CNBC-e Tüketici Güven-Tüketim Endeksleri ve Finansal Piyasalar

1. CNBC-e Tüketici Güven-Tüketim Endeksleri ve Finansal Piyasalar TBB – Eylül 2007 Doç. Dr. Erhan Aslanoğlu - Yrd. Doç. Dr. Sadullah Çelik

2. Tüketici Güven Endeksleri • Tüketici güven endeksleri ekonomik aktiviteyi izlemek amacıyla gelişmiş tüm ülkelerde yakından izlenen öncü bir göstergedir. • En eski ve en tanınan iki endeks ABD’de her ay yayınlanan; - Michigan Üniversitesi Tüketici Güven Endeksi - Conference Board Tüketici Güven Endeksi

3. Türkiye’de Tüketici Güven Endeksleri • CNBC – e Tüketici Güven Endeksi • TUİK – TCMB Tüketici Güven Endeksi

4. Tüketici Güveni ; • Nelerin göstergesi olabilir ? İç Talep ve Ekonomik Büyüme... • Nelerden etkilenebilir ? Siyasi ve ekonomik gelişmelerden… Finansal piyasalardan (Bono – Tahvil, Borsa ve Döviz)... • Bu etki hangi mekanizmayla tüketici davranışlarına yansır ? Tasarruf eğilimi, refah etkisi... • Cinsiyete, zamana, mekana ve yaş gruplarına göre nasıl farklılaşıyor ?

5. Bu konuda yapılan bazı çalışmalar; • Bram, J. & Ludvigson, S. (1998) • Carrell C., Fuhrer J., Wilcox, D. (1994) • Curtin R. (2002) • Dominits, J., Manski, C.(2004) • Howrey, P. (2001) • Garner, A.(1991, 2002) • Jansen, W.& Nahuis, N. (2003) • Leeper, E. (1992) • Ludvigson, S. (2004)

6. CNBC – e Tüketici Güven Endeksi • Baz Dönemi = Ocak 2002 • Örneklem = 704 Kişi (Telefon Görüşmesi) • Frekans = Aylık ( 27 / 26) • Açıklama = Ayın 1. günü, Saat:09.00

7. Anket Kriterleri - % 70 İstanbul, Ankara, İzmir - % 30 Diğer. - % 40 ( 18 – 35 Yaş Grubu) % 60 ( 36 – 55 Yaş Grubu) - % 50 Kadın - % 50 Erkek - Örneklemin % 50’si her ay yenilenmektedir. - Ankete katılan tüketici ile 2 ay üst üste görüşülmekte, daha sonra bu kişi örneklemden çıkarılmaktadır.

8. Anket Soruları • Telefon ile yapılan anketlerde beş soru sorulmakta, bunlardan; İki tanesi tüketicinin kişisel ve Türkiye ekonomisine ilişkin mevcut durum algılamasını sormakta, diğer iki tanesi ise tüketicinin kişisel ve Türkiye ekonomisine ilişkin gelecek 12 aydaki beklentisini anlamaya çalışmaktadır. Son soru ise içinde bulunulan dönemin televizyon, buzdolabı, mobilya gibi dayanıklı tüketim malları ile konut ya da otomobil almak için iyi bir zaman olup olmadığını ölçmeye çalışmaktadır.

9. Endeks Formülü • Her soru için cari dönem değeri; (((İyimser Cevapların Sayısı – Kötümser Cevapların Sayısı) / 704 ) * 100) + 100 • Bütün soruların endeks değerleri eşit ağırlıklı olarak toplanmakta ve cari dönem endeks değerine ulaşılmaktadır.

10. Alt Endeksler • CNBC – e Tüketici Beklenti Endeksi • CNBC – e Tüketim Eğilim Endeksi

11. CNBC-e Tüketim Endeksi • Esas olarak Türkiye’de yaygın satış yapan firmaların müşteri başına ortalama harcama rakamlarından hesaplanmaktadır. • Endekste kullanılan sektörler Gıda, Giyim, Ev Eşyası, Sağlık, Eğlence-Kültür, Otel-Lokanta-Turizm, Konut, Ulaştırma, Çeşitli Mal ve Hizmetler şeklindedir.

12. Sektörlere ait bilgi, TÜİK’in ilgili sektöre ilişkin tüketici fiyat endeksi ile deflate edilerek reel hale getirilmekte ve sektör endeksleri oluşturulmaktadır. Daha sonra, TÜİK tüketici fiyat endeksindeki ağırlıklar referans alınarak sektörlerin toplamından tüketim endeksine ulaşılmaktadır. • Endeks verileri mevsimsel düzeltilmiş bir seri olarak da yayınlanmaktadır.

15. Endeksler ve Konjonktür Hareketleri

19. Türkiye’de Tüketici Güvenini Etkileyen Faktörler

20. Türkiye’de Tüketici Güvenini belirlemekte etkin olabilecek dört temel değişken grubu olduğunu düşünüyoruz. Bunlar sırasıyla (1) Üretimi ölçen ekonomik değişkenler (Örneğin, İmalat Sanayi Üretim Endeksi), (2) Finansal piyasalardaki hareketler (Finansal yatırım araçlarının reel getiri oranları gibi),

21. (3) Tüketicinin bulunduğu iş, sektör ya da bölgedeki üretim, satış ve istihdama ilişkin algılamasını yansıtan göstergeler (Örneğin, TCMB İktisadi Yönelim Anketinin çeşitli soruları), (4) Ekonomide dışsal faktörleri simgeleyen değişkenler (Petrol veya benzin fiyatları gibi).

22. Tüketici Güven Fonksiyonu için Öngörümüz; Tüketici Güveni = f (Üretim, Finansal Yatırım Araçlarının Reel Getirileri, Tüketicinin Konjonktür Algılaması, Dışsal Faktörler)

23. Yöntem Öncelikle tüketici güvenini belirleyen etmenler incelenmeden önce bütün kullanılan değişkenler arasındaki korelasyon incelenmiştir. İkinci olarak bütün değişkenler durağanlık testlerine tabi tutulmuştur.

24. Bundan sonra durağanlık testlerinin sonuçlarına bağlı olarak En Küçük Kareler yöntemi kullanılarak tüketici güvenini belirleyen değişkenler araştırılmıştır. Son olarak istatistiksel yönden anlamlı sonuçlar veren regresyonların içerdiği değişkenlerin Etki-Tepki analizi yapılmıştır.

25. Bu çalışmada aylık veriler kullanılmış olup serilerin aralığı 2002 Ocak – 2007 Temmuz dönemidir. Yüzde olarak kullanılan finansal yatırım araçlarının reel getirileri dışındaki değişkenler doğal logaritma halindedir. Benzin fiyatları önce TÜFE endeksi ile deflate edilerek reel hale getirilmiş sonra doğal logaritması alınmıştır.

26. KULLANILAN DEĞİŞKENLER TGE : CNBC-e TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ İMAÜRET : İMALAT SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ DOLARTÜFE : DOLARIN TÜFE CİNSİNDEN REEL OLARAK GETİRİSİ EUROTÜFE : EURONUN TÜFE CİNSİNDEN REEL OLARAK GETİRİSİ SEPETTÜFE : (0.5 DOLAR + 0.5 EURO) SEPETİNİN TÜFE CİNSİNDEN REEL OLARAK GETİRİSİ

27. İMKBTÜFE : İMKB 100 ENDEKSİNİN TÜFE CİNSİNDEN REEL OLARAK GETİRİSİ MBİYÖN : TCMB İKTİSADİ YÖNELİM ANKETİ SORUSUNDAN OLUŞTURULMUŞ ENDEKS DEĞİŞKEN (SORU 27 : Sanayi dalınızdaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşünüz. Cevap Seçenekleri: Daha İyimser, Aynı, Daha Kötümser BENZİNTÜFE : TÜFE CİNSİNDEN REEL HALE GETİRİLMİŞ BENZİN FİYATLARI BÜYÜME ORANI (BENZİNDEKİ ENFLASYON ORANI)

36. Grafik 1 : Etki-Tepki Analizi – TGE, MBİYÖN, DOLARTÜFE, İMKBTÜFE

37. Grafik 2 : Etki-Tepki Analizi – TGE, İMAÜRET, EUROTÜFE, MBİYÖN(-1), BENZİNTÜFE

38. Grafik 3 : Etki-Tepki Analizi – TGE, İMAÜRET, EUROTÜFE, İMKBTÜFE, MBİYÖN(-1), BENZİNTÜFE

39. Grafik 4 : Etki-Tepki Analizi – TGE, SEPETTÜFE, MBİYÖN, BENZİNTÜFE

40. Grafik 5 : Etki-Tepki Analizi – TGE, SEPETTÜFE, İMKBTÜFE, MBİYÖN, BENZİNTÜFE

46. Sonuç Bulgularımıza göre Türkiye’de tüketici güvenini belirlemede döviz kurları (dolar, euro ve 0.5 dolar + 0.5 euro sepeti), İMKB getirileri, imalat sanayi üretim endeksi, benzin fiyatları ve tüketicinin konjonktüre ilişkin güncel algılamaları etkili olmaktadır. Dönemin kısalığı bu sonuçların yapısallığı konusunda hassasiyet yaratmaktadır. Bu konu ise ancak zaman diliminin uzamasına bağlı olarak gelecek çalışmaların cevaplayacağı bir nokta olarak kalacaktır.