Geschiedenis van het Nederlands

1. Geschiedenis van hetNederlands Nieuwnederlands in de 16de eeuw

2. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw

3. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw A. Doorbraak van de volkstaal B. Scheiding Noord en Zuid

4. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Doorbraak van de volkstaal 1. Factoren 2. Gevolgen

5. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Doorbraak van de volkstaal beïnvloed door sociaal-economische en culturele veranderingen

6. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V • Verenigd in de strijd • Reformatie • Uitvinding boekdrukkunst • Humanisme

7. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V

8. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V • Karel V (Gent, 1500 – Cuacos de Yuste (Spanje), 1558) • hertog van Bourgondië (1515-1558) • koning van Spanje (1517-1556) • keizer van het Heilige Roomse Rijk (1519-1558)

9. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V • [1548]: verenigt de Zeventien Provinciën tot een apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk • Het Bourgondische Kreitz • Omvatte het huidige Nederland, Luxemburg en België (zonder Luik!) én een deel van Noord-Frankrijk

10. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V • [1548]: verenigt de Zeventien Provinciën tot een apart onderdeel van het Heilige Roomse Rijk • Het Bourgondische Kreitz • => toenemend economisch en intellectueel verkeer

12. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw http://nl.youtube.com/watch?v=4mKtcXRuMCg&feature=related • De Stroppendragers/Stroppen

13. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw http://nl.youtube.com/watch?v=4mKtcXRuMCg&feature=related • De Stroppendragers/Stroppen (= Gentenaars)

14. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Centralisatiepolitiek van Karel V • Het Bourgondische Kreitz • Verenigdverzet tegen het beleid van Karel V & zijn opvolger Filips II

15. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Verenigd in de strijd

16. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Verenigd in de strijd

17. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Verenigd in de strijd [tegen] • Filips II (1527-1598): koning van Spanje (1556-1598) en Portugal (1580-1598), heer der Nederlanden. • Hertog van Alva(1507 —1582) – de IJzeren Hertog

18. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Verenigd in de strijd [tegen] • Overcentralisering macht van Filips II • Belastingen • Inquisitie => VERZET

19. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Reformatie • Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch) • Het verzet is ook godsdienstig van aard

20. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Reformatie • Niet alleen verzet tegen belastingen (economisch) • Het verzet is ook godsdienstig van aard • Filips II/Alva: katholicisme • 16de eeuw: opkomst protestantisme (vooral Calvinisme)

21. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw Johannes Calvijn (1509 – 1564)

22. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Uitvinding van de boekdrukkunst • Revolutionair!

23. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Uitvinding van de boekdrukkunst • Revolutionair! • ~ Reformatie • ~ Humanisme

24. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Renaissance & Humanisme

25. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Renaissance & Humanisme Desiderius Erasmus (1466? – 1536) Opm.: schreef in het Latijn

26. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Renaissance & Humanisme Latijn, Grieks, Hebreeuws (Renaissance!) Maar ook: de volkstaal! (modelleren naar het voorbeeld van de klassieke talen)

27. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw

28. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw Bourgondisch Kreits; verenigd in de strijd • Samenhorigheidsgevoel • 1 Nederlandse taal

29. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Reformatie Bijbel voor iedereen toegankelijk => Behoefte aan een taal die door iedereen begrepen wordt

30. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Boekdrukkunst (commerciële oogmerken) • Behoefte aan een taal die door iedereen begrepen wordt Cf. Drukkers vaak ook taalvernieuwers

31. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Renaissance & humanisme => Behoefte om de volkstaal te modelleren naar de klassieke talen

32. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging • Spelling • Grammatica • Woordenboeken • Nederlands in de wetenschap • [Opmerking: 16de eeuw alleen het begin van het standaardisatieproces]

33. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging • Volkstalen verdienen ook wetenschappelijke aandacht • Lappendeken van dialecten blijft, maar er begint een algemenere schrijftaal te ontstaan • Die schrijftaal wordt in meer en meer domeinen gebruikt (i.p.v. Latijn)

34. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging • < Renaissance & humanisme • De eigen moedertaal heeft een intrinsieke waarde, maar is in slechte staat • => moet verfraaid worden • Nieuw: belangstelling en verdedigen van de eigen moedertaal

35. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging Cf. Becanus • Antwerpse arts • Origines Antwerpinae(De oorsprong van Antwerpen). • Duyts: de oudste en beste taal ter wereld

37. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging Cf. Becanus • Oertaal: éénlettergrepige woorden • Voorbeeld: appel ← ap-fel: ap=happen, fel=wreed, de combinatie verwijst naar de appel in het Paradijs

39. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Mentaliteitswijziging Desiderius Erasmus (1466? – 1536) Noemde het “Duyts” een van de “grondtalen”, een “zustertaal” naast het Latijn, waarvan de Romaanse talen slechts dochters en dus “basterdtalen” zijn (Janssens 2005: 116)

40. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling • Begin van een eenvormige spelling • Spelling in de middeleeuwen:

41. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling • Begin van een eenvormige spelling • Spelling in de middeleeuwen: vooral volgens de uitspraak • vs. Spelling in de 16de eeuw: men begint te letten op consequentheid en systematiek • Cf. Humanisme: vormdiscipline • (opm.: nog meer in de volgende eeuwen)

42. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling Voorbeeld: <land> (vs. ME: <lant>) <hoofd> (vs. ME: <hooft>)

43. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling Systematiek: enk. = mv. Duidelijkheid, herkenbaarheid Voorbeeld: <land> (vs. ME: <lant>) <hoofd> (vs. ME: <hooft>) Cf. landen, hoofden

44. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling Joos Lambrecht • Gentse drukker • Nederlandsche Spellijnghe (1550)

45. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw “Niet dat myn meaninghe of verstand zy, dat de Hollanders of Bràbanters haar eighen manieren van uutsprake, op de Vlaamsche wize, of de Vlamijnghen en de Vriezen haar pronunciacië, op de Brabantsche, of Hollandsche uutsprake veranderen zullen: maar dat elc in tsine zulke termen of silleben van spràken, als hy in zijnder moeder tàlen ghebruukt, de zelve déghelic, ende met zulken letters alsser toe dienen, spellen magh.” (Joos Lambrechts)

46. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw “Niet dat ik van mening ben dat de Hollanders of de Brabanders Vlaams moeten gaan praten, of dat de Vlamingen en de Friezen hun uitspraak moeten veranderen in Brabants of Hollands, maar dat iedereen zijn eigen moedertaal correct spelt, met de letters die we daarvoor hebben.” (Joos Lambrechts)

47. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Spelling Joos Lambrecht • een uniforme fonetische spelling van de verschillende streektalen • Bijv.: <joas>(Gents)

48. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Grammatica • Taalbouwers ontwerpen grammaticale regels • Streven naar zuivering (purisme) en verfijning • Naar het model van de klassieke talen

49. Geschiedenis van hetNederlandsNieuwnederlands in de 16de eeuw • Grammatica • H.L. Spiegel • Twe-spraack vande Nederduitsche letterkunst ófte Vant spellen ende eyghenscap des Nederduitschen taals (1584)