Download
1 / 77
790 likes | 1.5k Views
Kuaterner Öncesi ve Kuater Döneminde Canlı Yaşamı. FAUNA ?. Belli bir bölge ya da devirde yaşayan hayvan türlerinin tamamının bir araya getirdiği topluluk Fauna olarak adlandırılır. HAYVANLAR NASIL YAYILIR?.
E N D
FAUNA ? • Belli bir bölge ya da devirde yaşayan hayvan türlerinin tamamının bir araya getirdiği topluluk Fauna olarak adlandırılır.
HAYVANLAR NASIL YAYILIR? • KARARLILIK:Dünyadaki kıtaların ve bununla ilgili olarak ana karaların ve deniz tabanlarının oluşumundan beri ufak bazı değişiklilikerin dışında durumunu ve konumunu koruduğu ve değişmediğini varsayılmıştır. Bu kuramın en önemli savunucularından olan Wallace (1876) zoocoğrafik yayılışın, göçler ve bugünkü kara ve su bağlantıları ile açıklamaya çalışır. Bu kurama destek veren Darlington (1957) geç ortaya çıkmış olan memeli hayvanların günümüzde bu yoları etkin biçimde kullandıklarını öne sürmüştür. • KÖPRÜLER:Dünyadaki büyük kıta ve kara parçaları arasındaki hayvan geçişinin dar bağlantılar, suların buz ve kar halinde yüksek dağ başlarına veya kutuplarda tutulması sonucunda deniz seviyesinin düşmesiyle oluşan kara köprüleri aracılığı ile gerçekleşmiş olduğunu ileri sürmektedir.
KITALARIN KAYMA KURAMI: Kıtaların bu farklı coğrafik bölgelere kayması, birlikte getirdiği ya da götürdüğü canlıların, yeni ortama uyum yaparken, dallanmasına ve çeşitlenmesine neden olmuş ve çok sayıda tür çeşitliliği ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak eğer kıtalar kaymamış olsaydı, bu denli zengin bir biyolojik çeşitlilik ortaya çıkmayacaktı.
KAMBRİYEN ÖNCESİ • Kambriyen öncesi zaman Hadeyan, Arkeyan ve Proterozoik olarak üç bölüme ayrılır. Günümüzden 545 milyon yıl önce başlayıp, yine günümüzden 495 milyon yıl önce sona erdiği kabul edilir . • HADEYAN: (4.5-3.6 milyar yıl önce) Dönem, volkanik etkinliklerin çok fazla olduğu bir dönemdi. Bununla birlikte ortam sıcaklığı da çok yüksekti. Ortamda hidrojen, metan, karbondioksit, su buharı, amonyak, kükürt ve diğer gazlar bulunuyordu. Bu ortam, canlılık için oldukça zehirliydi. Yerküremize sık sık göktaşları çarpıyordu. Bu dönemde, ilk atmosfer ve okyanuslar oluştu. Ancak bu atmosferde ozon tabakası yoktu. Yüksek enerjili ışınlar yeryüzüne kolayca ulaşıyordu. Bunun sonucunda da var olan maddelerden yeni maddeler oluşmaya başladı. Uzun bir kimyasal evrim sonucunda canlılığın temel maddeleri olan DNA ve RNA molekülleri oluştu.
ARKEYAN: (3.6 - 2.5 milyar yıl önce).Biyolojik evrimin başlangıcı kabul edilmekte ve ilkel oksijensiz yaşamın ortaya çıktığı varsayılmaktadır. Bu devirdeki ilk okyanuslarda oksijen yoktu. Daha önceki devirde oluşan DNA molekülleri, canlılığın çeşitlenmesinde "protein sentezinin denetlenmesi" gibi önemli bir rol üstlendi. Böylelikle, yaklaşık 3-4 milyar yıl önce "bir gen + bir enzim" şeklinde ya da 1989 ‘da Sidney Altman ve Thomas Cech tarafından keşfedilen RNA’dan yapılmış enzim (Ribozim) benzeri bir molekülün oluştuğu ve bunlarında kendi eşitini yapabilen ilk canlı moleküller meydana geldiği öne sürülmüştür. Bu ilk hücreydi ve biyolojik evrim süreci başlamış oluyordu. Bu dönemde, bilinen en eski kayaçlar oluşmaya başladı. Okyanusların korunaklı yerlerinde, oksijensiz solunum yapabilen canlılar oluştu. Prokaryotik bakteriler denen bu canlılar, güneş enerjisini kullanıp "fotosentez yapma" özelliği kazandı ve oksijen üreterek oksijensiz olan okyanuslara oksijen aktarmaya başladılar. Bu bakterilerin oluşturduğu yapılara "stromatolitler" denildi.
tortu tanelerinin bir araya gelip yapışması, birikmesi ve donması ile sığ sularda oluşan genişleme eğilimli katmanlı yapılardır. Stromalitler konik, dallanmış, dairesel ve kolon tipi biçimlerde bulunur. İlk olarak 3,5 ila 3,8 milyar yıl önce oluştukları sanılmaktadır. Oluştukları zamandan 2 milyar yıl boyunca gezegenin mutlak hakimi, en gelişmiş yaşam formuydular. Stromalitler, Kambriyen öncesi fosil kayıtlarını barındırırlar ancak günümüzde çok az sayıdadırlar. Günümüzde sadece batı Avustralya da ki Shark Körfezindebulunurlar. Varlıklarını burada sürdürebilmelerinin sebebi, körfez sularının siyanobakterileri yiyecek yaratıkların gelmesini engelleyecek kadar tuzlu olmasıdır. Çok az sayıdaki çok eski stromalitler fosilleşmiş mikroplar içerir.
Proterozoik Devri : Oksijen üreten bakterilerin yaygınlaşmasıyla ortamda bulunan serbest oksijen miktarı giderek arttı. Oksijensiz ortamda yaşamaya uyum sağlamış ilkel çekirdeksiz canlılar yavaş yavaş ortadan kalkmaya başladı. Okyanusların sığ bölgelerinde siyanofit denen ve daha iyi fotosentez yapabilen mavi-yeşil su yosunları yaşamaya başladı. Bir değişiklik de hücre zarının oluşmasıyla gerçekleşti. İlk çekirdekli canlılar da, artan oksijenli ortamla oluşmaya başladılar. “Edikara faunası” denen bu canlı grubu kabuksuz deniz canlılarından oluşuyordu.
. • Sulu ortamda yaşayan tek hücreli organizmadır. Fotosentez yada fogositez yaparak beslenirler.alglerin en çok bilineni mavi-yeşil olanıdır. İçlerinde hem mavi hem yeşil rengi veren pigmentleri vardır.koloniler halinde dere, göl ve denizlerde yaşarlar. Bitkilerin yeryüzünde yaptıklarını algler suda yaparlar.Suda yaşayan canlılar için besin ve oksijen kaynağıdırlar
Edikara Fosili . • Proterozoik dönemin sonlarına doğru, günümüzden yaklaşık 580 milyon yıl dönemde yaşayan ve soyu tükenen çok hücreli ökaryot organizmaların tümüne denir. Yumuşak dokulu bu canlıların, kabuk veya kemik gibi sert kısımlar içerebilecek mineral fosillerin henüz oluşmadığı bir döneme ait sediment tortularında bıraktıkları izler ilk olarak Güney Avustralya'daki Edikara tepelerinde bulunduğu için bu canlılara bu isim konulmuştur. Edikara faunasına ait canlılardan bazıları daha sonraki dönemlerde ortaya çıkan hayvanların formlarına benzeştikleri için genellikle hayvanların ilkel ataları olarak tahmin edilmiş ama bugüne kadar bunu tam olarak belgeleyen bir kanıt olmamıştır.
Paleozoik • KAMBRİYEN: (545-495 milyon yıl önce)Hayvanlar aleminde hızlı bir evrimleşme ve dolayısıyla çeşitlenme olmuştur. Bunu nedeni olarak da “Kambriyen patlaması” olduğu düşünülmektedir. 25 milyon yıl içinde bugün bilinen hayvan şubelerinin neredeyse hemen hepsi ortaya çıkmış ve hızla evrimleşmişlerdir. Bu dönemin en önemli canlıları trolobitler ve dallıbacaklılar oldu. Trilobitler, bedenleri yassı, sırtları sert bir kabukla örtülü ilkel eklembacaklılardı. İlk omurgalılar da bu dönemde ortaya çıktılar. Yumuşakçalar, karındanbacaklılar, süngerler, mercanlar, bir sap üzerinde olan derisidikenliler ve birçok grup hızla evrimleşerek çeşitliliğin artmasını sağladı.
Ordovisyen (490-443 milyar yıl önce) • Paleozoyik’in ikinci döneminde (ordovisiyen) ilk omurgalılar (balıklar) oluşmuş, dönemin sonuna doğru bitkiler ve böcekler kara yaşamına geçmişlerdir.canlıların karaya ayak basması dönemin en önemli olayıdır. Ordovisiyen uyumsal açılımı sonunda, 200 olarak bilinen aile sayısı 500’e çıktı. Geniş alanlar oluşturan sığ ve sıcak denizler çeşitliliğin artmasının en büyük nedeniydi. Basit yapılı canlılar daha karmaşık yapılı canlılar haline gelmeye başladı. Bu dönemde evrimleşen hayvanlar günümüz hayvanlarının atalarını oluşturdu. Özellikle deniz canlıları çok fazla dallanma gösterdi. Suyu süzerek beslenenlerin sayısında çok fazla bir artış oldu. Günümüz mürekkep balıklarına benzeyen dev kafadanbacaklılar, trilobitler, saçaklıyıldızlar ve diğer yumuşakçalar yaygın olarak bulunuyordu. Bunların yanında, yeni çıkan canlılar oldu. Bunlar; mercanlar, midyeler, yosun hayvancıkları, stromatoporoidler denen sünger türleri, denizlaleleri, denizkestaneleri, denizyıldızlarıdır. Eklembacaklılarsa patlama denilebilecek bir biçimde sayılarını artırdı.
Ordovisyenin en önemli olayı, çok hücreli yaşamın karaya ayak basmasıydı
Silürüyen(440-417 milyaryıl önce) . Silüriyen döneminde deniz yaşamında çeşitlenmeler devam etti.tüm hayvan grupları içerisinde en hızlı çeşitlenen grup çenesiz balıklar(Ostrakoderm) oldu. . Bununla birlikte ilk çeneli balık grubu da tatlı sularda bu dönemin sonunda ortaya çıktı. Silüryenin en önemli olayı ökaryotik yaşamın sağlam temellerle ve daimi olarak karaya yerleşmesiydi. Ordovisyende karaya çıkmış olan kara yosunu benzeri bitkiler oldukça yaygınlaştı.ilk damarlı bitkiler de kesin olarak bu dönemde ortaya çıktı. Kara yosunu ve ilkin damarlı bitkilerle kaplı karalarda dolaşan ilk kara hayvanlarıysa, uyum yetenekleri tartışılmaz olan eklembacaklılardı. örümcek, akrepler, böcekler, kırkayaklar, ve akrabaları bu ortamın bildiğimiz tek sakinleriydi.
Devoniyen(417-354 milyon yılönce) • Balık çeşidinin artışı ile balık çağı olark adlandırılan dönemdir. Plakoderm olarak da adlandırılan canlı türleri ortaya çıktı. zırhlı bir yapıyla sahip olduklarından zırhlı köpekbalığı olarak da anılırlar. Plakodermlerin soyu bu dönemin sonunda ortadan kalktı. Ancak, plakodermlerden günümüz balıklarının da alt sınıfı olan iki yeni grup evrimleşti: Kıkırdaklı balıklar olan Chondrichtyes ve kemikli balıklar olan Osteichtyes. Kıkırdaklılar, günümüz köpekbalıkları ve vatozlarını içine alırken, kemikli balıklar diğer balık gruplarını oluşturur. İlk olarak tatlı sularda evrimleşen balıklar daha sonra deniz ekosistemine geçti. Bu dönemden bitki patlaması dönemi olarak söz edilebilir. İlk gerçek eğrelti ormanları bu devirde ortaya çıktı. Bununla birlikte tohumlu eğreltiler, karayosunları, atkuyrukları ve kibritotları yaygın olarak bulunmaktaydı. Kibritotları uyum becerileri sayesinde bir sonraki dönem olan Karbonifer’de ormanlar oluşturacaktı. Devoniyen döneminin başlangıcında yalnızca suya bağımlı bitkiler bulunurken, dönem sonunda odunsu gövdeleri olan ilk ağaçların oluşturduğu ormanlar vardı. . Moresnetia, bilinen ilk tohumlu bitkilerdendi. Moresnetia benzeri bitkilerden, tohumlu eğreltiler evrimleşti. Pteridospermler denen ve soyları sonradan tükenecek olan tohumlu eğreltiler, bu dönemde bol miktarda bulunuyordu.
Karbonifer(354-291 milyar yıl önce) • Kömür devri olarak da bilinen karbonifer döneminde yeryüzünün çoğu kısmında bataklık ormanları şeklinde dev boyutlu bitkiler bulunuyordu. Dünya kömür rezervlerinin büyük bir bölümü bu devire ait olduğundan, devire "karbon içeren" anlamında Karbonifer adı verilmiştir. • Yağmur ve bataklık ormanlarıyla kaplı bir devirdi. Dev boyutlu bitki örtüsünün yanı sıra, dev boyutlu böcekler, kırkayaklar ve akrepler ve çeşitli iki yaşamlılar bu devrin önemli canlılarıydı. • Karbonifer'in sonuna doğru iklim kuraklaşmaya başladı. Kuraklaşan iklimle birlikte bitkilerin ve ormanların yapısı da değişti ve yeni ortamda sürüngenler kendilerini yavaş yavaş göstermeye başladı. • Bugün yaşayan hamamböceklerinin ve yusufçuklarının ataları bu dönemde ortaya çıktı.
. Seymouria denen, iki yaşamlıyla sürüngen arasındaki geçiş formu olan hayvan bu dönemde görüldü. Kertenkeleye benzeyen bu hayvan kısa ve küt ayaklıydı.
Eklembacaklıların pek çoğu bu gün için dev sayılabilecekboyutlardaydı. Bir su bakiresi olan Meganeura 75 santimetrelik kanatlarıyla ve bir kırk ayak olan Arthropleura iki metrelik uzunluğuyla bu devlerin örneklerinden. Arthropleura Meganuera
Permiyen(292-251 milyaryıl önce) • Paleozoyik’in son döneminde (permiyen) pangea tamamen oluştu. Bataklık ormanlarının yok oldu. Sürüngenler yaygınlaşmaya başladı ve dönemim sonunda hayvanlar dünyasında büyük bir yok oluş olmuştur. Hayvan türlerinin % 90 kadar yol olduğu varsayılmaktadır.
Sürüngenler baskın bir omurgalı haline gelmiştir.açık tohumlullar yaygınlaşmıştır.
Mezozoik(251-65milyonyıl önce) • TRİAS(251-205 milyar yıl önce): Büyük yok oluşum ardından denizlerde ve karalarda yaşamın yeniden çeşitlenip zenginleşmeye başlamıştır. Bu dönemde İlk memeliler ve pek çok yeni sürüngen grubun ortaya çıkmıştır. denizler tekrar yükselerek karaların üzerini kaplamaya başladı. Bunun sonucunda sığ ve sıcak denizlerle birlikte bataklıklar tekrar oluştu. Karasal ekosistemlerde de yağış miktarının artması bitki topluluklarının iyi gelişmesini sağladı. Kara yaşamında, sürüngenler tüm ekosistemlerde baskın duruma geçti. Trias yaşamı, Paleozoiğin canlıları ile Mezozoiğin canlıları arasında bir geçiş dönemidir. Dev kertenkele olarak bilinen ilk dinazorlar çıktı.
Jura(205-142 milyon yıl önce) • Triasın sonunda gerçekleşen küçük bir yok oluş, Jurada dinozorların yayılmasına fırsat verdi. Dinozorlar çeşitlenip gelişti, dev boyutlara ulaştı. Kuş benzeri dinozorlar yaygınlaşırken, Archaeopteryx gibi dinozor benzeri ilkin kuşlar dönemin sonunda ortaya çıktı. Dinozorlar karada hüküm sürerken, bilinen en büyük uçan omurgalılar olan Pterosaurslar gökyüzünde yaygınlaştı. Dev deniz timsahları, denizlerde sürüngen hanedanın temsilcileri olarak besin zincirinin en üstünde yerlerini aldı. Jurada sürüngenlerin ezici üstünlüğü olsa da ilkin memeliler bu dönemde gelişme ve çeşitlenmelerine sessizce devam etti. İlk çiçekli bitkilerin de Juranın sonlarına doğru evrimleştiği düşünülüyor.
KRETASE(140-65 MİLYON YIL ÖNCE) • Kretaseye ait kayaçlarda yaygın olarak bulunan tebeşir yatakları nedeniyle döneme bu isim verilmiş. Tebeşir, kalkerli kabuğa sahip planktonik mikroorganizma artıklarının, deniz tabanına çökmesiyle oluşur. Pek çok grubu zaten bu dönemde ortaya çıkan planktonik mikroorganizmalar, dönem boyunca çok çeşitli ve yaygın olarak bulunur. • Kretase döneminde dinozorlar altın çağını yaşarken büyük bir yok oluşla ortadan kalkmıştır. Bu dönemde Pangaea kıtasının parçalanmış ve iki süper kıtaya ayrılmıştır. Bunlardan kuzey yarım kürede yer alana Lavrasya, güney yarım kürede yer alan süper kıtaya da Gondwana adı verilmiştir. Bu iki kıta Jura’da birbirinden tamamen ayrılmıştır. • Modern memeli grupları Kretasede ortaya çıkar; fakat, yaygınlaşmak için dönemin sonunda gerçekleşecek olan yok oluşu beklemeleri gerekir. • Bir meteor çarpması sonucu gerçekleştiği düşünülen yok oluş, hem dinozorları, hem de ekosistemin diğer baskın sürüngen gruplarıyla birlikte pek çok yaygın grubu ortadan kaldırır. Yok oluş memelilerin baskın olduğu bir ekosisteme yol açarken, jeolojik devirlerin son zamanı olan Senozoik başlar.
İKİNCİ KİTLESEL BİYOLOJİK YOKOLUŞ • Yaklaşık 65 milyon yıl önce yerküre, korkunç bir meteor yağmuruna hedef oldu. Oluşan yoğun gaz ve toz bulutu güneşin yararlı etkilerini uzun süre kesti. Bu durum, iklimde büyük çapta değişikliklere yol açtı ve besin zinciri bozuldu. Bu büyük trajedi ile başta dinozorlar olmak üzere karalarda ve denizlerde canlıların bir çoğu yok oldu. Geriye kalan gruplar arasında en şanslıları memelilerdi. Bu büyük felaket memelilerin 3. zamanda gelişmesi ve evrimleşmesi için evrimsel olarak boş alanlar yarattı.
Senozoik(65 milyon yıl önce ve günümüz) • Paleojen (65-23 milyon yıl önce):Paleojen, pek çok memeli ve kuş grubunun tropik koşullarda ortaya çıkıp çeşitlendiği dönemdir. Pek çok dev boyutlu, küçük beyinli, gergedan benzeri memeli vardı. İlk çift toynaklılar Paleojen’de ortaya çıktı. Gelişmiş sindirim sistemleri vardı ve bu sindirim sistemi onlara lifli ve sindirimi zor otlarla beslenmelerinde yarar sağladı. Otlakların gelişmesiyle tek ve çift toynaklı memeliler, yırtıcı memeliler ve insansı maymunlar da ortaya çıktı. Kara yaşamına uyum sağlamış memelilerin bazı türleri yaşam alanı ve koşulların değişmesiyle deniz kıyılarına göç ettiler. Zaman içinde su içindeki canlıları avlamaya başladılar. Daha sonra da tamamen sucul yaşama uyum sağlayarak deniz memelilerini oluşturdular. Bunlardan Zeuglodon ya da Basilosaurus denen balinagüzel örnektir. günümüz canlılarına hiç benzemeyen olan çok sayıda hayvan da bu zamanda ortaya çıktı. Bunlardan biri de fillerin atası olarak kabul edilen Dinotherium’du.
Eosen(55-33milyon yıl önce) • At, tapir, gergedan, fil, domuz, deve ve primatların dahil olduğu modern memeli takımlarının çoğu, ilk kez Erken Eosende kısa bir zaman dilimi içinde 10 kg.dan daha küçük hayvanlar olarak ortaya çıkar. Kemirgenler, multituberculatların yerini alarak, baskın küçük memeli grubu olur. Günümüzdeki biçimlere benzer olmasa da ilk yarasalar böcekçillerden farklılaşarak ortaya çıkar. Modern toynaklıların ataları bu zamanda Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’da yayılır. Bu küçük memelilerin bazıları, dönemin sonuna kadar boyutlarını hızla artırarak dev boyutlara ulaşırlar. Bunlardan altı boynuzlu gergedan benzeri bir hayvan olan Eobasileus’un omuz yüksekliği 2 metreye ulaşıyordu.
Oligosen(33-23milyon yıl önce) • Oligosende, iklimde görülen belirgin soğuma bölüme damgasını vurur. Pek çok hayvan ve yaşama alanı soğumadan etkilenir. Himalayaların yükselmeye başlamasının bu soğumaya neden olduğu ya da soğumayı hızlandırdığı düşünülüyor. Soğumayla birlikte Senozoik boyunca ilk kez Antarktika üzerinde buzullar oluşur. Düşen deniz seviyesi, plankton sayısında ve çeşitliliğinde bir düşüşe ve kıtalar üzerinde kuraklığa neden olur. Tropik ormanlar ekvatora doğru çekilirken, yerlerini yaprağını döken ılıman iklim ormanlarına bırakır. Oligosende çiçekli bitkilerin modern biçimlerinin çoğu ortaya çıkıp yaygınlaşır. Yeni ortaya çıkan çiçekli bitkilerden en önemlisi otlardır. Asya’nın kurak iç kesimlerinden başlayarak yayılan otlarla, ilk otlak alanlar oluşur.
Gelişmiş sindirim sistemine sahip ilk çift toynaklılar ancak Oligosende ortaya çıkar. Bu sindirim sistemi onlara lifli ve sindirimi zor otlarla beslenmede büyük avantaj sağlar. • Güney Amerika’da, eteneli memelilerin yokluğunda, tamamen farklı bir memeli faunası kurulur. Kıtada tembel hayvanlar, armadillolar gibi dünyanın geri kalanından tamamen farklı otçullar ve keseli yırtıcılar yaşıyordu.
Neojen(23-1.81 milyon yıl önce) • Neojende modern memeli ve çiçekli bitkiler evrimleşirken; bugün var olmayan pek çok garip memeli de ortaya çıkar. Erken Neojenin en önemli olayı, otların yaygınlaşıp, otlak alanların ortaya çıkmasıdır. Buna paralel olarak uzun bacaklı, hızlı koşan otlak hayvanları ortaya çıkar. Atlar Neojende oldukça başarı gösterir. Pek çok orman hayvanı da yaşamlarına devam eder. Mastodonlar Avustralya dışındaki tüm kıtalarda yaşıyordu. Diğer kıtalardan soyutlanmış olan Güney Amerika’da dev yer tembel hayvanı gibi pek çok garip memeli evrimine devam ediyordu. Güney ve Kuzey Amerika arasında kara köprüsü kurulunca, kuzeyden gelenlerin istilasıyla bu canlıların çoğu ortadan kalktı.
