1 / 52

Instrumenti i institucije preduzetni č ke infrastrukture

Doc.dr Saša Petković Akademska 201 3 /201 4 . godina sasa.petkovic@efbl.org. Instrumenti i institucije preduzetni č ke infrastrukture. Cilj predavanja. Upoznati studente sa modelima i formama institucionalne i preduzetničke infrastrukture podrške MSP

adonia
Download Presentation

Instrumenti i institucije preduzetni č ke infrastrukture

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Doc.dr Saša Petković Akademska 2013/2014. godina sasa.petkovic@efbl.org Instrumenti i institucije preduzetničke infrastrukture

  2. Cilj predavanja • Upoznati studente sa modelima i formama institucionalne i preduzetničke infrastrukture podrške MSP • Objasniti ulogui značaj poslovnih inkubatora, klastera i kreditno-garantnih fondova • Predstaviti programe, politike i strategije institucionalne podrške MSP u EU • Analizirati preduzetničku infrastrukturu Republike Srpske institucije podške MSP Grada Banja Luka • Predstaviti Model strukturnepodrške MSP Literatura: • Petković, S. iBerberović, Š.(2013). Ekonomika i upravljanje malim i srednjim preduzećima.Principi i politike.BanjaLuka: Ekonomskifakultet.

  3. Razlozi uspostavljanja sistematske podrške MSP • Dugo godina, bolje rečeno decenija, u akademskoj zajednici i vladinim krugovima razvijenih zemalja svijeta je vladalo mišljenje da su velika preduzeća isključivi nosioci ekonomskog razvoja i prosperiteta. • Naftni šokovi 70-tihgodinaXX vijeka, masovna otpuštanja, zatvaranje velikih giganata, slom centralno-planske privrede i političko-ekonomskatranzicija, sve češće i jače krize finansijskog i realnog sektora, bili su jasan signal za uzbunu • U posljednjih 20-30 godina, međutim, sve više pažnje vlade razvijenih zemalja svijeta posvećuju mikro, malim i srednjim preduzećima (MSP), samozapošljavanju i preduzetništvu, kao i razvoju različitih instrumenata finansijske i nefinansijske podrške MSP sektoru

  4. Akademski interes za mala preduzeća je relativno skorijeg datuma (Shepherd i Wiklund, 2005). Jedan od suštinskih razloga uvođenja sistematske podrške uspostavljanja i rasta i razvoja MSP u razvijenim zemljama je bilo rješavanje problema nezaposlenosti. Kooperacijom između MSP i velikih preduzeća umjesto konfrontacijom, u posljednje tri dekade uspostavlja se sasvim nova privredna struktura, gdje gotovo 99% i više preduzeća u razvijenim državama svijeta čine MSP (EU, SAD, Japan).

  5. MnogaistraživanjasupokazaladasurazvijenezemljekojesuohrabrivalepreduzetništvoirazvojMSPsektora imale veći ekonomski rast (Schmitz, 1989; Acs, 1992; AudretschiThurik, 2000). Postojeempirijskidokaziizbrojnihistraživanjasprovedenih u mnogimzemljamakojapokazujudaod 1970. godine pa nadalje, dinamičneekonomskeaktivnosti se premještajusavelikihpreduzeća ka malimpreduzećima, a početkom XXI vijekavećinanovihradnihmjesta je kreirana u malimpreduzećima (Davidssoniostali, 1994; ThurikiWennekers, 2001).

  6. Instrumenti preduzetničke infrastrukture (nefinansijski) Pored direktnih eksternih i internih izvora finansiranja, mikro, malim i srednjim preduzećima u razvijenim zemljama svijeta i zemljama u razvoju, u većoj ili manjoj mjeri su na raspolaganju instrumenti preduzetničke infrastrukture. Tu spadaju poslovni inkubatori, inovacioni centri, tehnološki parkovi, univerzitetski centri,razvojne agencije, KGF, institucije formalnog i neformalnog obrazovanja, konsultanti eksperti i agencije, klasteri i slobodne zone, u privatnom, državnom ili mješovitom vlasništvu.

  7. Poslovni (biznis) inkubatori Pojedinci koji imaju dobre poslovne ideje, a nemaju dovoljno kapitala da pokrenu samostalno vlastiti biznis i koji trebaju snažnu podršku u ranim fazama života preduzeća, „vjetar u leđa“ mogu dobiti nastanjivanjem u početnom periodu u poslovnom ili biznis inkubatoru. Biznis inkubatori su institucije koje podržavaju preduzetničke procese, pomažući da se poveća stepen preživljavanja start ap i malih preduzeća (Vasilescu, 2008). „Centralna svrha ovoga koncepta je da se zajedno dovede pod isti krov nekoliko mladih preduzeća, smanjujući na taj način opšte troškove preduzeća“ (Corman i Lussier, 1996, p. 76).

  8. Prednosti ovakvih angažmana uključuju podjelu centralizovanih usluga, kao što su sekretarske i amdinistrativne usluge, špedicija, renta objekata, instalacije. Formalnikonceptbiznisinkubatora se pojavio u SAD 1959. godinekada je otvoren u državi New YorkBatavia Industrial Center, poznatkaoprviU.S. poslovniinkubator(Vasilescu, 2008).

  9. U SAD je sistematskim pristupom uspostavljena saradnja centara za razvoj malih biznisa sa univerzitetima, privatnih firmi za iniciranje malog biznisa, institucija za održavanje seminara i drugih edukativnih trening programa, predstavnika raznih industrija, predstavnika lokanih vlada, finansijskih institucija, eksperata-pojedinaca, nevladinih organizacija (Dostić, 2003).

  10. Danas, u SAD i EU ima po oko 1000 biznis inkubatora, a u čitavom svijetu oko 4000, dok se u EU iz tih biznis inkubatora „izliježe“ oko 40,000 preduzeća godišnje od čega 90% preživi inkubacionu fazu od tri godine i nastavljaju sa svojim radom (Vasilescu, 2008).

  11. državni inkubatori, • inkubatori korporacija, • inkubatori franšizinga, • inkubatori kao privatna preduzeća, • univerzalni poslovni inkubatori. U tranzicionim zemljama, mogućnost otvaranja poslovnih inkubatora u napuštenim ili neiskorišćenim objektima je veća nego u razvijenim zemljama, koja vrlo često idu i na drugi model, a to su preduzetnički inkubatori sa razvojnom strategijom stvaranja novih proizvoda, i to (Berberović i Jelić, 2005, p. 46):

  12. Slika 2. Proces i faze inkubacije malih biznisa (Vasilescu, 2008, p. 675)

  13. Klasteri • S ciljem olakšavanja pristupa lokalnim, regionalnim i međunarodnim tržištima, MSP se organizuju u klastere (engl. cluster). • Iako se udruživanje u klastere ne smatra alatkom finansijske podrške, MSP udružena u klastere imaju olakšan pristup finansijskim pozajmicama i povlaštenim finansijskim uslugama. • Takav slučaj je u Republici Srpskoj gdje klasteri imaju pristup kreditima sa nižim kamatnim stopama u IRB RS.

  14. Klasteri su novi specifičan oblik organizovanja MSP u svijetu, pri čemu treba naglasiti da klasteri nemaju direktnu vezu sa poslovnim inkubatorima, mada su se počeli razvijati zaslugom prakse inkubatora, pa i neki od elemenata funkiconisanja klastera nose karakteristike koje se mogu naznačiti u modelu inkubatora (Berberović i Jelić, 2005).

  15. Villa i Antonelli (2009, p. 2) citiraju definiciju klastera iz European Claster Observatory Reporta (2007): “MSP klasteri se definišu kao skup proizvođača, pružalaca usluga, edukativnih i istraživačkih organizacija, finansijskih institucija i drugih privatnih i vladinih institucija lociranih na jednom prostoru i međusobno povezanih različitim tipovima veza.”

  16. Isti autori navode da je u izvještaju (2007) zabilježeno da je u EU između 30 i 40% svih zaposlenih koncentrisano u preduzećima koja su članovi industrijskih klastera, približno 38% svih zaposlenih Evropljana radi u preduzećima koja su komponente nekih od klastera uopšte, dok više od 20% zaposlenih pripada regionima koji su više od dva puta specijalizovani u pojedinim kategorijama klastera nego prosječni regioni. Udruživanje preduzeća sličnih poslovnih aktivnosti u klaster je zajednički pokušaj da se osvoji tržište jednim zajedničkim proizvodom i da se poveća sama konkurentnost kako na domaćem tako i na inostranom tržištu.

  17. Najčešćiprimjeriklasterasuklasteriizautomobilskeindustrije, mljekarstva, drvno-prerađivačkeindustrije, elektronike, mašinskeindustrije. U Republici Srpskoj i BiH postoji nekoliko klastera. Između ostalih, klaster drvne industrije (http://www.drvni-klaster.ba/), automobilski klaster (http://www.ac-bih.ba/ba/), klaster plastičara i alatničara BiH, klaster za solarnu energiju, i drugi.

  18. Klastere dijelimo na: • horizontalni klasteri (partneri na istom nivou u lancu stvaranja dodatne vrijednosti), • vertikalni klasteri (partneri u piramidi dobavljača), • regionalni klasteri (partneri u privrednom sektoru), • klasteri u branši(partneri u specifičnompoljudjelovanja), • preduzetničkiklasteri(partneri u/sapreduzećima), • međunarodni klasteri (partneri u preklapajućim mrežama klastera.)

  19. Kreditno-garantni fondovi Dok su u tranzicionim zemljama pristup finansiranju MSP i problemi u naplati potraživanja u vrhu barijera rasta i razvoja MSP(Szabó, 2003), u EU je problem limitiranog pristupa finansijama na šestom mjestu (Unlocking Business Potential, especially of SMEs, 2009). Da to nije rezultat slučajnosti, već posljedica sistematskog rada vlada zemalja EU, govore i podaci iz zemalja koje su formirale šemu garancija kredita za MSP preko kreditno-garantnih fondova.

  20. PrimjershemagarancijaizPoljske Uzimajući u obzir sve probleme sa kojima se suočavaju MSP prilikom apliciranja za kredite u komercijalnim bankama, vlade zemalja EU su preduzele veliki broj inicijativa. Od 2002. godine, vlada Poljske je razvila program kreditiranja i garantnih fondova za MPS, poznat kao “Kapitalzapreduzetništvo”(ibid., p. 46).

  21. Kaczmarek (2006) navodida je glavniciljprograma formiranjemreže finansijskihinsititucijaigarantnihfondova, kojihdanasima 61 u cijelojzemlji. Iako se ne radi o direktnomfinansiranju, dobijanjegarancijekreditno-garantnogfondaobezbjeđujepovlačenje čestopovlašćenihfinansijskihsredstavaiosiguravadjelimičniilipotpunipovratgarantovanihkreditnihzaduženja MSP.

  22. Primjer iz Italije U Italijikreditno-garantneinstitucijenastojedaformiraju višestubnii višeslojnisistembazirannakombinacijiprivatnihijavnihfondova(Zecchinii Ventura, 2008). Premaistimautorima, to nijepotpun sistem jer ne postoji međusobniugovorilidogovor, a tri stubasistemamogubitiidentifikovanakao:

  23. Međusobno-garantneinstitucije, kojepredstavljajuudruženjamalihpreduzetnikakoji žele međusobnodadijelerizik s ciljemolakšanjapristupatržištukredita, • Bankeidrugefinansijskeinistitucije, kojepružajuuslugegarancijasektorupreduzeća, • Javnigarantnifondovi, uspostavljeniodstraneregionalnihidržavnevlasti, sasvrhompružanjagarancija, npr. uslugaosiguranjailireosiguranjainstitucijamakojepozajmljuju MSP ilimeđusobno-garantniminstitucijama.

  24. Garantni fond RepublikeSrpske • Garantni fond RepublikeSrpskea.d. Banja Luka je osnovannaosnovuZakona o Garantnom fond RepublikeSrpske (SlužbeniglasnikRepublikeSrpskebroj: 50/10, 2010), a organizovan je poodredbamaZakona o javnimpreduzećima (SlužbeniglasnikRepublikeSrpskebroj: 75/04, 2004). • Osnivač Fonda je VladaRepublikeSrpske, osnivačkikapital u iznosuod 30.000.000,00 KM je uplaćen i upisan, uznapomenuda je iznos za pokrićegarancija Fonda 90.000.000,00 KM.

  25. Evropska unija i mala i srednja preduzeća Lisabonski Evropski savjet je 23.03. i 24.03.2000. godine postavio pred EU novi strateški cilj pred dolazeću dekadu: Postati najkonkurentnija i najdinamičnijaekonomija na Svijetu, zasnovana na znanju, sposobna da podrži ekonomski rast sa većim brojem i kvalitetnijim radnim mjestima i većom socijalnom kohezijom Evropska komisija je uložila stvarne napore da smanji birokratske procedure za MSP i u značajnoj mjeri posvetila pažnju MSP u svojim važnijim EU programima pomoći za period 2007-2013. godine.

  26. Države članice znatno su poboljšale poslovno okruženje za MSP, inspirisane najboljom praksom razmijenjenom u kontekstu Evropske povelje za mala preduzeća, usvojene u Feiri 2000. godine i primjenom Proljećnih zaključaka Evropskog savjeta iz 2006. godine, tj. uvođenjem tzv. jednošalterskog sistema (one-stop shop, engl.) za registraciju preduzeća i smanjenje vremena i troškova za osnivanje firme.

  27. Rezultati sistematske podrške MSP u EU: Ukupni rast MSP u EU27 može se posmatrati između 2002. i 2007. godine, gdje je broj malih i srednjih preduzeća povećan za više od 2 miliona, a broj velikih preduzeća porastao za samo 2 000 u istom periodu. U isto vrijeme, doprinos MSP rastu zaposlenosti je znatno veći (84%) nego što se moglo očekivati od njihovog udjela u ukupnom zapošljavanju (67%). Nove članice pokazuju veći rast formiranja, ali i stope neuspjeha, u odnosu na preduzeća koja se nalaze u starim državama članicama. Većina novih firmi su kreirane u sektoru usluga i mikro preduzeća (Unlocking Business Potential, especially of SMEs, 2009, p. 1).

  28. U 2008. godini, u martu mjesecu, Evropski savjet je snažno podržao inicijativu za dalje jačanje održivog rasta i konkurentnosti MSP, pod nazivom „Zakon o malim i srednjim preduzećima za Evropu“ (Small Business Act for Europe, 2008) i zatražio njegovo brzo usvajanje. • Evropska komisija je preduzela niz inicijativa za promociju preduzetništva i razvoj MSP-a kao što su Evropska povelja za mala preduzeća i Akcioni plan za preduzetništvo (Strategija razvoja MSP u BiH 2009-2011, 2009). • Iako se radi o velikom tržištu od oko 500 miliona stanovnika, MSP u EU takođe nailaze na prepreke koje ograničavaju rast i razvoj preduzeća. Najčešće su to prepreke predstavljene na slici 3.

  29. Slika3. Prepreke rasta i razvoja MSP u EU (Unlocking business potential, especially of SMEs, 2009, p. 12)

  30. Slika 4. Prepreke rasta i razvoja MSP u Banjoj Luci

  31. Smatra se da, u situaciji u kojoj velika kompanija troši 1 € po zaposlenom zbog neke regulatorne obaveze, malo preduzeće u prosjeku mora da potroši i do 10 € (Models to Reduce the Disproportionate Regulatory Burden on MSP, 2007). • Zbog ovih prepreka, Evropska unija je postavila ambiciozni cilj: do 2012. godine smanjiti administrativne troškove za 25%, čime bi se ostvario porast BDP-a od 1,5% ili 150 milijardi € (Reducing administrative costs, 2007).

  32. Izgrađenost institucija podrške MSP u Republici Srpskoj Za rast i razvoj preduzeća uopšte, a posebno MSP, pored dejstva cijelog seta internih faktora, kao što su stručna osposobljenost vlasnika, menadžera, zaposlenih, izbora tehnologije, oblika, izgleda, dimenzija, kvaliteta i drugih opipljivih karakterisitika proizvoda, standardizovanosti pruženih proizvoda i usluga, i naravno, dovoljnog nivoa tražnje za ponuđenim proizvodima i uslugama kao jednog od glavnih eksternih faktora, neophodno je da MSP posluju u okruženju podsticajnom sa aspekta sigurnosti poslovanja i izgrađenosti institucija podrške MSP i poslovnog sektora uopšte.

  33. Usklađenost zakonske regulative sa evropskom • Preduslov za izgradnju institucionalne i podsticajne preduzetničke infrastrukture je izgradnja podsticajne legislative I institucijapodrške MSP • Zakonskaregulativa u RepubliciSrpskojiBosniiHercegovinikojom se definišu MSP se morauskladitisaevropskomzakonskomregulativom. • Prema Preporuci Evropske komisije od 6. maja 2003. godine (2003/361/EC), MSP je bilo koji subjekat, bez obzira na pravnu formu, koji je uključen u ekonomske aktivnosti uključujući posebno subjekte uključene u obrtničke aktivnosti, i druge aktivnosti na samostalnoj ili porodičnoj osnovi, partnerstvu ili udruženja koja imaju redovne ekonomske aktivnosti.

  34. Legislativu koja utiče ili koja može da utiče na rad i poslovanje MSP u Republici Srpskoj dijelimo na: 1) Legislativukojadefiniše opšteokvireposlovanjapreduzeća naentitetskomidržavnomnivou, I 2) Legislativu koja reguliše indirektno razvoj MSP sektora sa lokalnog nivoa.

  35. Slika 5. Zakonski okviri koji direktno regulišu rad i poslovno okruženje preduzeća i MSP sektora u Republici Srpskoj i BiH

  36. Slika 6. Zakoni koji regulišu registrovanje i pravni okvir poslovanja MSP sektora u Republici Srpskoj i BiH

  37. Slika 7. Zakoni koji regulišu poreske obaveze preduzeća, računovodstvo i reviziju preduzećima u Republici Srpskoj i BiH

  38. Slika 8. Zakoni koji regulišu finansiranje MSP u Republici Srpskoj i BiH

  39. Institucionalna infrastruktura za razvoj malih i srednjih preduzeća i preduzetništva uRepublici Srpskoj Posmatrano sa aspekta razvoja MSP-a na na primjeru Grada Banja Luka, institucionalni okvir za razvoj i podršku sektoru MSP je još uvijek slab i nerazvijen u poređenju sa međunarodnim pozitivnim praksama, kao i sa institucionalnim okvirom koji su razvile druge zemlje jugoistočne Evrope. Međutim, evidentirano je da se posljednjih pet godina čine značajni napori za poboljšanje stanja u ovoj oblasti.

  40. Slika 9. Organizaciona struktura institucija za podršku MSP u Banja Luci

  41. Na osnovu analize postojeće zakonske regulative, strategija, politika i programa podrške razvoju MSP i preduzetništva u Republici Srpskoj, te na osnovu analize zaključaka sa panel diskusije na fokus grupi održanoj u junu 2008. godine i rezultata kvantitativnih istraživanja sprovedenih 2009. i 2010. godine, smatramo da postojeći model institucionalne podrške MSP u Republici Srpskoj nije adekvatan, i da Model strukturne podrške MSP i preduzetništvu u Republici Srpskoj na primjeru Grada Banja Luka koji predlažemo može da odgovori na potrebe rasta i razvoja MSP sektora i promjene kvalitativne privredne strukture u Banjoj Luci i Republici Srpskoj.

  42. U predloženom Modelu strukturne podrške MSP i preduzetništvu u Republici Srpskoj, predlaže se restrukturiranje ministarstava Vlade Republike Srpske u skladu sa Ustavom Republike Srpske i BiH, vodeći računa o složenosti zemlje i političkoj kompleksnosti, ali i teritorijalnoj kompatibilnosti Republike Srpske, geografskoj površini, broju stanovnika, broju regija i relativno jednostavnom političkom uređenju sa dva nivoa vlasti: lokalnom i entitetskom.

  43. Sve nove institucije koje treba formirati obilježene su crvenom bojom u samome modelu. S time u vezi, u predloženom modelu, sljedeća novoformirana ministarstva bi pružala direktnu i indirektnu podršku razvoju preduzetničkog okruženja i MSP sektora: • Ministarstvo industrije, trgovine i preduzetništva. • Ministarstvo obrazovanja, nauke i tehnologije. • Ministarstvo finansija. • Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja. • Ministarstvo ekonomije, regionalnog razvoja i evropskih integracija.

  44. Model strukturne podrške MSP i preduzetništvu u Republici Srpskoj na primjeru grada Banja Luka • U modelu se predlaže osnivanje, odnosno dalje jačanje ključnih institucija preduzetničke infrastrukture, kao što su kreditno-garantni fondovi na niovu lokalnih zajednica, lokalne razvojne agencije, povećanje efikasnosti rada privrednih sudova, uspostavljanje takozvanih „one stop shop“ kancelarija za registraciju preduzeća i internet portala za registraciju biznisa, formiranje agnecije za privredne registre, inovacionih centara, inkubatora i tehnoloških parkova, biznis informacionih veb portala.

More Related