Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. Urodził się w 1937 roku we Francji (jego rodzice byli emigrantami). Po wojnie wrócił z rodziną do Polski. Za życia Stachura nie odniósł pełnego sukcesu, popularność zdobył dopiero po śmierci, stał się idolem młodzieży lat 80-tych i 90-tych.Bohaterem jego tekstów był człowiek w drodze - wędrowiec kochający naturę, nie zgadzający się z normami społecznymi i moralnymi, niczym sam twórca. Jego credo literackie to wołanie o wolność, poszukiwanie wartości które pozwoliłyby zrozumieć sens egzystencji człowieka. 24 lipca 1979 w Warszawie popełnił samobójstwo po tym, jak nie mógł znaleźć uczucia spełnienia się, wolności. Zanim odpowiemy na pytanie zawarte w temacie lekcji, przyjrzyjmy się postaci Edwarda Stachury – poety i prozaika.

3. Przeczytajmy wiersz na głos (dwoje uczniów) i spróbujmy wyjaśnić skąd pochodzi tytuł, co oznacza w codzienności i dlaczego poeta właśnie tak zatytułował swój utwór? Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŚmiać się głośnoPłakać cichoDeszcz ustaje Sady kwitnąI tego trzymać się trzebaZaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestIść i padaćZ- padłych- wstawaćPrzeszła wojnaWstaje trawaI tego trzymać się trzeba

4. Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŚledzić gwiazdyGrać na skrzypcachAstronomiaI muzykaI tego trzymać się trzebaZaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestByć uważnymPełnym pasjiDobra waszaGwiżdżą ptakiI tego trzymać się trzeba Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŻeby człowiekW życiu onymSprawiedliwymBył i godnym

5. Żeby człowiekBył człowiekiemLecą liścieSzumi w lesieWiatr z obłokówWarkocz plecieI tego trzymać się trzeba

6. Prefacja to w Kościele katolickim część mszy świętej o charakterze dziękczynnym, pochwalnym. Obecny Mszał Rzymski dla diecezji polskich zawiera blisko 100 prefacji. Przykładowa:Zaprawdę, godne to i sprawiedliwe a dla nas zbawienne, * abyśmy Tobie składali dziękczynienie i Ciebie wychwalali, * Panie, Ojcze niebieski, wszechmogący i miłosierny Boże, * przez naszego Pana Jezusa Chrystusa. On bowiem litując się nad grzesznymi ludźmi, * narodził się z Maryi Dziewicy, * przez swoją mękę na krzyżu * wybawił nas od śmierci wiecznej, * a zmartwychwstając, dał nam wiekuiste życie. Dlatego z Aniołami i Archaniołami * i z wszystkimi chórami niebios, * głosimy Twoją chwałę, * razem z nimi wołając: Święty, Święty, Święty, Pan Bóg Zastępów...

7. Poeta nadał utworowi taki tytuł ponieważ wylicza w nim i chwali wartości, które pozwalają, jego zdaniem, szczęśliwie, spokojnie i godnie żyć. Jak ocalić sens życia, kiedy wszystkie wartości i idee tracą znaczenie? Przeanalizujmy wiersz, a okaże się, że niełatwy w pierwszym kontakcie wiersz stanie się dla nas oczywisty i wniesie w życie wiele dobrego.

8. Dlaczego z tych kilku strof możemy wyciągnąć takie wnioski? Każdy niemalże wyraz, zwrot ma ukryte znaczenie. Trzeba troszkę nad każdym z nich się zatrzymać i ocenić, co z niego wypływa. Przyjrzeć się jemu w szerszym kontekście, również w perspektywie tytułu. Nie bez powodu przecież taki właśnie została nadany wierszowi przez poetę. Znaczy to, że coś musi w nim chwalić, za coś dziękować. Przejdźmy teraz do lekcji życia. Kto mówi w wierszu?Osoba wypowiadająca się to podmiot liryczny, który wyznaje zasady poety. W prosty sposób, nie używając nawet znaków interpunkcyjnych, próbuje określić wartości, postawy, które przynieść mogą ludziom szczęście.

9. Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŚmiać się głośnoPłakać cichoDeszcz ustaje Sady kwitnąI tego trzymać się trzeba Pożądanym jest, aby człowiek był szczerym w wyrażaniu swoich uczuć. Powinien umiejętnie przekazywać radość i smutek. Każdy jest skazany na jego przeżywanie, jednak powinien płakać cicho, czyli szybko radzić sobie ze spadającymi nieszczęściami. Nie zajmować nimi pozostałych osób. Im powinien pokazywać swoje szczęście, śmiać się głośno. Te cechy charakteru prawdziwego człowieka porównuje poeta do budzących nadzieję radosnych zjawisk przyrody i, w kolejnych zwrotkach, pozytywnego biegu historii.

10. Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestIść i padaćZ- padłych- wstawaćPrzeszła wojnaWstaje trawaI tego trzymać się trzeba W drugiej strofie podmiot pokazuje po raz kolejny jaka powinna być postawa wobec przeciwności losu. Najważniejsze, aby się im nie poddawać, aby zawsze wstawać gdy nas przygniotą. Tutaj odwołuje się do wspomnianego pozytywnego biegu historii. Ludzkość przeżyła wojny i z tego powinna się cieszyć jak z tego, że rośnie trawa, zaczyna się wiosna, wszystko budzi się do życia Nawet cios wojny nie był ostateczny. Trzeba zauważyć, że świat wokół pozostał taki sam. Można odbudować ład i porządek bowiem świat posiada możliwości odrodzenia się.

11. Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŚledzić gwiazdyGrać na skrzypcachAstronomiaI muzykaI tego trzymać się trzeba Może jedyną receptą na szczęście jest proste bytowanie nasycone radością z najbardziej prozaicznych rzeczy, jak deszcz (z pierwszej zwrotki) oraz gwiazdy i skrzypce obecne w trzeciej strofie? Ta pasja w zgłębianiu tajemnic świata ma być wartością godną, słuszną i zbawienną dla każdego człowieka. Zostaje ona doceniona raz jeszcze w czwartej strofie:

12. Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestByć uważnymPełnym pasjiDobra waszaGwiżdżą ptakiI tego trzymać się trzeba Ważne jest, aby wytrwale dążyć do celu. Starać się przy tym jak najpełniej żyć. Cieszyć się światem w całej jego okazałości. Nawet tym, że ptaki gwiżdżą. Wszystko to zmierza do najważniejszej refleksji utworu. Zawarta ona jest w piątej strofie: Zaprawdę godnym i sprawiedliwymSłusznym i zbawiennym jestŻeby człowiekW życiu onymSprawiedliwymBył i godnym

13. Ta część wiersza jest nieprzypadkowo wyróżniona pod względem budowy. Zawiera ona sześć a nie siedem, jak wszystkie pozostałe, wersów. Najważniejszym bowiem by pozostać sprawiedliwym i godnym. Tego nie trzeba się trzymać, to należy wcielać w życie. Wśród cech osobowości człowieka powinna pojawić się również umiejętność dostrzegania piękna świata stworzonego dla człowieka, co podkreślone jest w ostatniej strofie: Żeby człowiekBył człowiekiem Lecą liście Szumi w lesie Wiatr z obłoków Warkocz plecie I tego trzymać się trzeba

14. Pierwszy wers podsumowuje cały wiersz. Żeby być człowiekiem to znaczy bowiem, że trzeba być wytrwałym, uczciwym, mieć cele, dążenia i zainteresowania. Gdy człowiek będzie godnym i sprawiedliwym, będzie też umiał znosić trudy życia, niepowodzenia, smutek i cierpienia.

15. W wierszu panuje podniosły, uroczysty nastrój, jak w czasie prefacji w Kościele. Tworzy go między innymi powtórzenie dwóch pierwszych wersów strof (oprócz ostatniej). Jest to zdanie, które można usłyszeć podczas mszy: Zaprawdę godnym i sprawiedliwym słusznym i zbawiennym jest Słowo „zaprawdę” przypomina dodatkowo przypowieści Chrystusa. Dzięki temu wzrasta ranga utworu. Użycie go zwraca uwagę na to, że w utworze jest mowa o sprawach bardzo ważnych. Na końcu strof ( oprócz przedostatniej) powtarzany jest wers „I tego trzymać się trzeba” będący swego rodzaju refrenem. W jaki sposób podmiot liryczny mówi o wartościach godnych człowieka?

16. Na podstawie jego znaczeń wyjaśnionych w Słowniku języka polskiego można powiedzieć, że wskazuje ono czytelnikowi dwie drogi: - żeby kierował się wartościami nadanymi mu przez Boga w akcie stworzenia i powtórzonymi w wierszu, - żeby zachował ludzką naturę. Wszystkie przecież cechy podane w utworze dotyczą właśnie ludzkiej, nie zwierzęcej postaci. Żadne inne stworzenie nie jest w stanie z nich korzystać. Poeta w wersach:Żeby człowiekBył człowiekiemużył dwóch znaczeń wyrazu „człowiek”.

17. Bo przecież dla uzupełnienia piękna świata potrzeba tylko idealnego, godnego i sprawiedliwego człowieka.