Piotr Makuch, Rafał Konarski Wydział Kontroli Zamówień Publicznych NFOŚiGW

1. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości i naruszenia ustawy Prawo zamówień publicznych w przedsięwzięciach Funduszu Spójności Piotr Makuch, Rafał Konarski Wydział Kontroli Zamówień Publicznych NFOŚiGW

2. Zakres działań kontrolnych prowadzonych przez NFOŚiGW w sferze zamówień publicznych • Opiniowanie SIWZ; • Kontrola ex-ante postępowań o udzielenie zamówienia; • Kontrola doraźna/ex-post postępowań o udzielenie zamówienia; • Kontrola umów (prowadzona po kontroli ex-ante); • Kontrola aneksów; • Kontrola zamówień dodatkowych i uzupełniających (w zakresie zachowania przesłanek).

3. Inne organy prowadzące kontrole przedsięwzięć FS w zakresie zamówień publicznych • Organy krajowe: • Prezes Urzędu Zamówień Publicznych; • Urzędy Kontroli Skarbowej; • Regionalne Izby Obrachunkowe; • Najwyższa Izba Kontroli; • Centralne Biuro Antykorupcyjne; • Organy unijne: • Komisja Europejska; • Europejski Trybunał Obrachunkowy; • Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF).

4. Główne zasady udzielania zamówień • uczciwa konkurencja (art. 7 ust. 1 ustawy); • równe traktowanie wykonawców (art. 7 ust. 1 ustawy); • jawność postępowania (art. 8 ust. 1 ustawy); • pisemność postępowania (art. 9 ust. 1 ustawy);

5. Skutki naruszeń ustawy PZP • naruszenia powodujące nieważność umowy (art. 146 ust. 1 ustawy); • naruszenia nie powodujące nieważności umowy, ale skutkujące korektą finansową wg „Taryfikatora” opracowanego przez MRR (Wymierzanie korekt finansowych za naruszenia prawa zamówień publicznych związane z realizacją projektów współfinansowanych ze środków funduszy UE); • naruszenia nie powodujące nieważności umowy ani nie skutkujące korektą finansową.

6. Najczęstsze obszary naruszeń • treść specyfikacji istotnych warunków zamówienia i ogłoszenie o zamówieniu; • prowadzenie postępowania od ogłoszenia do zawarcia umowy (wybór wykonawcy); • zawieranie zmian do umowy (art. 144 ust. 1 ustawy); • zawieranie umów w trybie z wolnej ręki (art. 67 ust. 1 ustawy), w tym tzw. umów dodatkowych;

7. Przykłady naruszeń – SIWZ i ogłoszenie • używanie niejasnych zapisów, zwłaszcza w przypadku określania warunków udziału; • nieadekwatne do przedmiotu zamówienia warunki udziału w postępowaniu (np. wielkość przychodów, zakres doświadczenia wykonawcy, zakres uprawnień personelu); • warunki co do zasady ograniczające konkurencję, np. żądanie doświadczenia wykonawcy w projektach unijnych, żądanie osiągnięcia zysku, zbyt krótki okres na wykazanie doświadczenia (np. 3 lata w robotach budowlanych zamiast 5 lat); • żądanie dokumentów i oświadczeń, do których nie odnosi się żaden warunek, lub które nie są wymienione w odpowiednim rozporządzeniu; • żądanie oryginałów dokumentów, dokumentów poświadczonych notarialnie lub tłumaczeń przysięgłych; • za krótkie terminy (np. składania ofert); • niezgodność treści SIWZ z treścią ogłoszenia; • nieprzewidzenie możliwości dokonania zmian postanowień zawartej umowy.

8. Przykłady naruszeń – przebieg postępowania • „nieumyślne” modyfikacje SIWZ w zakresie warunków udziału w postępowaniu, np. w ramach odpowiedzi na pytania wykonawców; • zbytni formalizm, nieuzasadnione wykluczanie wykonawców; • niewezwanie wykonawcy do złożenia brakujących dokumentów lub oświadczeń albo dotyczących ich wyjaśnień; • wybór wykonawcy nie spełniającego warunków udziału w postępowaniu; • odrzucenie oferty, której część w nieuprawniony sposób zastrzeżono jako tajemnicę przedsiębiorstwa (zamawiający powinien odtajnić część nieprawnie zastrzeżoną i rozpatrzyć ofertę);

9. Przykłady naruszeń – zmiany umów i umowy z wolnej ręki • zmiana umowy niezgodna z art. 144 ust. 1 (np. korygowanie błędów popełnionych w SIWZ, nieuzasadnione podwyższanie wynagrodzenia wykonawcy lub przedłużanie terminu wykonania); • zawarcie umowy w trybie z wolnej ręki bez spełnienia przesłanek art. 67 ust. 1; • zamówienia dodatkowe – art. 67 ust. 1 pkt. 5 – problem interpretacji stanu faktycznego: czy dodatkowy zakres był ujęty w zamówieniu podstawowym, czy konieczność jego wykonania była niemożliwa do przewidzenia i czy jest on niezbędny do prawidłowego wykonania zamówienia podstawowego; • podział zamówienia na części w celu uniknięcia stosowania procedury konkurencyjnej.

10. Naruszenia ustawy Pzp stwierdzone przez Prezesa UZP – na podst. wyników kontroli za 2008 r. • nieprawidłowe szacowanie wartości zamówienia (podział zamówienia na części); • nieprawidłowy opis przedmiotu zamówienia poprzez podanie znaków towarowych; • nieokreślenie w SIWZ wysokości wymaganych środków finansowych lub zdolności kredytowej (mimo żądania stosownego dokumentu) oraz wprowadzenie takiego warunku w drodze udzielania odpowiedzi na pytania wykonawców; • nieuzasadnione zastosowanie trybu zamówienia z wolnej ręki na podst. art. 67 ust. 1 pkt. 1a i 3 Pzp; • udzielenie zamówienia wykonawcy, który nie spełniał warunków udziału w postępowaniu (dodatkowo stwierdzono podanie przez niego nieprawdziwych informacji);

11. Naruszenia ustawy Pzp stwierdzone przez Prezesa UZP (c.d.) • udzielanie zamówień dodatkowych na świadczenie usługi Inżyniera Kontraktu w trybie z wolnej ręki na podst. art. 67 ust. 1 pkt. 5 Pzp – nastąpiła tu zmiana wcześniejszego stanowiska Prezesa UZP, zgodnie z którym zachodziły w takim przypadku przesłanki do udzielenia zamówienia dodatkowego; • dokonanie zmiany postanowień zawartej umowy z naruszeniem art. 144 ust. 1 Pzp – „wąska” interpretacja pojęcia „nieprzewidywalności” (zdarzenie, którego zaistnienie w normalnym toku rzeczy było mało prawdopodobne) oraz „korzystności” (zmiany korzystne to takie, które wzmacniają pozycję zamawiającego jako wierzyciela z tytułu świadczenia niepieniężnego np. dłuższy okres rękojmi lub dłużnika świadczenia pieniężnego np. wydłużenie terminu zapłaty).

12. Naruszenia prawa wspólnotowego wskazane przez audytorów KE • wymóg posiadania przez wykonawców odpowiedniego sprzętu na etapie składania oferty (a nie na dzień rozpoczęcia wykonywania zamówienia) – korekta 5%; • dyskryminujące warunki udziału zakładające, że zamawiający będzie uwzględniał jedynie doświadczenie zdobyte po uzyskaniu przez eksperta stosownych polskich uprawnień lub posiadanie stosownego doświadczenia zdobytego w Polsce – 25%; • wydłużenie terminu składania ofert bez publikowania sprostowania ogłoszenia – korekta 10%; • nieuzasadnione i istotne ograniczenie podwykonawstwa – korekta 5%; • ograniczenie możliwości spełnienia niektórych warunków łącznie przez wszystkich członków konsorcjum – korekta 5-10%; • nieuzasadnione zawarcie umowy z wolnej ręki – korekta 25-100%; • nieuprawniona zmiana warunków umowy – korekta 10%;

13. Naliczanie korekt finansowych • wskazane wielkości korekt zostały przyjęte zgodnie z treścią uzgadnianego z KE „Planu Działań dla Polski na lata 2000-2006” - na chwilę obecną brak jest podstaw prawnych do naliczania korekty finansowej na projektach FS 2000-2006 – pismo MRR z 29.07.2008 r.; • wysokość korekty finansowej winna co do zasady odpowiadać wysokości szkody; • dwie metody ustalania wysokości korekty – dyferencyjna i wskaźnikowa (Wk=W%xWkwxWś; • w przypadku wystąpienia kilku nieprawidłowości stosuje się korektę o największej wartości procentowej; • przeprowadzona przez NFOŚiGW analiza wykazała, że potencjalna korekta dla 14 zamykanych projektów wynosi 1,03%.

14. Proponowane działania, jakie winni podjąć Beneficjenci w celu zminimalizowania skutków stwierdzonych naruszeń Pzp. • informowanie na bieżąco koordynatorów Projektów o prowadzonych kontrolach oraz przekazywanie ustaleń tych kontroli; • składanie wyczerpujących wyjaśnień na pytania kontrolujących i zgłaszanie zastrzeżeń do treści protokołu kontroli w przypadku nie zgadzania się z dokonanymi ustaleniami; • dokonanie analizy zawartych umów pod kątem naruszeń Pzp i uchybień stwierdzonych przez audyt KE – w przypadku ich wystąpienia należy rozważyć przekwalifikowanie wydatków na umowy, w których brak jest takich uchybień (dotyczy projektów, w których występują przekroczenia wydatków).

15. Dziękujemy za uwagę Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnejul. Konstruktorska 3a02-673 Warszawawww.nfosigw.gov.pl p.makuch@nfosigw.gov.pl Tel. (22) 45 90 377 r.konarski@nfosigw.gov.pl Tel. (22) 45 90 391