ETKB 2010-2014 STRATEJİK PLANI PERSPEKTİFİNDE TÜRKİYE ENERJİ POLİTİKA VE STRATEJİLERİ

1. ETKB 2010-2014 STRATEJİK PLANI PERSPEKTİFİNDE TÜRKİYE ENERJİ POLİTİKA VE STRATEJİLERİ Zekiye ÖZKUL ETKB Politika ve Stratejik Planlama Dairesi Başkan V. İstanbul, 12/05/2010

2. Sunum planı • Türkiye enerji sektörü -Temel karakteristikler -Birincil enerji talebi -Elektrik enerjisi sektörü -Enerji politikası -Politika ve strateji düzenlemeleri • ETKB stratejik planı -TEMA 1: Enerji Arz Güvenliği -TEMA 2: Ülkemizin Enerji Alanında Bölgesel ve Küresel Etkinliği -TEMA 3: Çevre Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

3. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Temel özellikler • Hızlı büyüme ve talep artış eğilimi, • Yüksek düzeyde dışa bağımlılık ve arz güvenliği kaygıları, ―Maliyet ve fiyat artışları ―Artan yatırım ihtiyacı • Yüksek enerji yoğunluğu ve enerji verimliliği potansiyeli • Piyasaların yeniden yapılandırılma süreci Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

4. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Birincil Enerji Talebi 2008: 106,3 MilyonTEP Doğalgaz %32 Petrol %29,9 Kömür %29,5 Hidrolik+ Yenilenebilir %8,6 Birincil enerji arzının 2010 yılında 216 milyon TEP, 2020 yılında ise 222 milyon TEP düzeyine ulaşacağı beklenmektedir. Ancak, 2009 yılında yaşanan küresel ekonomik durgunluğun etkisi nedeniyle değerler revize edilmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

5. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik Enerjisi Sektörü[1] MW Milyar kWh Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

6. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik Enerjisi Sektörü [2] MW • 2009 yılında sisteme toplam 3.022 MW • kurulu gücünde yeni santral eklenmiş olup, • devreye giren ilave kapasitenin 2.810 MW’lık • kısmı özel sektör tarafından yapılan • santrallardan oluşmaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

7. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Özelleştirmeler-DAĞITIM • Özel sektöre devredilmiş bölgeler -Kayseri (3096 sayılı Kanun -Menderes (3096 sayılı Kanun kapsamında Aydem tarafından işletilmekte) -Başkent EDAŞ -Sakarya EDAŞ -Meram EDAŞ • Özelleştirmesi devam etmekte olanlar -Uludağ EDAŞ -Osmangazi EDAŞ -Yeşilırmak EDAŞ -Çamlıbel EDAŞ -Çoruh EDAŞ -Fırat EDAŞ -Van Gölü EDAŞ -Aras EDAŞ (Devir ile ilgili YD Kararı var.) -Göksu EDAŞ (Özelleştirme portföyünden çıkarıldı. Süreç, 3096 sayılı Kanuna göre ETKB tarafından yürütülüyor.) • İlandaki bölgeler -Dicle EDAŞ -Gediz EDAŞ -Trakya EDAŞ -Boğaziçi EDAŞ Özelleştirme sürecine girmemiş bölgeler -Ayedaş -Akdeniz EDAŞ -Toroslar EDAŞ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

8. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Özelleştirmeler-ÜRETİM • 140 MW’lık 9 adet santral özel sektöre devredilmiştir. • 141 MW gücündeki 52 adet küçük HES’in özelleştirilmesine ilişkin süreç devam etmektedir. • 45 adet santralın özelleştirilmesine ilişkin hazırlık çalışmaları yürütülmektedir. ―9 adet portföy grubu oluşturulmuş ―4 adet santral portföy dışı bırakılmış 2009 yılı sonu itibari ile özel sektörün toplam kurulu güç içindeki payı %46, elektrik üretimindeki payı ise %54 seviyesindedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

9. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [1] Kurulu güç içinde özel sektörün payı Elektrik üretiminde özel sektörün payı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

10. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Elektrik sektörü piyasası gelişim durumu [2] Serbest tüketici limiti • 2010 Yılı serbest tüketici limiti 100.000 kWh olarak belirlenmiştir. Böylece piyasa açıklık oranı %63 seviyesine ulaşmıştır. • Strateji belgesinde öngörüldüğü şekilde, serbest tüketici limitinin düzenli olarak indirilmeye devam edilmesi ile 2011 yılı sonuna kadar meskenler hariç tüm tüketicilerin, 2015 yılına kadar ise tüm tüketicilerin serbest tüketici olmalarının sağlanması planlanmaktadır. Piyasa açıklık oranı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

11. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Enerji Politikası • Temel hedef; “Enerji ve tabii kaynakları; verimli, etkin ve çevreye duyarlı şekilde değerlendirerek, ülkenin dışa bağımlılığını azaltmak ve ülke refahına en yüksek katkıyı sağlamak” Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

12. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Türkiye Enerji Politikasının Temel Öğeleri • Maliyet, zaman ve miktar yönlerinden enerjinin tüketiciler için erişilebilir olması • Serbest piyasa uygulamaları içinde kamu ve özel kesim imkanlarının harekete geçirilmesi • Dışa bağımlılığın azaltılması • Enerji alanında ülkemizin bölgesel ve küresel etkinliğinin artırılması, • Kaynak, güzergah ve teknoloji çeşitliliğinin sağlanması • Yenilenebilir kaynakların azami oranda kullanılmasının sağlanması, • Enerji verimliliğinin artırılması • Enerji ve tabii kaynakların üretiminde ve kullanımında çevre üzerindeki olumsuz etkilerin en aza indirilmesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

13. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Politika ve Strateji Düzenlemeleri • Elektrik Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi (18/05/2009-YPK Kararı) • ETKB 2010-2014 Dönemi Stratejik Planı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

14. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Strateji Belgesi [1] “Elektrik enerjisinin tüm tüketicilere yeterli, sürekli, kaliteli, düşük maliyetli ve çevre konusundaki duyarlılıkları dikkate alan bir şekilde sunulması” • Arz güvenliği • Piyasa yapısı - Dengeleme ve uzlaştırma mekanizması - Gün öncesi piyasası - Kapasite mekanizması - Yarışma yoluyla enerji temini • Dağıtım ve üretim tesisleri özelleştirme programı - Dağıtım özelleştirmelerinin 2010 yılı sonuna kadar büyük ölçüde tamamlanması, üretim özelleştirmelerine 2009 yılında başlanması • Kaynak kullanım hedefleri • İletim sisteminin geliştirilmesi ve uluslararası bağlantıları • Enerji verimliliği ve tasarrufu Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

15. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ Strateji Belgesi [2] Kaynak Kullanım Hedefleri-2023 • Elektrik üretimine uygun yerli linyit ve taş kömürü kaynakları ile hidrolik potansiyelimizin ekonomiye kazandırılması, • Yenilenebilir kaynakların elektrik üretimindeki payının %30 düzeyinde olmasının sağlanması, – Rüzgar kurulu gücünün 20.000 MW –Jeotermal enerjisi kurulu gücünün 600 MW –Güneş enerjisinin elektrik üretiminde kullanılması konusunda teknolojik gelişmeler yakından takip edilerek uygulanacaktır. • Nükleer enerjinin elektrik üretimi içindeki payının 2020 yılına kadar %5 seviyesine ulaşmasının sağlanması, • Elektrik üretiminde kullanılan doğalgazın payının %30’un altına düşürülmesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

16. TÜRKİYE ENERJİ SEKTÖRÜ ETKB Stratejik Planı • Enerji arz güvenliği • Ülkemizin enerji alanında bölgesel ve küresel etkinliği • Çevre • Tabii kaynaklar • Kurumsal gelişim • Arama, üretim, yatırım ve işletme faaliyetleri • 5 yıllık stratejik amaç ve hedefler • Stratejiler • 2010-2014 yılları Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

17. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ [1] • Ülkemizin birincil enerji üretimi 2003 yılı sonrasında belirgin bir artış gösteriyor. • 2003 yılında 24 milyon TEP olan birincil enerji üretimi 2008 yılında 29 milyon TEP’e ulaşmıştır. • 2009 yılı sonu itibari ile toplam 133,1 milyon ton ham petrol, 11,3 milyar m3 doğalgaz üretimi (yurtiçi üretim) gerçekleştirilmiştir. Toplam Birincil Enerji Arzı (Milyon TEP) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

18. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ [2] • Dışa bağımlılık oranında ciddi bir artış eğilimi var. • 2008 yılı üretimleri dikkate alındığında dışa bağımlılık oranı doğalgazda %97, petrolde %93, kömürde %20 seviyesinde olup, toplamda %73 seviyesindedir. • 2008 yılında dışa bağımlılık oranının düşmesi, kriz etkisine karşın birincil enerji üretimimizin artmasının sonucudur. • Dışa bağımlılık oranını azaltmak için daha etkili stratejiler uygulamak gerekir. Dışa bağımlılık oranı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

19. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 1: Yerli kaynaklara öncelik verilmek sureti ile kaynak çeşitlendirmesini sağlamak Petrol ve doğalgaz sondaj miktarı (bin metre) Kömür sondaj miktarı (bin metre) • HEDEF 1.1: Plan dönemi içerisinde yerli petrol, doğalgaz ve kömür arama faaliyetlerinin artırılması sağlanacaktır. • HEDEF 1.2: Yapımına başlanan 3.500 MW’lık yerli kömür yakıtlı termik santralların 2013 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. • HEDEF 1.3: 2014 yılına kadar nükleer santral inşasına başlanması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

20. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 2: Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak [1] 2005 yılında yürürlüğe giren Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun ile özel sektör marifetiyle yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üretilmesi imkanı sağlanmıştır. • HEDEF 2.1: Yapımına başlanan 5.000 MW’lık hidroelektrik santralların 2013 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

21. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 2: Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını artırmak [2] Rüzgar enerjisi kurulu güç gelişimi(MW) Jeotermal enerjisi kurulu güç gelişimi(MW) • HEDEF 2.2: 2009 yılı itibarı ile 802,8 MW olan rüzgar enerjisi kurulu gücünün, 2015 yılına kadar 10.000 MW’a çıkarılması sağlanacaktır. • HEDEF 2.3: 2009 yılı itibarı ile 77,2 MW olan jeotermal enerjisi kurulu gücünün 2015 yılına kadar 300 MW’a çıkarılması sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

22. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 3: Enerji verimliliğini artırmak • HEDEF 3.1: Yürütülen enerji verimliliği çalışmaları çerçevesinde 2015 yılına kadar birincil enerji yoğunluğunda 2008 yılına göre %10 azalma sağlanacaktır. • HEDEF 3.2: Mevcut kamu elektrik üretim santrallarında yeni teknolojiler kullanılarak verimi yükseltmek ve üretim kapasitesini artırmak için yapılan bakım, rehabilitasyon ve modernizasyon çalışmalarının 2014 yılı sonuna kadar tamamlanması sağlanacaktır. Birincil enerji yoğunluğu (kep/1000 dolar) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

23. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 4: Serbest piyasa koşullarına tam işlerlik kazandırmak ve yatırım ortamının iyileşmesini sağlamak • HEDEF 4.1: 2014 yılına kadar, elektrik sektöründe hedeflenen özelleştirmelerin tamamlanması sağlanacaktır. • HEDEF 4.2: 2014 yılına kadar, elektrik sektöründe rekabete dayalı olarak işleyen piyasa yapısının oluşturulması sağlanacaktır. • HEDEF 4.3: 2014 yılına kadar doğalgaz sektöründe rekabete dayalı olarak işleyen piyasa yapısının oluşturulması için gerekli çalışmalar yapılacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

24. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [1] Yurtiçi doğalgaz üretimi (milyon sm³) Yurtdışı doğalgaz üretimi (milyon sm³) • 2008 yılında 1 milyar m³ doğalgaz üretilmiş (yurt içi ve yurt dışı üretim toplamı) olup, • 2009 yılı üretimi (yurt içi ve yurt dışı üretim toplamı) 729 milyon m³ olarak gerçekleşmiştir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

25. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [2] Yurtiçi petrol üretimi (milyon varil) Yurtdışı petrol üretimi (milyon varil) • 2008 yılında 2,2 milyon ton petrol üretilmiş olup, • 2009 yılı üretimi 2,4 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

26. STRATEJİK TEMA 1: ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ Amaç 5: Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğini sağlamak ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirleri almak [3] • Hedef 5.1 2015 yılına kadar, yurtdışı ham petrol ve doğalgaz üretimimizin 2008 yılı üretim miktarına göre iki katına çıkarılması sağlanacaktır. 2008: 9 milyon varil 2014: 20 milyon varil 2008: 474 milyon m³ 2014: 1 milyar m³ • Hedef 5.2 2009 yılı itibari ile 2,1 milyar m³ olan mevcut doğalgaz depolama kapasitesinin, 2015 yılına kadar 2 katına çıkarılması sağlanacaktır. 2009: 2,1 milyar m³ 2014: 4 milyar m³ • Hedef 5.3 Doğalgaz ithalatında 2015 yılına kadar, en fazla ithalat gerçekleştirdiğimiz ülke payını %50’nin altına indirecek kaynak ülke çeşitliliği sağlanacaktır. • Hedef 5.4 Ulusal petrol stoklarının güvenli düzeyde muhafazasının sürdürülmesi sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

27. STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ • Ülkemiz arz ve talep coğrafyaları arasında doğal köprü konumundadır. • Ülkemizin coğrafi konumu ve komşuları ile işbirliğine dayanan dış politika yaklaşımı çok önemli fırsatlar ortaya çıkarmaktadır. • Ülkemiz büyük çaplı uluslararası projelerin içinde yer almaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

28. STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [1] • Hedef 6.1 2015 yılına kadar ülkemizin ve Avrupa’nın petrol ve doğalgaz arz güvenliğinin artırılması yönünde gündemde olan projelerin gerçekleştirilmesi sağlanacaktır. Nabucco DGBH - Destek Anlaşması müzakerelerinin sonuçlandırılması-2010 - İnşaatın başlaması-2011 - İlk işletme dönemine geçilmesi-2014 Türkiye-Yunanistan-İtalya DGBH - Yunanistan-İtalya kısmının inşaatının başlaması-2011 - İnşaatın tamamlanması-2014 Suriye ile Türkiye doğalgaz şebekelerinin bağlantısının sağlanması-2011 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

29. STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [2] • Hedef 6.2 2015 yılına kadar, Ceyhan’a gelen petrol miktarının 2008 yılına göre iki katına (500 milyon varil) çıkarılması sağlanacaktır. BTC HPBH’dan Ceyhan’a gelen petrol miktarı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

30. STRATEJİK TEMA 2: ÜLKEMİZİN ENERJİ ALANINDA BÖLGESEL VE KÜRESEL ETKİNLİĞİ Amaç 6: Jeostratejik konumumuzu etkin kullanarak, enerji alanında bölgesel işbirliği süreçleri çerçevesinde ülkemizi enerji koridoru ve terminali haline getirmek [3] • Hedef 6.3 Ceyhan Bölgesi’nin farklı kalite ve özelliklerdeki ham petrolün uluslararası piyasalara sunulabildiği, rafineri, petrokimya tesisleri ve sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihraç terminalinin bulunduğu entegre bir enerji merkezi haline getirilmesi sağlanacaktır. • Hedef 6.4 2011 yılına kadar UCTE’ye tam entegrasyon sağlanacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

31. STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE • Enerji ve madencilik sektörlerinde çevresel boyutlara ilişkin uluslararası platformda pozisyonumuz, ülkemizin ekonomik gelişmişlik düzeyi, enerji sektörünün büyüme potansiyeli ve bu doğrultuda enerji arzındaki ihtiyaçların “ortak fakat farklı sorumluluklar” ilkesi temelinde ele alınması yönündedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

32. STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE Amaç 7: Enerji ve tabii kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirmek[1] • Hedef 7.1 2014 yılından sonra enerji sektöründen kaynaklı sera gazı emisyon artış hızında azalma sağlanacaktır. Elektrik enerjisi üretiminden kaynaklanan CO2 salımı (bin Gg) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

33. STRATEJİK TEMA 3: ÇEVRE Amaç 7: Enerji ve tabii kaynaklar alanlarındaki faaliyetlerin çevreye olan olumsuz etkilerini en aza indirmek[2] 3213 sayılı Maden Kanunu çerçevesinde çevreye uyum planı denetimi yapılan maden işletmesi sayısı • Hedef 7.2 2015 yılına kadar madencilik piyasasında faaliyet gösteren 10 bin maden işletmesinin çevreye uyum planlarının denetimi yapılacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

34. Teşekkür ederim. zeozkul@enerji.gov.tr