E N D
1. Maart 2007 Dieetbehandeling bij leverfalen Anneke Donker
Ditist Maag- Darm- en Leverziekten LUMC
2. Maart 2007
3. Maart 2007 Functies van de lever Spijsvertering: Productie van gal
Kh metabolisme: Opslag van glycogeen
gluconeogenese
Eiwitmetabolisme: Vorming nieuwe eiwitten
Vetmetabolisme: Productie van triglyceriden en
cholesterol. Vorming van vetten uit koolhydraten
4. Maart 2007 Vervolg functies van de lever Vitamines en mineralen: Opslag foliumzuur,
Zn,Cu, Vit.A,D,B2,B3,B6,B12,E,K
Ontgifting: Alcohol, medicijnen
Immuunsysteem: Productie van cytokines
5. Maart 2007 Complicaties levercirrose Energie-eiwitondervoeding
Gestoorde glucosetolerantie
Steatorrhoea
Voedingsdeficinties
Osteoporose
Ascites en oedeem
Hepatorenaalsyndroom
Encephalopathie en coma hepaticum
6. Maart 2007 Oorzaken energie-eiwit ondervoeding
Onvoldoende voedselinname
Verminderde vertering en absorptie van voedingsstoffen
Metabole veranderingen
Verhoogde energiebehoefte bij complicaties
7. Maart 2007 Problemen koolhydraat metabolisme
Verminderde beschikbaarheid van glucose
Insulineresistentie
8. Maart 2007 Problemen eiwit metabolisme Verhoogde eiwitafbraak
Verminderde eiwitsynthese in de lever
Verminderde N -retentie en verhoogde N-uitscheiding in urine
9. Maart 2007 Vitaminen- en mineralen deficinties Bij alcoholisme:
Vitamine A
Vitamine B1, B6, B12, niacine, foliumzuur
Magnesium en Zink
Bij PBC/PSC:
In vetoplosbare vitamines A D E K
Essentile vetzuren
10. Maart 2007 Oorzaken osteoporose Bij cholestase en vetmalabsorbtie (PBC, PSC)
Medicatie
Alcoholmisbruik
Voeding
Weinig lichaamsbeweging
Roken
11. Maart 2007 Bepalen voedingstoestand Normaal gesproken: mate van gewichtsverlies
en BMI
Bij levercirrose met oedeem en ascites:
Antropometrie
Subjective Global Assessment
12. Maart 2007 Antropometrische gegevens BMI: moeilijk te bepalen ivm oedeem en ascites
eventueel inschatten droog gewicht
Bovenarmspieromtrek
Handgreep dynamometrie
13. Maart 2007 Bovenarm omtrek
14. Maart 2007 Triceps huidplooi
15. Maart 2007 Algemene dieetkenmerken en leefregel Alcoholverbod
Energie- verrijkt , beperkt of volgens norm
Eiwitverrijkt: 1.2-1.5 g/kg
Frequente maaltijden 4-7 x per dag
Eventueel vitaminesuppletie
Goede Voeding
Voldoende lichaamsbeweging
16. Maart 2007 Dieetadvies bij complicaties Ascites :
natrium beperkt, soms vochtbeperkt
Hepatorenaal syndroom:
geen eiwitbeperking
Chronische encephalopathie:
matige hoeveelheid eiwit
17. Maart 2007 Vervolg dieetadvies bij complicaties Steatorrhoea:
vet volgens RGV, evt. ADEK suppletie
Deficinties:
Adequate suppletie van vitaminen en mineralen
eventueel een multivitamine
18. Maart 2007 Dieetadvies: Energie Normaal: 25- 35 kcal/kg
bij gecompenseerde levercirrose
Energieverrijkt: 35-40 kcal/kg
bij complicaties : ondervoeding, ascites
Energiebeperkt: 20-30 kcal/kg
bij overgewicht
weinig lichaamsbeweging
.
19. Maart 2007 Risicos overgewicht adipositas voor levertransplantatie:
BMI>30
Langer beademing
Langer antibiotica
Langer op intensive care
Hade A M, Irish medical journal, 2003
20. Maart 2007 Dieetadvies eiwitverrijkt Advies man van 70 kg: 80-100 g eiwit
5 sneden brood 15
4 x hartig 15
3 x 150 ml melkproduct 15
100 g vlees/vis/kip 20
Aardappelen en groente 5
overig 5
Totaal: 75 gram
21. Maart 2007 Dieetadvies frequente maaltijden 4-7 maaltijden per dag
* eten voor het slapen gaan !
* een goed ontbijt!
Doel: behoud spiermassa
1 nacht vasten heeft hetzelfde effect als 2-3 dagen vasten bij gezonde personen
22. Maart 2007 Dieetadvies bij ascites Natriumbeperkt:
Ter ondersteuning van medicatie
Indien TIPS, minder strenge of stop natriumbeperking
Vochtbeperkt: 1-11/2 liter per dag
alleen nodig indien hyponatrimie (<125 mmol/l)
23. Maart 2007 Natriumrijke producten Kant en klaar maaltijden
Hartige snacks
Soep
Bouillonblokjes, juspoeder
Hartige sausen, zoals ketjap
Kant en klare kruidenmengsels
24. Maart 2007 Dieetadvies bij encephalopathie Wordt zelden door voeding veroorzaakt
Eiwitverrijkt dieet !
Indien chronische eiwitintolerantie:
vegetarische voeding
Oplosbare vezels
verdelen eiwit over de dag
matige hoeveelheid eiwit
25. Maart 2007 Oplosbare voedingsvezels In: fruit, groente, peulvruchten, haver
Werking:
Verlagen de zuurgraad in de darm
Minder NH3 vorming
Verminderen obstipatie
Kunnen lactulose niet vervangen
26. Maart 2007 Voedingsinterventie
Drinkvoeding
Sondevoeding
eventueel nachtelijke sondevoeding
N.B. varices is geen contraindicatie
27. Maart 2007 Soorten sondevoeding en drinkvoeding Standaard sondevoeding met vezels: 1 kcal/ml
Energieverrijkt: 1.5 kcal/ml
Eiwitverrijkt: ca. 20 g eiwit per flesje/pakje
Vochtbeperkt: 2.0 kcal/ml
28. Maart 2007 Drinkvoeding: eiwitrijk en energierijk (vb) 1 kcal/ml 1.5 kcal/ml
20 g eiwit 10 g eiwit
29. Maart 2007 Drinkvoeding: energierijk (vb) Zonder vet, 1.5 kcal/ml
30. Maart 2007 Vochtbeperkt en energierijk (vb) 2 kcal/ml
31. Maart 2007 Sondevoeding (vb) vochtbeperkt energieverrijkt
2 kcal/ml 1.5 kcal/ml
32. Maart 2007 Problemen bij dieetadvies Geheugenverlies/concentratiestoornissen
Pegsonde en parenterale voeding is niet
mogelijk
Maagsonde : kans op aspiratie
Taalproblemen
Verstoord dag-nachtritme
33. Maart 2007 Effect voedingsinterventie bij cirrose Verbetering: - leverfunctie
- voedingstoestand
- N-balans
Vermindering:
- morbiditeit en mortaliteit
- encephalopathie
- infecties
- opnameduur
34. Maart 2007 Voeding na levertransplantatie Kort na transplantatie:
Handhaven/verbeteren voedingstoestand
direct voeden per sonde
Advies voor thuis:
Richtlijnen Goede Voeding
adviezen bij immunosuppressiva:
goede hygine
35. Maart 2007 Adviezen na OLTX op langere termijn Preventieve adviezen
- overgewicht
- hart en vaatziekten
- hyperlipidemie
- diabetes
- osteoporose
Lichaamsbeweging!
36. Maart 2007 Folder/Literatuur Brochure:
Voeding bij leveraandoeningen (MLD stichting)
Literatuur:
Plauth, M.,Merli, e.a. 1997,
ESPEN Guidelines for Nutrition in liver disease and Transplantation in Clinical Nutrition 16 pp.43-55.
37. Maart 2007 Vervolg literatuur
Antonio J. Sanches and J Aranda-Michel,
Livertransplantation 12: 1310-1316, 2006 Nutrition for the Liver Transplant Patient