ÖDEMELER DENGESİ ve ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU İSTATİSTİKLERİ

1. ÖDEMELER DENGESİ ve ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU İSTATİSTİKLERİ Eren Tunga Ödemeler Dengesi Müdürü İstatistik Genel Müdürlüğü T.C. Merkez Bankası 19 Mart 2008

2. İçerik • Metodoloji • Tanım • Kapsam ve İlkeler • Yayımlama ilkeleri • Sınıflamalar • Derleme Yöntemleri • Yasal Düzenleme • Veri kaynakları • Kalemler

3. Metodoloji • Uluslararası Para Fonu’nun üye ülkelere tavsiye niteliğindeki El Kitabı 5. Versiyonu. • Ödemeler dengesi ve uluslararası yatırım pozisyonu istatistikleri ulusal hesaplar sistemiyle uyumlu. • El Kitabı’nın 6. versiyonu hazırlanmakta. Uygulama tahminen 2012’de.

4. Tanım-Ödemeler Dengesi İstatistikleri Ödemeler dengesi; bir ekonomide yerleşik kişilerin diğer ekonomilerde yerleşik kişilerle, belli bir dönemde gerçekleştirdikleri ekonomik işlemleri özetleyen istatistiki verilerden oluşur.

5. Tanım-Uluslararası Yatırım Pozisyonu • Uluslararası Yatırım Pozisyonu (UYP); bir tarih itibariyle, bir ekonomide yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilerden alacaklarının ve yurtdışında yerleşik kişilere olan yükümlülüklerinin stok değerini gösterir. • Varlık ve Yükümlülükler arasındaki fark net pozisyonu; yurtdışından net alacaklı veya borçluluk durumunu gösterir.

6. Ödemeler Dengesi- UYP İlişkisi • Ödemeler dengesi istatistiklerinde Finans Hesapları iki dönem arasındaki akımları gösterirken, UYP, Finans Hesaplarına ilişkin stokları göstermektedir. • UYP’de iki dönem arası stok farkı; akımların yanısıra fiyat ve piyasa değeri değişimlerini gösterir.

7. Kapsam ve ilkeler • Yerleşiklik- İkamet edilen ekonomi • Ait olduğu ekonomi- Yararlanan ekonomi • Ekonomik sınırlar- Ulusal sınırlardan farklı • Ekonomik işlemler (Değişimler, Transferler) • Çift kayıt sistemi- (+/-) kayıtlar-Karşılık kalemleri • Değerleme- Piyasa değeri • Değerleme değişiklikleri (UYP konusu) • Kayıt zamanı- Mülkiyet değişimi

8. Yayımlama ilkeleri • Yayımlanan ilke ve metodoloji • Özel Veri Yayımlama Standartları-SDDS • Veri Kalite Değerlendirmesi-DQA • Yayım Takvimi- Bir önceki hafta içinde kesinleştirilen tarih aralıkları

9. Sınıflamalar- 1 • Cari işlemler Hesabı (Niteliklerine göre) • Mal • Hizmetler • Cari transferler • Gelirler

10. Sınıflamalar- 2 • Sermaye ve Finans Hesapları: • Varlık/Yükümlülük ayrımında • Sektörlere göre • Parasal Otorite • Genel Hükümet • Bankalar • Diğer Sektörler • Enstrumanlara göre • Vadeye göre • Kısa- 1 yıl • Uzun- 1 yılı aşan

11. Derleme Yöntemleri • Bankalar aracılığıyla gerçekleştirilen işlemler raporlaması • Doğrudan Raporlama • Anketler

12. Yasal Düzenleme-1 Merkez Bankası Kanunu’nun 43. Maddesinin 4. Fıkrasına göre; “.....Banka, finansal sistemle ilgili tüm istatistiki bilgiler ile ekonomideki ve ödemeler dengesindeki gelişmelerin izlenmesinde gerekli görülecek diğer istatistiki bilgileri bankalar, diğer mali kurumlar ile kişilerden doğrudan isteme ve toplama yetkisine sahiptir. Kendilerinden bilgi istenilenler, bu bilgileri Bankanın belirleyeceği usul ve esaslara göre doğru olarak vermekle yükümlüdürler. Banka, bu bilgilerin doğru olup olmadığını ilgililer nezdinde araştırmaya ve denetlemeye, ek bilgi ve belge istemeye yetkilidir.”

13. Yasal Düzenleme- 2 “ Banka, gerekli gördüğü istatistiki bilgileri yayımlayabilir. Ancak Banka, toplanan istatistiki bilgilerden kişisel ve özel nitelikte olanları yayımlayamaz, açıklayamaz, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu dışında resmi veya özel herhangi bir makama veremez. Bu bilgiler istatistiki amaçlar dışında ve ispat aracı olarak kullanılamaz.”

14. Veri Kaynakları- 1 • Bankalar ve Merkez Bankası’nın “Aylık Raporları” • Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Dış Ticaret İstatistikleri • TÜİK navlun ve sigorta verileri

15. Veri Kaynakları- 2 • Turizm Gelir Anketi • Turizm Gider Anketi • Bavul Ticareti Anketi

16. Veri Kaynakları- 3 • Doğrudan Raporlama = Hava Yolu Şirketleri, Yer Hizmeti Veren Şirketler, Sigorta Şirketleri, Haber Ajansları, Telekomünikasyon Şirketleri • Çalışma Bakanlığı • Hazine Müsteşarlığı • Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. • DİBS Saklama Hizmeti Veren Bankalar

17. Veri Kaynakları- 4 • Doğrudan Yatırım Anketi • Portföy Yatırımları Anketi • Diğer kuruluşlar verileri • Bankaların mizan verileri • Basın

18. Kalemler- Dış Ticaret Dengesi • Genel Mal Ticareti • İhracat f.o.b. • İhracat f.o.b. • Bavul Ticareti • Uyarlama: Diğer Mallar • İthalat f.o.b. • İthalat c.i.f. • Uyarlama: Navlun ve Sigorta • Uyarlama: Diğer Mallar • Parasal Olmayan Altın • Limanlarda Sağlanan Mallar

19. Kalemler- Hizmetler Dengesi- 1 • Taşımacılık • Navlun • Diğer Taşımacılık • Turizm • İnşaat Hizmetleri • Sigorta Hizmetleri • Finansal Hizmetler

20. Kalemler- Hizmetler Dengesi- 2 • Diğer Ticari Hizmetler • Alım-Satım • Operasyonel Kiralama • Diğer (Teknik Hizmetler) • Resmi Hizmetler (Elçilik, Dış Teşkilat) • Diğer Hizmetler • Haberleşme Hizmetleri • Bilgi Hizmetleri • Telif Hakları ve Lisans Ücretleri

21. Kalemler- Gelir Dengesi • Ücret Ödemeleri • Yatırım Geliri Dengesi • Doğrudan Yatırımlar • Portföy Yatırımları • Diğer Yatırımlar

22. Kalemler- Cari Transferler • Genel Hükümet • Diğer Sektörler • İşçi Gelirleri • Diğer Transferler

23. Sermaye ve Finans Hesapları-1 • Doğrudan Yatırımlar • Yurtdışında • Yurtiçinde • Sermaye • Diğer Sermaye • Gayrımenkul

24. Finans Hesapları-2 • Portföy Yatırımları (Sektör ayrımında) • Varlıklar • Yükümlülükler • Hisse senetleri • Borç senetleri

25. Finans Hesapları-3 • Diğer Yatırımlar (Enstrüman, Sektör ve Vade ayrımında) • Varlıklar • Ticari krediler • Krediler • Bankaların Döviz Varlıkları • Diğer Varlıklar

26. Finans Hesapları-4 • Diğer Yatırımlar (Enstrüman, Sektör ve Vade ayrımında) • Yükümlülükler • Ticari krediler • Krediler • Uluslararası Para Fonu Kredileri • Diğer Uzun Vadeli Krediler • Diğer Kısa Vadeli Krediler • Mevduatlar • Merkez Bankası • Bankalar • Resmi Rezervler • Net hata ve Noksan