Spirometri Standardizasyonu Yrd.Doç.Dr.Funda Coşkun Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları ve Tüberküloz A

1. Spirometri Standardizasyonu Yrd.Doç.Dr.Funda Coşkun Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları ve Tüberküloz Anabilim Dalı 12-17 Nisan 2011 TTD 14. Yıllık Kongresi

2. Finansal/Çıkar Beyanı Glaxo-Smith Klein Chiesi

3. Sunum Akışı • Tarihçe • Spirometri • Tekrarlanabilirlik • Kabul edilebilirlik • Kalibrasyon • Ölçülen değerler

4. Tarihçe • Spirometri ilk kez 1864 yılında Hutchinson tarafından vital kapasite ölçümüyle uygulanmıştır. • Wedge-susuz körüklü spirometre • Papenheimer-standartizasyon • Baldwin-prediksiyon cetveli • Cournard-açık devre gaz dilüsyon • Fry ve Hyatt-akım-volüm-basınç • Fleisch-pnömotakograf

5. Akciğer hacim ve kapasiteleri Spirometri ? • Akciğer ventilasyonunun incelenmesinde akciğerlere giren ve çıkan hava miktarlarının kaydedilmesidir. Spirometre ? • Spirometri işlemini yapan cihazlar. Spirogram ? • Spirometre ile elde edilen akciğer hacim ve değişikliklerini gösteren diyagram.

6. Spirometre

7. Spirometre ağızlık kimograf

8. Hacim Ölçen Spirometre

9. Akım Ölçen Spirometre

10. Masa üstü elektronik Spirometre

11. Küçük el tipi spirometre

13. SFT Laboratuvarı • Göğüs Hastalıklarının en gürültülü yeri • İyi ventile edilmiş • Nem %20-80 • Isı 17-30 • 6 feet kare (3.344 m2)

14. SFT Laboratuvar Ekipmanı • Medikal Direktör • Testleri yorumlama konusunda deneyimli, akciğer fizyolojisini bilen • Teknik Direktör • Yüksekokul mezunu, 3-4 yıllık laboratuvar deneyimli • Supervizör • Yüksekokul mezunu, 2-3 yıllık laboratuvar deneyimli • SFT Teknisyenleri • En az lise, tercihen yüksekokul, SFT için en az 6 ay, DLCO için ve egzersiz için en az 1 yıl deneyimli

15. Endikasyonları • İzah edilemeyen nefes darlığı, • Akciğer nedenli nefes darlığının kardiak nedenli nefes darlığından ayırdedilmesi, • Obstrüktif akciğer hastalığının, restriktif ve vasküler akciğer hastalıklarından ayrılması, • Bronkodilatatöre cevabın saptanması ve değerlendirilmesi, • Bronşhiperreaktivitesinin saptanması, • Küçük hava yolu obstrüksiyonunun saptanması,

16. Endikasyonları • Yukarı solunum yolu obstrüksiyonunun saptanması, • Egzersize cevabın değerlendirilmesi, • Tedaviye cevabın izlenmesi, • Preoperatif risk faktörlerinin değerlendirilmesi, • Akciğer yoğun bakım ünitelerinde hasta izlenmesi, • İşgörmezlik değerlendirilmesi, • Halk sağlığı açısından yapılan epidemiyolojik araştırmalar (sigara, hava kirliliği gibi)

17. Kılavuzlar • 1979- ATSSnowbird Workshop on Standardization of spirometry • 1983- ECSC Standardized Lung Function Testing • 1987-ATS Standardization of Spirometry . Update. • 1993- ERS (ECSC) Lung Volumes and Forced Ventilatory Flows: Report of Working Party, Standardization of Lung Function Tests • 1995- ATS Standardization of Spirometry • 2005-ATS/ERS Task Force: Standardisation of Lung Function Testing

18. EKİPMAN PERFORMANS KRİTERLERİ ATS 1994 ATS/ERS 2005 EKİPMANIN DEĞERLENDİRİLMESİ KALİTE KONTROLU TEST MANEVRALARI ÖLÇÜM İŞLEMLERİ KABUL EDİLEBİLİRLİK TEKRARLANABİLİRLİK REFERANS DEĞERLERİ/YORUMLAMA KLİNİK DEĞERLENDİRME TEKNİSYENE GERİ BİLDİRİM KALİTE DEĞERLENDİRMESİ

19. FVC MANEVRASI YAPTIR HAYIR Kabul edilebilir ATS 1994 ATS/ERS 2005 EVET HAYIR Kabul edilebilir manevra  3 EVET HAYIR Tekrarlanabilir En iyi test eğrisinden(En yüksek FVC+FEV1) ile diğer parametreleri belirle En yüksek FVC ve FEV1’i sapta EVET KAYDET VE YORUMLA

20. Kabul edilebilirlik • Spirogramda artefakt bulunmamalıdır: • öksürmemeli • erken bitirilmemeli • efor değişkenliği olmamalı • ağızlıktan kaçak olmamalı veya kapatılmamalı • Test başlangıcı iyi olmalı: • ekstrapolasyon volümü FVC’nin % 5’i veya 0.15 lt’den az, • tepe akıma ulaşma süresi 120 msn’den kısa olmalı

21. Kabul edilebilirlik • Yeterli ekshalasyon yapılmalı: • ekshalasyon süresi 6 sn olmalı, • Volum-Zaman eğrisinde plato çizilmeli, • Ekshalasyon sonunda 1 sn volum değişikliği olmamalı • yaşlı veya obstrüksiyonu olanlarda 15 sn’ye uzatılabilir

22. Glottis kapanması Öksürük Değişken efor Erken sonlandırma Kaçak

23. Tekrarlanabilirlik • 3 kabul edilebilir spirogramda: • En yüksek iki FVC arasındaki fark < 0.20 lt • En yüksek iki FEV1 arasındaki fark <0.20 lt • Bu kriterler yoksa: • Yeni testlerde uygunluk saptanana • Toplam 8 test yapılana • Testleri sürdüremeyene kadar En iyi üç test kayda alınır.

24. Tekrarlanabilirlik

25. Tekrarlanabilirlik

26. İyi Performans Göstergeleri • Yeterli efor • Y ekseni boyunca hızla yükselme • Belirgin zirve • X eksenine ani düşüş yok • 0 noktasına ulaşım • Tekrar edilebilir

27. İnspirasyonda yetersiz efor

28. Total akciğer kapasitesinden başlamamış

29. PF MEF50 FVC

30. PF MEF50 FVC

32. Cihaz Kalibrasyonu Test Minimum Ara Volüm Her gün Kaçak Her gün Volüm linearite 3 ayda bir Akım linearite Her hafta Zaman 3 ayda bir Kontrol 3L lik şırınga ile kalibrasyon kontrolü 1 Dakika 3 cm H2O basınç vererek Tüm volümlerde IL’lik kalibrasyon şırıngasıyla En az 3 akım hızında test Mekanik rekorderin saatle kontrolü

33. Isı • Tüm gaz volümleri BTPS olarak bildirilmelidir. • 17C’in altındaki ısılarda ölçüm yapılmamalıdır.

34. Enfeksiyon Kontrolü • Ellerin yıkanması ve dezenfeksiyonu • Cihazın dezenfeksiyonu • Bakteriyel filtreler

35. Enfeksiyon Kontrolü AIDS, immunsuprese hastalar Tüberküloz • Testten önce ve sonra cihazlar dezenfekte edilmeli • Hastayı ayırmalı • Günün sonunda • Teknisyen özel maske takmalı • Testten sonra cihaz dezenfekte edilmeli

36. Enfeksiyon Kontrolü MRSA • Hasta ayrılmalı • Gün sonunda • Teknisyen koruyucu kıyafet, maske, eldiven kullanmalı • El ve kollar dezenfekte edilmeli • Tüm yüzeyler, cihaz ,oda dezenfekte edilmeli

37. Spirometri Öncesi • 24 saat önce sigara içmemeli • 4 saat önce alkol almamalı • Kısa etkili bronkodilatör ilaçları 2 saat • Uzun etkili bronkodilatör ilaçları 12 saat önceden kesmiş olmalı • En az 2 saat aç kalmalı • Testten önce 30 dakika egzersizden kaçınmalı

38. Spirometri Öncesi Kilo ve boy mutlaka ölçülmeli • Boy daha uzun • Ağırlık daha az bildirilmekte

39. Spirometri Öncesi • Dik durması olanaksız olan veya kifoskolyozu olan hastalarda kollar açılıp ölçülüp 1.06 ya bölünerek boy hesaplanabilir

40. Spirometri – Olası yan etkiler Hafif baş dönmesi Baş ağrısı Yüzde kızarma Baygınlık: venöz dönüşün azalmasına ve vazovagal reflekse bağlı Geçici idrar inkontinansı Yakın zamanda kalp krizi ya da inme geçiren kişilere spirometre yapılmamalıdır.

41. Spirometri – Sık karşılaşılan sorunlar Yetersiz veya tam olmayan üfleme Ekspirasyon boyunca üfleme eforunun eksikliği Maksimal efora yavaş başlama Dudakların ağızlık etrafında sıkıca kapatılmaması Üfleme sırasında öksürme Üfleme sırasında ekstra nefes alma Dil veya dişlerle ağızlığı kapatılması ya da glottisin kapatılması Uygun olmayan oturuş (Öne doğru eğilme)

42. Akciğer hacimleri • Statik akciğer hacimleri • Soluk hacmi (tidal volüm) (TV) • İnspirasyon yedek hacmi (IRV) • Ekspirasyon yedek hacmi (ERV) • Artık (rezidüel) volüm (RV) • Dinamik akciğer hacimleri • Zorlu ekspirasyon hacmi 1 (FEV1) • Maksimum istemli ventilasyon (MVV)

43. Soluk hacmi (tidal volüm) • Her normal solunum hareketi ile akciğerlere alınan veya akciğerlerden çıkarılan hava miktarıdır. • Miktarı ortalama genç insanlarda 500 ml kadardır. • Statik akciğer volümleri arasında sıralanmakla birlikte gerçekte dinamik bir akciğer volümüdür ve farklı fiziksel koşullarda (egzersiz, istirahat, postür) değişkenlik gösterir. • ATS standardlarına göre en az 6 soluğun ortalaması kullanılmalıdır.

44. İnspiratuar yedek hacmi (IRV) • Normal soluk hacminin üzerine alınabilen fazladan soluk hacmidir. • Genel olarak 3000 ml civarındadır.

45. Ekspiratuar yedek hacmi (ERV) • Normal bir ekspirasyon hareketinden sonra, zorlu bir ekspirasyonla fazladan çıkarılabilen hava miktarıdır. • Değeri yaklaşık 1100 ml civarındadır. • Yatar pozisyonda dik oturur pozisyona göre daha azdır, obezite de azalmasına neden olur. ERV genellikle bağımsız bir indeks olarak kullanılmaz. • İnspiratuar kapasite VC’nin % 75’ini, ekspiratuar rezerv volüm ise % 25’ini oluşturur. IC ve ERV’deki artma veya azalmalar genellikle VC’deki değişmelerle paralellik gösterir

46. Artık (rezidüel) volüm • En zorlu bir ekspirasyondan sonra bile akciğerlerde kalan hava hacmidir • Değeri yaklaşık 1200 ml kadardır.

47. Ölü boşluk • Solunum havasının bir kısmı gaz değişiminin yapıldığı bölgeler ulaşmaz, burun, farinks, trakea, bronş ve bronşiyoller gibi gaz değişiminin olmadığı bölgelerde kalır. • Bu bölgelerde kalan havaya gaz değişimine katılmadığı için ölü boşluk havası denir. • Ölü boşluk hacmi 150 ml kadardır.

48. Akciğer kapasiteleri • İnspirasyon kapasitesi • Fonksiyonel artık kapasite • Vital kapasite • Total akciğer kapasitesi

49. İnspiratuar kapasite (IC) • Normal ekspirasyonun bitiminden itibaren (FRC düzeyinden) derin inspirasyonla alınan maksimal volümdür. Tidal volüm ve inspiratuar rezerv volümden oluşur. Yatar ve oturur pozisyonlar arasında bir değişiklik göstermez. • Değeri yaklaşık 3000+500=3500 ml dir.

50. Fonksiyonelartık kapasite (FRC) • Ekspirasyon yedek hacmi ile artık hacmin toplamına eşittir. • Bu normal bir ekspirasyondan sonra akciğerlerde kalan hava miktarıdır. • Değeri yaklaşık 1100+1200=3100 ml dir.