Examinering in ontwikkeling

1. Examinering in ontwikkeling advies

2. Examens in perspectief • Inleiding Conferentie Examens van Morgen • A.M.L. van Wieringen • Beatrixgebouw Jaarbeurs Utrecht • 31 maart 2002

3. Aanleiding adviesvraag • Voortdurende belangstelling voor examens (media) • Alle onderwijssectoren denken afzonderlijk na over nieuwe examenvormen • Examens nemen een steeds belangrijkere plaats in het onderwijs in • Bij nieuwe opleidingsvormen horen ook nieuwe examens • Specifiek rol voor de overheid

4. Kernvraag advies • Hoe kan een nieuwe examensystematiek voor het voortgezet onderwijs, middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs ontwikkeld worden, die enerzijds (beter) aansluit bij de leerloopbaan van de leerling/student en anderzijds recht doet aan maatschappelijke belangen en eisen van de arbeidsmarkt? • Dat betekent volgens de Onderwijsraad • Ontwerpen van een kader voor alle examens • Toepassing hoeft niet morgen, vraagt tijd • Aansluiting bij doorlopend leren (tijd/plaats) • Civiel effect van examens

5. Situatie onderwijssector • ·Beroepsonderwijs: • owerken aan herziening relatie school-praktijk(stage) • o       aandacht voor kwalificatie van zij-instromers • ·Voortgezet onderwijs: • onieuwe onderwijsprogramma’s in vmbo en havo/vwo • ovragen ook om nieuwe examenvormen • Voor beide sectoren geldt • Doorwerking van levenslang en levensbreed leren kan sterker

6. Decentrale toelating • Waarneming 1: wat brengen aankomende studenten in? • Studie-ervaringen o.m. • Havo-vwo-diploma • Extra vakken, bijlessen, herkansingen • Vervolgopleidingen • Maatschappelijke ervaringen o.m. • Extra activiteiten • Werkervaringen • Overige inbreng o.m. • Motivatie • Identificatie

7. Decentrale toelating Waarneming 2: wat doen instellingen? • Verschillende methoden gebruikt: • Sollicitatiebrief • Opstel • Schrijfopdracht • Reflectie op motivatie voor de studie • Motorisch toets • Psychologische test • Sociale intelligentietest • Toelatingsgesprek • Aanvullende begintoets • Sommige instellingen stappen uit het experiment • Algemeen: (veel) te weinig gestandaardiseerd

8. Welke ontwikkelingen vormen het kader? • Meer dan de school: leerlingen nemen meer mee: externe leermogelijkheden buiten de school activeren en formaliseren • Leermogelijkheden binnen en buiten school koppelen: Lissabon ambitie (in de kopgroep van de kennismaatschappij) • Ontwikkeling naar levensechtere leeromgevingen (dualisering, ‘studiehuisvarianten’ en ‘werkplekleren’) • Schoolloopbaan of leerloopbaan? Vgl Medisch opleidingscontinuüm • Bredere competentie-achtige onderwijsprogramma’s

9. Competenties: kenmerken (zie: van Merrienboer et al 2001, Studie tbv de Onderwijsraad) • Ondeelbaar cluster van vaardigheden, kennis, houdingen, eigenschappen en inzichten • Verbonden met activiteiten/ taken • Leren en ontwikkelen zijn voorwaarden voor competentieverwerving (competenter worden) • Toepassing • Eenvoudiger in beroepsonderwijs • Lastiger in voortgezet onderwijs: competentie ‘student’ • Tijdelijk aspect (hoe tijdelijk is 5 jaar?) • Blijvend aspect (LLL)

10. Competenties examineren • Passen niet in centraal examen • Dus dan maar in schoolonderzoek? • Zoeken naar meerdere methoden zoals • Schriftelijke toets • Observaties • Oordelen van derden buiten de school • Zelfevaluatie • Hoe opslaan • in gestandaardiseerde vormen • portfolio’s? • competentiekaarten?

11. Thema’s om naar examens te kijken • Functies • Selectie versus adaptatie • Vernieuwingsneutraal versus vernieuwingssturend • Positionering • Leerwegafhankelijk versus onafhankelijk • Uitvoering versus beoordeling • Inhoud/ afname • Deeltjes versus competenties • Absolverend versus integratief

12. Koers • Functies • Selectieve-adaptieve rol examens: minder nadruk op selectie in vmbo en bij mbo niveau 1 en 2 dan bij hogere onderwijsvormen • Examens en vernieuwing van het onderwijs hand in hand

13. Koers • Positionering • Leerwegonafhankelijke-leerwegafhankelijke examens: meer nadruk op leerwegonafhankelijke examens bij hogere onderwijsvormen (bv rij-examen) • Meer rollenscheiding tussen opleiden en beoordelen (m.u.v. vmbo en wellicht mbo niveau 1 en 2). Rol 2de beoordelaar. • Inhoud en afname • Vakgerichte kennis-competenties: meer competentiegericht opleiden en beoordelen • Absolverend-integratief beoordelen: meer integratieve examens naast absolverende examens. Oordeel over het geheel.

14. Bij deze koers hoort een methodenmix • Geen ‘beste methode’, alle nieuwe examenvormen hebben een ‘zwakke schakel’ • Voorkeur: een mix van instrumenten • Niet één manier, maar meerdere manieren om de kwaliteiten van een student vast te stellen • Voordeel methodenmix: meer informatie komt beschikbaar, past beter bij gevarieerde leerervaringen

15. Deze mix wel standaardiseren • Havo/vwo kan leren van het beroepsonderwijs • Arbeidsproef (opdracht) • Observatie van werkzaamheden (normale situatie) • Simulatie/ nabootsingen • Computersimulatie • Cliëntsimulatie (assessment) • Portfolio: geen schoenendoos, maar formele beschrijving relevante leerervaringen incl. oordeel van deskundige derde over deze leerervaringen/ Competentiekaarten • EVC: demonstratie tbv vrijstellingen • Nodig is: landelijk programma opzetten voor standaardisaties en onderzoek naar effectieve combinaties (vgl decentrale toelating)

16. Verbreding van het leren • Meer leermogelijkheden inzetten, meer leerplaatsen: steeds beoordeeld. • Havo/vwo: uitwerken competentie ‘student’ (incl sociale en leer-deelcompetenties ) • Nieuwe student: breder geheel van leerervaringen, breder vastgesteld dan alleen door de school • Oog voor kwetsbare groepen in vooral vmbo

17. Loskoppeling scholen en examens • Leermogelijkheden: examensysteem losser van onderwijssysteem • (op niveau van opleiding, instelling en landelijk) • Niet voor elke groep leerlingen in dezelfde mate • Losser van elkaar als het gaat om • Leren binnen- en buitenschools • Programmatisch (competenties) • Leerresulaten (schriftelijke toets geeft onvoldoende dekking) • Certificaties voor leerloopbaan, levenslang leren • Organisatie (certificatie-instanties, examencentra naast scholen?). Vgl TOEFL in plaats van eindexamen engels.

18. Kernpunten tot slot • Kader voor examens van alle onderwijssoorten in de komende jaren • Over de sectoren heen kijken: leerloopbaan als leidraad nemen voor examensysteem • Examensysteem dat ruimte laat voor leren op en buiten school • Examensysteem dat ruimte laat voor leren tijdens het verdere leven • Examensysteem in het algemeen losser van onderwijssysteem • Klassieke examens blijven belangrijk: daarnaast nieuwere vormen • Examens onderdeel van ieders biografie.