ticaret Kanununun hükümlerine göre düzenlenen ortaklıklara “ticaret şirketleri” denilir. Ticaret şirketleri kendi aralarında ; Kişi Şirketleri(şahıs şirketleri) Sermaye Şirketleri olmak üzere ikiye ayrılırlar.

31. 2.2.1. Şahıs Şirketleri • Tüzel kişiliğe sahip ve ortakların bazılarının sorumlulukları sınırsız olan şirket türleridir. Ortak ekonomik bir çıkar veya çıkarların gereği olarak sayısı belli kişilerin kurdukları ve sorumlulukları kişisel olan ortaklıklara şahıs şirketleri denir. Ortakların sayısı genelde azdır ve ortaklığın devri de oldukça zordur. Kişi şirketlerinde ortakların hepsi uygun görmeden ortaklık payı başkalarına satılmaz veya devredilemez. Şirketten ayrılan bir ortağın şirket ilişkilerinden dolayı üçüncü kişilere olan sorumluluğu bir süre daha devam eder. Ortaklar, gerçek kişilerdir ve şirket borçlarına karşı sınırsız (bütün mal varlığı ile) sorumludurlar. • Şahıs şirketleri TTK'ya göre ikiye ayrılır. Kollektif şirket ve Komandit şirket.

32. Kollektif Şirketler: • Bir ticari işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, gerçek kişiler arasında kurulan ve ortaklarından hiçbirinin sorumluluğu, şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamış olan şirket türüdür. • Şirketin yönetiminden her ortak sorumludur. Kuruluş anlaşmasında aksine bir hüküm yoksa diğer ortakların rızası olmadan ortaklıktan çıkılamaz. • Aynı şekilde şirkete yeni bir ortağın alınması için tüm ortakların rızası olmalıdır. Kolektif şirketlere yalnızca gerçek kişiler ortak olabilir. Ortaklar, kâr veya zararı eşit olarak ya da daha önce kuruluş anlaşmasında belirtilen oranlarda bölüşebilirler.

33. - Komandit Şirketler: • Kollektif şirketin bir çeşidi olup, ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlı değildir. Diğer ortakların sorumlulukları, şirkete katıldıkları sermaye miktarı ile sınırlıdır. Sorumlulukları sınırsız olan ortaklara "komandite ortak", sınırlı olanlar da "komanditer ortak" denir. Komandite ortakların gerçek kişiler olması gereklidir. Komanditer ortaklar ise gerçek veya tüzel kişi olabilir. Komandit şirketler komandite ortaklar tarafından yönetilirler. Komanditer ortaklar yılsonunda hesaplarını denetleyebilirler ve kârdan sermayeleri oranında pay alırlar.

34. 2.2.2. Sermaye Şirketleri: • Sermaye şirketlerinde, ortakların sorumlulukları şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye miktarıyla sınırlıdır. Bu tür şirketlerde ortaklardan birinin ayrılmasıyla ortaklık bozulmaz. Ortakların şirketteki ortaklık payları kişisel değildir. Bu paylar başkasına satılabilir veya devredilebilir. • Sermaye şirketlerinin en önemli özelliklerinden biri de sermayeye ortak olmak ile şirketin yönetimiyle ilgilenmenin birbirinden ayrılmış olmasıdır. Ortakların ikinci planda kalmaları ve asıl olanın şirkete getirilen sermaye olması nedeniyle bu tür ortaklıklara sermaye şirketleri denir. Şirket, gücünü ve itibarını sermayesi ve yönetiminden alır. Şirket alacaklarına karşı şirket mal varlığı bir güvence oluşturur. TTK’ da yer alan sermaye şirketleri Anonim, limited, sermayesi paylara bölünmüş (hisseli) komandit şirket olmak üzere üç tanedir.

35. Anonim Şirketler: • - En az beş veya daha çok gerçek ya da tüzel kişi tarafından kurulan ve paylara bölünmüş bir temel sermayesi, ekonomik amaç ve konusu bulunup, borçlarından ötürü yalnızca şirketin varlığı kadarıyla sorumlu olan ortaklıklara anonim şirket denir. En önemli özellikleri şunlardır:- Ortak sayısı en az beş olmalıdır. Ortaklar gerçek veya tüzel kişi olabilir.- Şirketin temel sermayesi belli olmalı ve bu miktarın en az tutarı elli bin TL olmalıdır.- Şirketin temel sermayesi eşit paylara bölünmüştür.- Şirketin ticari unvanı bulunmalı ve çalışma konusu belli olmalıdır.- Şirketin üçüncü kişilere olan sorumluluğu şirketin varlığı ile sınırlıdır.- Şirket ortaklarının üçüncü kişilere karşı finansal sorumluluğu şirkete getirdikleri sermaye miktarıyla sınırlıdır.

36. Anonim şirketler ani ve tedrici olmak üzere iki şekilde kurulurlar. Ani kuruluşta, sermayenin tamamının kurucu ortaklar tarafından taahhüt edilir. Ani kuruluşta kurucu ortaklar sermaye taahhütlerinin en az %25’ini kuruluştan itibaren 3 ay içinde, kalan ‘%75’ini ise 3 yıl içinde ödemek zorundadırlar. Tedrici kuruluşta ise sözleşme safhasında sermayenin tamamı kurucu ortaklarca taahhüt edilmeyip yalnızca onda biri (1/10) temin edilmekte, kalanı için hâlka başvurulmaktadır.

37. Limited Şirketler: • Ekonomik amaç ve konular için iki veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından bir ticaret ünvanı altında kurulmuş olup ortaklarının sorumluluğu şirkete getirmeyi taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve temel sermayesi belli olan şirketlere “ limited şirket " denir. En belirgin özelikleri şunlardır:- Ortak sayısı ikiden az elliden fazla olamaz.- Temel sermayesi en az beş bin YTL olmalıdır.- Bankacılık, sigortacılık ve borsa bankerliği ile uğraşamazlar.- Şirkete getirilen sermaye için hisse senedi çıkarılamaz.- Ortaklık payının tutarı ne olursa olsun, her ortağın bir payı bulunur.- Ortaklık payının devri, genelde diğer ortakların iznini gerektirir.- Şirketin temel sermayesi, şirkete ilişkin zarf, kâğıt ve başka basılı evraklarda belirtilmiş olmalı ve şirket unvanının "limited şirket" kelimesini taşıması şarttır.

38. Limited şirketler ortaklar tarafından yönetilir ve temsil edilir. Bu tür şirketlerde ortaklardan oluşan bir genel kurul bulunur. Bunun yanı sıra ortak sayısı 20’den çok olan limited şirketlerde en az bir denetçinin olması zorunludur.

39. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket: • Sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı, şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket, diğerleri bir anonim şirket ortağı gibi sorumlu olan şirkettir. Bu tür şirkette kolektif şirket ortakları gibi sorumlu olan ortaklara “komandite”, anonim şirket ortakları gibi sorumlu olanlara “komanditer” ortak denir.

40. 3. Kooperatifler: • Kooperatif, insan ihtiyaçlarının karşılıklı yardımlaşma yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortakların çıkarlarını korumak amacıyla oluşturulan ekonomik kuruluştur. • Kooperatif kuruluşlar faaliyetlerini, diğer işletmelerin izledikleri ekonomiklik ilkeleri doğrultusunda şu kooperatifçilik ilkeleri altında yürütürler:- Serbest giriş çıkış ( açık üyelik)- Demokratik yönetim- Sermayeye sınırlı faiz verilmesi- Kooperatifçilik eğitiminin geliştirilmesi- Kooperatiflerle iş birliği