mgr Marzena Mikos Promotor: Prof. dr hab. Grażyna Podolska

1. PLONOWANIE I WARTOŚĆ TECHNOLOGICZNA ZIARNA PSZENICY ORKISZ (Triticum aestivum ssp. spelta L.) W ZALEŻNOŚCI OD WYBRANYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH mgr Marzena Mikos Promotor: Prof. dr hab. Grażyna Podolska Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach Zakład Uprawy Roślin Zbożowych

2. WPROWADZENIE • pszenica orkisz (Triticum aestivum ssp. spelta L.) należy do pszenic niewymłacalnych o heksaploidalnej liczbie chromosomów • w XIX i pierwszej połowie XX wieku była uprawiana pod nazwą „Orkisz” w niektórych rejonach Polski, szczególnie na Podkarpaciu • uprawy zaniechano z powodu słabej plenności • obecnie przechodzi swój renesans • uprawiana jest głównie w gospodarstwach ekologicznych krajów niemieckojęzycznych w: Niemczech, Szwajcarii i Austrii, a także we Włoszech, Belgii, Francji, Czechach, Polsce (300 ha),Słowacji i na Węgrzech • posiada wysokie walory jakościowe • nastąpił wzrost zainteresowania tą formą pszenicy w krajach UE, w tym w Polsce • podjęto prace hodowlane (Stacja Hodowli Roślin Strzelce)

3. WALORY JAKOŚCIOWE • ziarno pszenicy orkisz zawiera więcej składników odżywczych od powszechnie uprawianej pszenicy zwyczajnej (Galova 2001) • zawiera niezbędne składniki odżywcze: białko, błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe, węglowodany, witaminy • wykazuje małą aktywność enzymów amylolitycznych • zawiera kwas krzemowy istotny dla skóry, włosów, paznokci

4. WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE Według niemieckich lekarzy systematyczne spożywanie produktów orkiszowych: • regeneruje cały organizm • poprawia trawienie • poprawia funkcje układu nerwowego • zapobiega kamicy żółciowej

5. WPŁYW ORKISZU NA ZDROWIE NIETOLERANCJA GLUTENU • badania podają, że w pszenicy orkisz występują, takie same jak w pszenicy zwyczajnej, frakcje białek glutenowych wywołujące celiakię (Wieser 2001) • inne wyniki wskazują, że ziarno orkiszu zawiera niewielką ilość α-gliadyn i dlatego może być postrzegane jako niewywołujące alergii (Galova i in. 2001, Frazier 2005, Seimeier i in. 2001)

6. PRODUKTY Z ORKISZU • kasze • płatki • kleiki • chleb • wyroby ciastkarskie typu krakersy • makaron • słodycze • kawa • piwo, wódka

7. CEL BADAŃ Celem badań jest: • określenie poziomu plonowania i kształtowania się cech struktury plonu nowych polskich rodów pszenicy Triticum spelta • wskazanie najkorzystniejszych dla poziomu plonowania i wartości technologicznej podstawowych czynników agrotechnicznych • określenie podatności rodów Triticum spelta na zawartość mikotoksyn fuzaryjnych w ziarnie • określenie zawartości poszczególnych frakcji białek w ziarnie orkiszu i porównanie ich do pszenicy Sukces

8. Doświadczenie polowe Osobne, woj. podlaskie Doświadczenie mikropoletkowe Puławy, IUNG-PIB METODYKA

9. METODYKA

10. ZAKRES BADAŃ Analizy laboratoryjne Doświadczenie polowe Doświadczenie mikropoletkowe Właściwości przemiałowe Analizy biometryczne roślin Plon ziarna Cechy struktury plonu Gęstość ziarna w stanie zsypnym MTZ Właściwości reologiczne Właściwości wypiekowe wodochłonność mąki czas rozwoju ciasta zawartość białka (N·5,7) stałość ciasta ilość glutenu i jego jakość rozmiękczenie ciasta liczba opadania liczba jakości wskaźnik sedymentacyjny Frakcje białek Mikotoksyny albuminy deoksyniwalenol globuliny zearalenon ω-, α-, β- gliadyny toksyny T-2 / HT-2 gluteniny (HMW, LMW)

11. APARATURA • farinograf firmy Brabender • test ELISA oparty na metodzie immunoenzymatycznej • odczyt gęstości optycznej prób przy długości fali 650 nm • czytnik mikropłytkowy

12. PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE WYNIKÓW Wyniki badań pracy doktorskiej: • dadzą podstawę do opracowania technologii produkcji polskich odmian pszenicy „orkisz” umożliwiającej otrzymanie surowca o korzystnych parametrach przemiałowych ziarna i wypiekowych mąki • mają charakter poznawczy, aplikacyjny oraz będą przydatne do wydania zaleceń agrotechnicznych dla rolników • dadzą podstawę do wprowadzenia do uprawy nowych polskich odmian pszenicy orkiszowej i promowania pieczywa z orkiszu jako żywności funkcjonalnej

13. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ