Permbajtja: Modelet Rregullatore te Ujit ne Europe

1. WORKSHOP I PERBASHKET ERRU-ZRRUM: Vlore, 4-5 Tetor 2010 TEMA: MODELE RREGULLATORESH NE EUROPE DHE DOMOSDOSHMERIA E BASHKEPUNIMIT MES RREGULLATOREVE TE UJIT

2. WORKSHOP I PERBASHKET ERRU-ZRRUM: Vlore, 4-5 Tetor 2010 Permbajtja: • Modelet Rregullatore te Ujit ne Europe • Domosdoshmeria e bashkepunimit ndermjet Rregullatoreve te Ujit

3. A–Modele Rregullatore ne Europe & Rendesia e tyre ne kohet e sotme • Tre Modelet Kryesore Rregullatore ne sektorin e Ujit • Modeli Rregullator ne Portugali • Modeli Rregullator ne Angli dhe Uells • Modeli Rregullator ne Lituani • Modeli Rregullator ne Hollande • Modeli Rregullator ne Rumani • Rendesia e Rregullatoreve ne kohet e sotme & Dimensionet Europiane

4. MODELET E ORGANIZIMIT NE SEKTORIN E UJIT • Modeli Anglez (I krijuar me 1989) Pronesi dhe Administrim nga Operatore Private sipas politikave te Qeverise dhe kontrollit nga Rregullatore te Pavarur • Modeli Francez Pronesi nga Pushteti Lokal dhe administrim nga Sektori privat permes kontratave ndermjet Konsumatorit, Operatorit dhe pushtetit Lokal • Dimensioni Europian i Perspektives Pronesi nga Pushteti Lokal dhe administrim nga operatore private ose publike permes kontratave ndermjet Autoritetit Rregullator te pavarur, Operatorit dhe pushtetit Lokal ne perputhje me Tre Direktivat Europiane ne sektorin e Ujit dhe Ujrave te ndotura

5. PORTUGALI Modeli Rregullator ne sektorin e Ujit Autoritet Rregullator per Ujin dhe Plehrat qe ushtron funksione rregullatore te rendesishme mbi sistemet rajonale & bashkiake te Ujit me synimin mbrojtjen e konsumatorit dhe qendrueshmerine ekonomike te sektorit Struktura e Tregut te Ujit Pronesia e sistemeve – 100 % publike Administrimi I Sistemeve – 80 % publike dhe 20 % privat Sistemi I Tarifave Tarifa fikse dhe nje pjese propocionale e bazuar ne volumin e ujit te konsumuar Te dhena per Sektorin e Ujit Mbulimi I sherbimit per ujin e pijshem–91%, per largimin e ujrave te ndotura–75%, per trajtimin e ujrave te ndotura – 66 % Numri I Operatoreve per ujin e pijshem – 523 dhe ujrat e ndotura - 314 Konsumi total I Ujit – 560 milion m3, konsumi mesatar – 153l/b/dite, Humbjet e Ujit – 35 % Cmimi mesatar – 0.33 euro/m3 dhe fatura vjetore – 130 Euro /klient

6. ANGLI dhe UELLS • Modeli Rregullator ne sektorin e Ujit • Model Rregullator I bazuar ne 3 Rregullatore te pavarur (Rregullatori Ekonomik-OFWAT, Mjedisor dhe per Cilesine e Ujit) te plotesuar me Keshillin e Konsumatoreve dhe Autoritetin e Konkurences • OFWAT eshte pergjegjes per sigurimin e aktiviteteve si pjese integrale te biznesit, mbrojtes se konsumatorit, sigurise financiare dhe eficences ekonomike • Struktura e Tregut te Ujit • Pronesia dhe Menaxhimi i sistemeve – 100 % private • Sistemi I Tarifave • Tarifa fikse dhe nje pjese propocionale (vetem 25 % e klienteve kane matesa). Atje ka nje tarifa sociale per familjet e medha dhe ato ne nevoje • Te dhena per Sektorin e Ujit • Mbulimi I sherbimit per ujin e pijshem – 99%, per largimin e ujrave te ndotura – 96 %, per trajtimin e ujrave te ndotura – 93 % • Numri I Operatoreve per ujin e pijshem – 25 dhe ujrat e ndotura - 10 • Konsumi total I Ujit – 4 267 milion m3, konsumi mesatar – 147l/b/dite, • Humbjet e Ujit – 22 % • Cmimi mesatar – 1.5 euro/m3 dhe fatura vjetore – 390 Euro /klient

7. LITUANIA • Modeli Rregullator ne sektorin e Ujit Rregullator shumesektorial per Ujin, Energjine, Ngrohjen dhe Transportin • Struktura e Tregut te Ujit Pronesia dhe Menaxhimi i sistemeve – 100 % publike • Sistemi I Tarifave Tarifa me pjese fikse te ndara sipas konsumit dhe nje pjese propocionale ne varesi te volumit te konsumuar (100 % e klienteve kane matesa). Bashkite subvecionojne klientet me te ardhura te pakta. • Te dhena per Sektorin e Ujit Mbulimi I sherbimit per ujin e pijshem – 77%, per largimin e ujrave te ndotura – 66 %, per trajtimin e ujrave te ndotura – 60 % Numri I Operatoreve per ujin e pijshem dhe ujrat e ndotura - 300 Konsumi total I Ujit – 98 milion m3, konsumi mesatar – 63 l/b/dite, Humbjet e Ujit – 27 % Cmimi mesatar – 1.12 euro/m3 dhe fatura vjetore – 40 Euro /klient

8. Hollanda • Modeli Rregullator ne sektorin e Ujit Nuk ka Agjenci Rregullaotre por Atje behet vetrregullim nga Shoqata e Kompanive te Ujit (VEWIN) permes inkurajimit te performances se cilesise se sherbimit dhe nje sistemi te fuqishem bencmarku • Struktura e Tregut te Ujit Pronesia dhe Menaxhimi i sistemeve – 100 % publike • Sistemi I Tarifave Tarifa me pjese fikse te ndara sipas zonave dhe nje pjese propocionale ne varesi te volumit te konsumuar (100 % e klienteve kane matesa). • Te dhena per Sektorin e Ujit Mbulimi I sherbimit per ujin e pijshem – 100 %, per largimin e ujrave te ndotura – 98 %, per trajtimin e ujrave te ndotura – 97 % Numri I Operatoreve per ujin e pijshem – 10 , per ujrat e ndotura - 25 Konsumi total I Ujit – 1 099 milion m3, konsumi mesatar – 124 l/b/dite, Humbjet e Ujit – 10 % Cmimi mesatar – 1.34 euro/m3 dhe fatura vjetore – 177 Euro /klient

9. RUMANIA • Modeli Rregullator ne sektorin e Ujit Agjenci Rregullatore shume sektoriale (ANRSC),nen varesine e Ministrise se Admnistrimit Publik, per rregullimin, monitorimin dhe kontrollin e sherbimeve per Ujin e pijshem, te ndotur dhe te shirave, Energjine, Ngrohjen, ndricimin publik, dhe Transportin. • Struktura e Tregut te Ujit Pronesia e sistemeve – 100 % publike Menaxhimi I Sistemeve – 90 % publike dhe 10 % private me kontrata koncesionare per 25 vjet (VEOLIA ne Bukuresht e Ploesht dhe SUEZ ne Timishoara) • Sistemi I Tarifave Tarifa me pjese fikse dhe pjese propocionale ne varesi te volumit te konsumuar. Tarifat ne 3 qytetet kryesore jane rritur tre here gjate periudhes 2003-2007. • Te dhena per Sektorin e Ujit Mbulimi I sherbimit per ujin e pijshem–70%, per largimin e ujrave te ndotura–50% Numri I Operatoreve per ujin e pijshem dhe ujrat e ndotura – 2 000 Konsumi total I Ujit – 9 000 milion m3, konsumi mesatar – 200 l/b/dite, Humbjet e Ujit – 35 % Cmimi mesatar – 0.28 euro/m3.

10. Rendesia e Enteve Rregullatore te Ujit sot • Uji eshte nje Monopol Natyror me rendesi jetike per Njerezit – Uji eshte JETA • Problemet me sasine e burimeve te ujit te pijshem sidomos ne pellgun e Mesdheut • Kerkesat ne rritje per Uje te pijshem • Kerkesat e mjedisit per trajtimin e ujrave te ndotura (impiantet e trajtimit te ujrave te zeza) • Mbeshtetja dhe Mbrojtja e Konsumatoreve familjare nga cmimet monopol

11. Shkembimi I pervojave dhe eksperiencave respektive ne fushen e sherbimeve per furnizimin me uje dhe largimin e trajtimin e ujrave te ndotura Shkembimi I informacioneve ne lidhje me administrimin e sistemeve te ujit Koordinimi I perpjekjeve per administrimin e burimeve ujore Mbrojtja e konsumatoreve Harmonizimi I standarteve dhe strategjive ne fushen e sektorit te ujit Forcimi institucionali Enteve Rregullatore (Bashkimi ben fuqine) Permiresimit I sistemit te monitorimit dhe te bencmarkut per sistemet e ujit B – Domosdoshmeria e Bashkepunimit ndermjet Rregullatoreve te Ujit

12. B – Eksperienca te ngjashme ne krijimin e grupimeve te te njejtes natyre • Krijimi dhe aktiviteti i shoqates nderkombetare te ujit (IWA) • Krijimi dhe aktivitetet e shoqates nordike te ujit • Krijimi dhe aktivitetet e shoqates europiane te UK • Krijimi dhe Aktivitetet e Shoqates Mjedisore te Ujit

13. Pervoja e ERRU ne krijimin e lidhjeve me institucione analoge • Krijimi i Kontakteve dhe Takimeve me Institucione dhe Entet Rregullatore analoge • Nenshkrimi i Marreveshjeve te Bashkepunimit me Entet Rregullatore te Portugalise, Lituanise, Kosoves, Izraelit • Antaresimi ne IWA dhe rritja e shkembimit te kontakteve • Pjesemarrja ne aktivitete te ndryshme kombetare dhe nderkombetare qe organizohen ne sektorin e ujit

14. Format dhe Menyrat e Bashkepunimit • Takime Pune dypaleshe te drejtuesve dhe stafeve perkatese • Marreveshje Bashkepunimi ndermjet Enteve Rregullatore • Pjesmarrje ne seminare te perbashketa • Shkembim ekspertesh per ceshtje te vecanta • Shkembim Informacioni zyrtar per situatat ne sektorin e ujit • Pjesmarrje te perbashketa ne konferenca nderkombetare • Pjesmarrje te perbashketa ne projekte rajonale dhe nderkombetare

15. Perspektivat e ERRU - 2011 • Objektivat per vitin 2011 • Forcimi Institucional I ERRU (GTZ) • Kryerja e procesit te monitorimit dhe bencmarkut per treguesit e performances te te gjithe operatoreve • Permiresimi I procesit rregullator ne zonat rurale • Mbrojtja e Konsumatorit nga Cmimet Monopol • Mbeshtetje e strategjise se aprovuar ne kete sektor • Rritja e Transparences per te gjitha aktivitetet e ERRU • Rritja e Bashkepunimit me Entet Rregullatore Analoge dhe • Integrimi I ERRU ne rrjetin Europian te Agjencive Rregullatore te Ujit.