PRAWA UCZNIA

1. PRAWA UCZNIA Opracowała: Jolanta Smuniewska

2. Akty prawne określające prawa ucznia w polskiej szkole

3. W preambule ustawy czytamy: Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.).

4. Art. 55 ust. 5 ustawy o systemie oświaty określa prawa ucznia: prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami; prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu; prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych proporcji miedzy wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań; prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej; prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w porozumieniu z dyrektorem; prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu. Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)

5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007r. nr 83 poz. 562 z późn. zm.). Z powyższego rozporządzenia wynikają prawa do: • Informowania ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz postępach w tym zakresie, udzielanie pomocy  w planowaniu swojego rozwoju, motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu. • Informowania uczniów o wymaganiach edukacyjnych z zajęć obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych, o sposobach sprawdzania osiągnięć edukacyjnych, o warunkach i trybie uzyskania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych i oceny zachowania. • Jawności ocen oraz ich uzasadniania przez nauczyciela na wniosek ucznia lub jego rodziców, • Wglądu do sprawdzonych i ocenionych pisemnych prac kontrolnych oraz do innej dokumentacji dotyczącej oceniania ucznia. • Poinformowania ucznia i jego rodziców  o przewidywanych ocenach rocznych z zajęć edukacyjnych i  zachowania,  w terminie i formie określonych w statucie szkoły. • Stwarzania uczniowi możliwości uzupełnienia braków, jeżeli stwierdzono, w wyniku klasyfikacji śródrocznej, że poziom osiągnięć edukacyjnych ucznia uniemożliwi lub utrudni kontynuowanie nauki w klasie programowo wyższej.

6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007r. nr 83 poz. 562 z późn. zm.). 7. Dostosowania wymagań edukacyjnych na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom. 8. Zwolnienia z zajęć z wychowania fizycznego, informatyki lub technologii informacyjnej na podstawie opinii wydanej przez lekarza. 9. Zwolnienia ucznia z wadą słuchu lub głęboką dysleksją z nauki drugiego języka obcego na podstawie opinii lub orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej. 10. Rocznej oceny celującej z danych zajęć edukacyjnych dla laureatów i finalistów konkursów i olimpiad przedmiotowych. 11. Przystąpienia do sprawdzianu bądź egzaminu zewnętrznego w dodatkowym terminie (z przyczyn losowych). 12. Zwolnienia ze sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego lub odpowiedniej części tego egzaminu w szczególnych przypadkach losowych lub zdrowotnych.

7. Statut szkoły określa: prawa ucznia z uwzględnieniem praw zawartych w Konwencji o prawach dziecka oraz tryb składania skarg w przypadku naruszenia praw ucznia, obowiązki ucznia, szczegółowe kompetencje samorządu uczniowskiego, zasady rekrutacji uczniów, warunki bezpieczeństwa uczniów, Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.)

8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001r. w sprawie ramowych statutów przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2001 r. Nr 61, poz. 624 z późn. zm.) Statut określa również: • przypadki skreśleń z listy uczniów a także przypadki, w których dyrektor szkoły może wystąpić do kuratora oświaty z wnioskiem o przeniesienie ucznia do innej szkoły, • rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwołania się od kary, • sposób korzystania z telefonów komórkowych, • zasady noszenia jednolitego stroju, • termin i formę usprawiedliwienia nieobecności na zajęciach edukacyjnych.

9. Pomoc psychologiczno – pedagogiczna polega między innymi na: rozpoznawaniu potencjalnych możliwości oraz indywidualnych potrzeb ucznia i umożliwianiu ich zaspokojenia, rozpoznawaniu przyczyn trudności w nauce i niepowodzeń szkolnych, wspieraniu ucznia z wybitnymi uzdolnieniami. Korzystanie z pomocy psychologiczno - pedagogicznej jest dobrowolne i nieodpłatne. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportuz dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno - pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 11, poz. 114)

10. Dyrektor szkoły zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (Dz. U. z 2003 r. Nr 6 poz.69 z późn. zm.)

11. Dyrektor organizuje działania wychowawcze i zapobiegawcze wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, prowadzi edukację prozdrowotną i promocję zdrowia psychicznego. Rozporządzenie to obliguje szkoły do podejmowania działań interwencyjnych polegających na powiadomieniu rodziców i policji w sytuacjach kryzysowych w szczególności, gdy dzieci lub młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki odurzające lub substancje psychotropowe. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2003 r. Nr 26 poz. 226)

12. Uczniowie mają prawo do zapewnienia przez szkołę warunków umożliwiających podtrzymanie i rozwijanie tożsamości narodowej, etnicznej i językowej oraz własnej historii i kultury. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadań umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 214 poz. 1579)

13. Rozporządzenie Ministra edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. z 1992 r. Nr 36, poz. 155 z późn. zm.) Nauka religii lub etyki w szkole, jeśli rodzice bądź pełnoletni uczniowie wyrażą takie życzenie. Rozporządzenie stanowi, że uczestniczenie bądź nieuczestniczenie w nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie.

14. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Konwencji o prawach dziecka. Prawa ucznia wynikają z obowiązujących dokumentów międzynarodowych dotyczących praw i wolności człowieka, w tym w szczególności:

15. Podstawowe prawa ucznia wynikające z powyższych dokumentów to: • Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów. • Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także światopoglądowych i religijnych. • Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktycznym. • Prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w organizacjach szkolnych. • Prawo do prywatności.

16. 1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów. Art. 42 Konwencji o prawach dziecka stanowi: Państwa- strony zobowiązują się do szerzenia informacji o zasadach i postanowieniach niniejszej konwencji zarówno wśród dorosłych, jak i dzieci, wykorzystując do tego celu będące w ich dyspozycji środki. Obowiązkiem szkoły jest dostarczenia uczniom podstawowych informacji na temat ich praw. Ramowy statut szkoły obliguje do zapoznania uczniów ze statutem, a więc prawami i uprawnieniami.

17. 1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów. Art.13 Konwencji określa, że dziecko ma prawo: do swobody poszukiwania, otrzymywania i przekazywania informacji oraz idei, wszelkiego rodzaju, bez względu na granice, w formie ustnej, pisemnej, bądź za pomocą druku, w formie artystycznej lub z wykorzystaniem każdego innego środka przekazu według wyboru dziecka oraz że wykonywanie tego prawa może podlegać pewnym ograniczeniom, lecz tylko takim, które są przewidziane przez prawo i które są konieczne: dla poszanowania praw i reputacji innych osób albo do ochrony bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego bądź zdrowia albo moralności społecznej.

18. Art.17 Konwencji stanowi: państwa- strony uznają rolę spełnianą przez środki masowego przekazu i zapewnią, aby dziecko miało dostęp do informacji oraz materiałów pochodzących z różnych źródeł krajowych i międzynarodowych (...). 1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów.

19. 1. Prawo do nauki, informacji oraz rozwoju zainteresowań, zdolności i talentów. Art. 10 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności stanowi: • Każdy ma prawo do wolności i wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych (...). • Korzystanie z tych wolności, jako pociągające za sobą obowiązki i odpowiedzialność, może podlegać takim wymogom formalnym, warunkom, ograniczeniom i sankcjom, jakie są przewidziane przez ustawę i niezbędne w społeczeństwie demokratycznym (...). Uczniowie mają prawo do: • otrzymywania informacji z różnych źródeł dostosowanych do wieku, zdolności percepcyjnych, potrzeb i zainteresowań; • otrzymywania informacji dotyczących ucznia i środowiska szkolnego.

20. 2. Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także światopoglądowych i religijnych. Art. 12 Konwencji o prawach dziecka wskazuje: Państwa- strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dziecka dotyczących, przyjmując je z należytą uwagą, stosownie do woli oraz dojrzałości dziecka. Dzięki temu dziecko uczy się prezentować własne argumenty, a także uczy się szacunku i tolerancji wobec ludzi myślących inaczej.

21. 2. Prawo do swobody wyrażania myśli, przekonań, w szczególności dotyczących życia szkoły, a także światopoglądowych i religijnych. Art. 14 Konwencji o prawach dziecka określa: Państwa- strony będą respektowały prawo dziecka do swobody myśli, sumienia i wyznania. (...) Wolność wypowiedzi jako: Możliwość wypowiadania własnych sądów , opinii na temat programów i metod nauczania oraz spraw ważnych w życiu szkoły, klasy, wygłoszenia opinii, przedstawienia własnego stanowiska; Wolność myśli, sumienia i wyznania jako: Możliwość uzewnętrzniania przekonań religijnych i światopoglądowych; równe traktowanie, niezależnie od wyznawanej religii, światopoglądu; tolerancja wobec „inności” religijnej, kulturowej, etnicznej.

22. Art.19 Konwencji o prawach dziecka stanowi: Państwa- strony będą podejmowały wszelkie właściwe kroki w dziedzinie ustawodawczej, administracyjnej, społecznej oraz wychowawczej dla ochrony dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej bądź psychicznej, krzywdy lub zaniedbania bądź złego traktowania (...). 3. Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktycznym

23. Art. 40 Konstytucji RP stanowi: Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się kar cielesnych. Zgodnie z przepisami prawa, w szkole nie wolno stosować kar naruszających godność (zakaz obrażania, poniżania, wyśmiewania, stosowania presji psychicznej itp.) i nietykalność cielesną ucznia. 3. Prawo do życia bez przemocy oraz życzliwego i podmiotowego traktowania w procesie dydaktycznym.

24. 4. Prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w organizacjach szkolnych. W ramowym statucie szkoły publicznej napisano: uczeń ma prawo do wpływania na życie szkoły przez działalność samorządową oraz zrzeszanie się w organizacjach działających w szkole. Wolność zrzeszania się jako: Możliwość działania w samorządzie szkolnym i rola samorządu szkolnego w decydowaniu o ważnych sprawach dotyczących uczniów, wydawanie gazetki szkolnej- istotna forma działalności samorządu, stanowiąca możliwość wypowiadania się w sprawach szkoły.

25. Art. 16 Konwencji o prawach dziecka mówi:  1. Żadne dziecko nie będzie podlegało arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w sferę jego życia prywatnego, rodzinnego lub domowego czy w korespondencję ani bezprawnym zamachom na jego honor i reputację. 2. Dziecko ma prawo do ochrony prawnej przeciwko tego rodzaju ingerencji lub zamachom. 5. Prawo do prywatności

26. 5. Prawo do prywatności Art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności mówi:  • Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i korespondencji. • Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

27. 5. Prawo do prywatności W szkole prawo do prywatności powinno, przede wszystkim, oznaczać: • ochronę danych osobowych, • zakaz publicznego komentowania sytuacji rodzinnej, społecznej, osobistej ucznia, • poszanowanie informacji dotyczącej osobistej sytuacji ucznia przekazanej przez ucznia wychowawcy, pedagogowi, psychologowi, • zapewnienie warunków do korzystania z szatni i toalet bez skrępowania.

28. Prawa dziecka są pojęciem z kategorii praw człowieka. Prawa dziecka, podobnie jak prawa człowieka, nie zależą od wykonywanych obowiązków. Praw nie można pozbawić, czy je zawiesić. Jeżeli dzieci nie wykonują obowiązków, można je ukarać, na przykład - nie dając nagrody, pozbawiając przywilejów, ale nie praw.