Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

1. ANNE SÜTÜ İle BESLENMEDE DANIŞMANLIK EĞİTİMİ Ders 1 Anne Sütünün Önemi Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü

2. ANNE SÜTÜ Enerji, protein, yağ, karbonhidrat ve diğerelzem besin öğeleriyle yenidoğanda büyüme ve gelişmeyi sağlayan karmaşık biyolojik bir sıvı ve içerdiği birçok biyoaktif enzim, hormon,büyüme etmeni ve bağışıklık öğelerini içeren yapısıyla eşsiz bir besindir.

3. ANNE SÜTÜ NEDEN ÖNEMLİ ? • Anne İle Bebek Arasında Duygusal Bağ Kurulmasını Sağlar • İmmün Sistemi Geliştirir • Ekonomiktir • Kolay Hazmedilir • Annenin Meme Ve Over Kanseri Riskini Azaltır • Emen Bebeklerde IQ Daha Yüksektir • İshal Ve Solunum Yolu Hastalıklarından Korur • Fizyolojik Sarılığı Önler 101 NEDEN

4. Anne Sütü ve Emzirme

5. Kesin faydalı Diyare sıklığını azaltır, seyrini hafifletir Alt solunum yolu enfeksiyonları daha az Otit medya Botulizm Bakteriyal menenjit İdrar yolu enfeksiyonları Nekrotizan enterokolit Yüksek olasılıkla faydalı Nedensiz beşik ölümleri Insüline bağımlı diyabet Crohn hastalığı Ülseratif kolit Lenfoma Alerjik hastalıklar Diğer kronik sindirim sistemi hastalıkları Emzirmenin bebeğe faydaları: Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan Pediyatri Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005

6. Emzirmenin anneye faydaları • Oksitosin uterusun toparlanmasını sağlar • Adet kanamaları azalır • Hamilelik öncesi tartıya daha hızlı dönülür • Ovulasyona daha geç dönülür- çocuk araları açılır • Kemik remineralizasyonu daha hızlı- postmenopozal kalça kırıkları daha az • Premenopozal meme kanseri riski azalır • Over kanseri riski azalır Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan Pediyatri Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005

7. Emzirmenin sosyoekonomik faydaları • Ülkede sağlık harcamaları azalır Bebeğin hastalıklardan korunmasına bağlı olarak • Çalışanın iş günü kaybı azalır • Kardeşe ilgi gösterme zamanı artar • Ailenin ekonomisi düzelir: Mama maliyeti bir senelik 600-1000 YTL !!! Breasfeeding and the Use of Human Milk, Amerikan Pediyatri Akademisi, POLİTİKASI, Şubat 2005

8. DUYGUSAL BÜTÜNLEŞME GELİŞME EMZİRMENİN PSİKOLOJİK YARARLARI ANNE VE ÇOCUK ARASINDA YAKIN SEVGİ DOLUİLİŞKİ SAĞLAR.   ANNENİN DUYGUSAL AÇIDAN TATMİNİNİ SAĞLAR.  BEBEK DAHA AZ AĞLAR.  ANNE BEBEĞİNE DAHA SEVGİ DOLU DAVRANIR. BEBEĞİ TERK ETME VEYA HIRPALAMA OLASILIĞI DAHA DÜŞÜKTÜR.  ANNE SÜTÜ İLE BESLENEN ÇOCUKLAR İLERİ YAŞLARDA ZEKA TESTLERİNDE DAHA BAŞARILI OLURLAR. 

9. HASTALIKLARA KARŞI KORUNMA AKYUVARLAR AKTİF OLUR ANTİKOR YAPARAK ANNEYİ KORUR ENFEKTE ANNE AKYUVARLAR MEMEYE GİDER ANTİKOR YAPAR ANTİKORLAR SÜTE SALINARAK BEBEĞİ KORUR

10. Büyüme ilişkisi Antropometrik standartlara uygun gelişirler. Solunum sistemi enfeksiyonlarının sıklığı azalır. Astım ilişkisi Diyabet ilişkisi İnsüline bağımlı diyabet görülme riski azalır. ANNE SÜTÜ Apandisit,invajinasyon, hipertrofik pilor stenozu görülme riski azalır Cerrahi durumlar Şişmanlık ilişkisi Şişmanlık görülme riski azalır. Nekrotizan enterokolit Nekrotizan enterokolit görülme riski 10 kat daha azalır .

11. KOLOSTRUM: ERKEN SÜT KOLSOSTRUM SEKRESYONU *Yoğun, konsantre, zengin görünümlü, açık renkten altın sarısı renge kadar değişir *Prenatal dönemden postnatal 10.güne kadar olan dönemde salgılanabilir *İlk 24 saatte yaklaşık 7-14 ml /her beslemede alınabilir *Sonraki 36 saatte artarak 24 saatlik periyotta 500ml’ ye ulaşır.

12. KOLOSTRUM: ERKEN SÜT KOLSOSTRUMUN ÖZELLİKLERİ *Yenidoğanın erken ve hızlı büyümesi için konsantre proteinler içerir *Yaklaşık 57kkal/100 ml içerir *Sodyum, potasyum, klor, protein, yağda eriyen vitaminler ve mineraller içerir *Olgun sütten daha az yağ ve laktoz içerir *Birçok canlı hücre ve sindirim organizmaları içerir *Çeşitli immünoglobülinler içerir - IgA en yüksek düzeydedir -Sekretuar Ig A bebek 6 aya gelen kadar bebeği korur -IgG -IgM

13. KOLOSTRUM: ERKEN SÜT KOLSOSTRUMUN FONKSİYONU *Bifudus florasının oluşturulmasını yönlendirir *Polio, Coxsackie B virüs, birkaç tür stafilakok, E.coli gibi patojenlere karşı koruyuculuk sağlar *Mekonyumun atılmasında laksatif etkisi vardır *İlk günlerde bebeğin böbreği fazla miktarda sıvıyı kaldıramaz, bu nedenle kolostrum en uygun besindir

14. VİTAMİN A’DAN ZENGİN BÜYÜME FAKTÖRLERİ ENFEKSİYONLARIN DAHA HAFİF GEÇİRİLMESİNİ SAĞLAR BARSAĞIN OLGUNLAŞMASINI İÇERİĞİ ÖNEMİ SAĞLAR GÖZ HASTALIKLARINDAN KORUR ANTİKORDAN ZENGİN ENFEKSİYON VE ALLERJİDEN KORUR AKYUVARLAR ENFEKSİYONDAN KORUR MUSHİL ETKİSİ MEKONYUMU TEMİZLER SARILIĞIN ÖNLENMESİNİ KOLAYLAŞTIRIR KOLOSTRUM

15. ÖNERİLER DOĞUMDAN SONRAKİ İLK 1/2 - 1 SAAT İÇİNDE EMZİRMEYE BAŞLANMALIDIR İLK 6 AYDA SADECE ANNE SÜTÜ VERİLMELİDİR 6 AYDAN İTİBAREN EK BESİNLERE BAŞLANMALIDIR 2 YAŞINA KADAR EK BESİNLERLE BİRLİKTE EMZİRMEYE DEVAM EDİLMELİDİR

16. ANNE SÜTÜ Laktoz İNEK SÜTÜ Laktoz KEÇİ SÜTÜ Laktoz Yağ Yağ Yağ Protein Protein Protein BU SÜTLER ARASINDAKİ FARKLAR NELERDİR ?

17. WHEY PROTEİNLER DEĞİŞİK SÜTLER İÇİNDEKİ PROTEİN NİTELİKLERİ ARASINDAKİ FARK İNSAN SÜTÜ İNEK SÜTÜ ANTİ EFEKTAN PROTEİNLER % 80 KAZEİN KESİLMİŞ SÜTÜN KATI KISIMLARI % 35 KAZEİN HAZMI GÜÇ HAZMI KOLAY

18. DEĞİŞİK SÜTLERDEKİ YAĞIN FARKLILIKLARI Lipaz Gereken yağ asidi İNSAN SÜTÜ İNEK SÜTÜ

19. DEĞİŞİK SÜTLERDEKİ VİTAMİN FARKLARI İNSAN SÜTÜ İNEK SÜTÜ B VİT C VİT AVİT

20. İNSAN SÜTÜ 50-70µG/100ml İNEK SÜTÜ 50-70µG/100ml DEMİR 50 % Emilen 10

21. SON SÜT Protein Protein Protein BURADA FARK ETTİĞİNİZ DEĞİŞİKLİKLER NELERDİR? ÖN SÜT Yağ Yağ Yağ Laktoz Laktoz Laktoz İLK SÜT (COLOSTRUM) OLGUNLAŞMIŞ SÜT

22. Sadece Anne sütü A.S. ve besin değeri olmayan A.S. ve besleyici ek gıdalar Anne sütü almamış sıvılar DEĞİŞİK ŞEKİLLERDE BESLENEN BEBEKLERDE DİARE RİSKİ Filipinler 0-2 aylık bebekler 17.3 13.3 3.2 1.0

23. Sadece Anne ve Anne sütü ve Sadece Sadece İnek sütü Anne sütü İnek sütleri çocuk maması çocuk maması DEĞİŞİK ŞEKİLLERDE BESLENEN BEBEKLERDE PNÖMONİDEN ÖLÜM RİSKİ Brezilya-( 8 gün- 12 aylık bebekler) 3.9 3.3 2.1 1.2 1.0

24. (%) 50 İKİNCİ YAŞTA ANNE SÜTÜ ENERJİ PROTEİN A VİT C VİT %95 500 ml anne sütünün karşıladığı günlük gereksinimler %45 %38 %31

25. YAPAY BESLENMENİN ZARARLARI

26. Anne bebek bağlantısını azaltır • Enfeksiyon riskini artırır • İshal kronikleşir • Malnütrisyona neden olabilir • A vit. eksikliği olur • Doğal beslenene göre enfeksiyon ve malnütrisyona bağlı ölüm olasılığı yükselir • Egzema astım gibi allerjik sorunlara eğilim artar

27. Hayvan sütüne entelorans gelişir • Kronik hastalık riskini artırır • Obesite gelişebilir • Mental yönden gelişimi olumsuz etkiler • Emzirmeyen annelerin gebe kalma riski daha fazladır • Emzirmeyen annede kansızlık, over ve meme kanser riski artar

29. Anne Sütündeki Antimikrobiyal Ajanların İşlevleri Ajan Primer İşlevi Proteinler Laktoferrin Demir bağlama Lizozim Peptidoglikan yıkımı Fibronektin Opsonin Sekretuvar IgA Antijen bağlama C3 Opsonin fragmanı Müsin Antirotavirüs, reseptöranaloğu Oligosakkaritler Reseptör analoğu Lipidler Virüsların manto kısmını parçalar.

30. Anne Sütünde Bulunan Antiinflamatuvar Etmenler • Hücre koruyucular • Epidermal büyüme etmenleri • Olgunlaştırıcı etmenler • Mediatörleri parçalayan enzimler • Enzim bağlayıcıları • Lökositleri modüle edici ajanlar • Antioksidantlar

31. Bağışıklık Sistemini Düzenleyici Ajanlar Sitokinler Laktoferrin Alfatokoferol Prolaktin ajanlar • İnsüline bağımlı diyabet • Lenfoma • Lösemi gelişme riskini azaltmaktadır

32. SİTOKİNLER İşlevleri oldukça farklıdır, ancak hücrelerin büyüme ve farklılaşmasından bağışıklık ve inflamatuvar yanıtların yürütülmesinde hücreler arası sinyalleşmeden sorumlu önemli polipeptidlerin bir bölümünü temsil eder.

33. Anne Sütünde Bulunan Sitokinlerin Olası İşlevleri Sitokin Olası İşlevleri • İnterlökin 1-Beta T hücrelerini aktive eder • İnterlökin 6 Ig A yapımını arttırır • TNF- Sekretuvar komponent salınımını arttırır. • TGF-beta T hücrelerine dönüşümü arttırır

34. Doğal Bağışıklık Etkili Olan Sitokinler İnterferon - alfa • Antiviral etkisi • Hücre çoğalmasını önleyici etkisi • Hücresel bağışıklığı arttırıc etki vardır İnterferon - beta • Doğal bağışıklığı arttırıcı etkisi vardır

35. Doğal Bağışıklık Etkili Olan Sitokinler Tümör Nekrozis Faktör (TNF) • Tümör dokusunu nekroze eden özelliği • Lökositleri aktive ederek patojenlere karşı • öldürücü etkisi

36. LAKTOFERRİN • Anne sütünün temel komponentlerinden birisidir. • Anne sütü total proteinin % 10-15’ini oluşturur. Ön sütte2-3 g/L Olgun sütte1-1.5 g/L

37. Laktoferrinin Olası Biyolojik Etkileri • Demir emilimini kolaylaştırır • Fagositik öldürme • Bakteriyostatik ajan • İmmünostimülan etmen • Büyüme etmeni

38. NÜKLEOTİDLERİN YARARLARI • Anne sütündeki protein dışı azotun (PDA) % 2-5’ini oluşturan, düşük molekül ağırlığına sahip bileşiklerdir. • Bağışıklık sistemini güçlendirir. • Doğal öldürücü hücre (NK) aktivitesini arttırır. • İnterlökin-2 salınmını uyarır. • Gastroenteritten korur. • Diyare insidansını azaltıp süresini kısaltır. • Bifido bakteri çoğalmasını arttırır. • Entero bakteri çoğalmasını azaltır. • Uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitlerini (LC PUFA) yapma yeteneğini arttırır. • Sinir sisteminin gelişmesine yardımcı olur.

39. Laktoz 4.0 g/dl Oligosakkaritler 0.1 g/dl Laktoz 7.3 g/dl Oligosakkaritler 1.2 g/dl ANNE ve İNEK SÜTÜNÜN CHO BİLEŞİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ANNE SÜTÜ İNEK SÜTÜ

40. OLİGOSAKKARİTLERİN İŞLEVLERİ1 • Anne sütündeki oligosakkaritler • Gastrointestinal sistem • Solunum yolu • İdrar yollarında anti-infektif rol oynarlar. • Oligosakkaritler prebiyotik işlev görürler. • Sindirilip emilmezler • Kolona ulaşıp mikroflora için besin öğesi gibi rol oynar. • Bifidobakterilerin patojen gelişimini baskılarlar. • Bağışıklık sistemini aktive ederler. • Barsak florasını yenilerler. • Sindirim enzimi üretirler. • Rotavirüsleri baskılarlar.

41. OLİGOSAKKARİTLERİN İŞLEVLERİ2 • Yenidoğanın hızlı beyin gelişiminde görev alırlar. • En önemli bileşik sialik asittir. • Anne sütündeki oligosakkaritler düşük osmolar enerji sağlarlar. • Fitoöstrojenler antioksidant, antikanserojen özellikleri ile meme, prostat, kolon, pankreas kanserlerinde, koroner kalp hastalığında olumlu etkiler gösterirler. • Günde 5-7 kez sebze, haftada 2-3 kez kurubaklagil tüketilmelidir.

42. SİALİK ASİT1 • 9 karbonlu bir şekerdir. • Beyin gangliositlerinin yapısal ve işlevsel bileşenidir. • Nöron transaminasyonunda, bellek oluşumunda hücreden hücreye iletişimde önemli rol oynar. • Yüksek oranda sialik asit içeren anne sütü beyin gelişiminin en hızlı olduğu yenidoğanlarda çok önemlidir.

43. SİALİK ASİT2 • Beyin gangliositleri dışında tükrük de sialik asidin zengin kaynaklarından birisidir. • Tükrük ve diğer mukuslardaki yüksek yoğunluğu bu yapıların kaygan ve visköz olmasını sağlayarak koruyucu özellik kazandırır. • Anne sütü alan bebeklerin tükrüklerindeki sialik asit konsantrasyonu mama ile beslenen bebeklere göre daha yüksektir.

44. Anne sütü alan ve formüla ile beslenen bebeklerin fekal floraları karşılaştırıldığında, anne sütü alanların bifidobakteri düzeylerinin yüksek olduğu gözlenmiştir. • Laktik asit üretimi artar. • İntestinal pH düşer. • Shigella, E. coli gibi gram negatif bakteri üretimi baskılanır. Barsak mikroflorasında 400’ü aşkın bakteri vardır. Bu bakteri türleri toksinler ve kanserojenik maddeler ürettikleri için patojendirler. Bazıları ise yararlı bakteriler olarak barsak sisteminin çalışmasında yardımcıdır.

45. Bifidobakteriler bebek sağlığı açısından birçok yarar sağlarlar Zararlı bakterilerin çoğalması önlenir. Bağışıklık sisteminin uyarılması, barsağın olgunlaşması, Kalsiyum emiliminin artması B vitamini sentezlerinin arttırılması Birçok laktobasil ve bifidobakteri doğal antibiyotikler salgılanmakta, gram pozitif, salmonella, E coli, vibrio kolera gibi gram negatif mo karşı antimikrobiyal etki göstermektedir.

46. Bifidobakteriler bebek sağlığı açısından birçok yarar sağlarlar Bifidobakteriler tarafından fermente edilen bu oligosakkaritler laktik asit oluşturarak barsak pH’da düşüş sağlarlar. Oluşan bu asit ortam sayesinde shigella, streptococcus, clostridium gibi patojen mikroorganizmaların üremesi baskılanır. Fermentasyon sonucu oluşan asetik asit, propiyonik ve bütirik asit gibi kısa zincirli yağ asitleri kalın barsak duvarından emilirler ve enerji oluşturlar.

47. ANNE ve İNEK SÜTÜNÜN YAĞ BİLEŞİMİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ANNE SÜTÜİNEK SÜTÜ Lipaz ve elzem yağ asitleri

48. İnsan ve İnek Sütünün Yağ Asidi Bileşimi (100 g sütün yağındaki miktarlar g olarak) Yağ Asidi İnsan Sütü İnek Sütü n-6 serisi Linoleik asit 8.3 1.1 Araşidonik asit 1.8 1.0 Toplam 10.1 2.1 n-3 serisi Alfa-linolenik asit 0.4 Yok EPA Var Yok DHA Var Yok

49. Anne Sütü Yağ Asidi Bileşimi 20:5 n3 EPA 22:6 n3 DHA • EPA ve DHA İŞLEVLERİ • Göz ve beyin dokularının gelişimi için gereklidir. • Anne sütündeki plazma ve eritrositlerin fosfolipidlerindeki DHA oranı yüksektir. • Linoleik asit EPA/DHA oranı platelet işlevi ve enfeksiyon durumlarında etkilidir. • Bebek gebe ve emziklikte n3 yağ asitleri Linoleik yağ asitlerinin en az % 10-25’I olmalıdır.

50. ANNE SÜTÜYLE BEBEĞE GEÇEN ZARARLI ETMENLER • Viral enfeksiyonlar • Bazı ilaçlar (antikanser ilaçları, antikonvulsanlar, radyoaktif maddeler) • Haşere mücadele ilaçları (DDT, aldrin) • Aflatoksin M1