Wykład 7 3 kwietnia 2014

1. Wykład 73 kwietnia 2014 Pamięć deklaratywna: epizodyczna i semantyczna

2. Plan wykładu • Rozróżnienie pamięci epizodycznej i semantycznej • Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej • Hipotezy dotyczące mechanizmów mózgowych • Organizacja informacji w pamięci epizodycznej • Struktura pamięci semantycznej

3. Rozróżnienie pamięci epizodycznej i semantycznej • Pamięć epizodyczna: typu wspomnieniowego, wiąże się z osobistą przeszłością i dotyczy faktów, które jednostka może zlokalizować czasowo i przestrzennie • Pamięć semantyczna: ma charakter nie osobisty i obejmuje wiedzę na temat świata; niezbędna do posługiwania się językiem: pamięć semantyczna to „bezczasowa wiedza na temat świata, którą jednostka dzieli z innymi ludźmi”

4. Procedury badania • Pamięć epizodyczna: klasyczne badania laboratoryjne wszelkiego rodzaju, kwestionariusze i wywiady dotyczące osobistych wspomnień • Pamięć semantyczna: badania nad tworzeniem się czy strukturą pojęć, nazywaniem egzemplarzy kategorii, zadania decyzji leksykalnych

5. Kryteria odróżniania obu systemów pamięci według Tulvinga • Informacje • Operacje • Sposoby wykorzystywania

6. Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: informacje

7. Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: operacje

8. Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: operacje 2

9. Różnice między pamięcią epizodyczną i semantyczną: sposoby wykorzystania

10. Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej

11. Właściwości pamięci epizodycznej i semantycznej 2

12. Kontrowersje dotyczące koncepcji Tulvinga • Kolejność pojawiania się poszczególnych systemów (form) pamięci • Rozumienie pamięci proceduralnej: według Tulvinga czynności to zachowania celowe • Możliwość modyfikowania pamięci proceduralnej za pomocą operacji wykonywanych na poziomie pamięci semantycznej czy epizodycznej – co jest sprzeczne z koncepcją Tulvinga

13. Pamięć epizodyczna: czy występuje tylko u ludzi? • Cechy szczególne pamięci epizodycznej: • Poczucie subiektywnego czasu • Świadomość autonoetyczna • Jaźń • Pamięć typu „co, gdzie, kiedy” – „podobna do epizodycznej”, także u zwierząt, np. naczelnych i ptaków

14. Hipotezy dotyczące mechanizmów mózgowych obu rodzajów pamięci • Dane dotyczące pacjentów z amnezją, np. przypadek H.M. • Osoby dotknięte amnezją we wczesnym dzieciństwie zdolne są do nabywania wiedzy semantycznej • Procesy pamięci semantycznej lokalizowane w płatach skroniowych • Procesy pamięci epizodycznej – w obszarach przedczołowych i czołowych • Hipoteza związku z półkulami: pamięć semantyczna lewa, epizodyczna – obie

15. Organizacja informacji w pamięci epizodycznej • Uporządkowanie w czasie elementów składających się na zdarzenie • Relacje przyczynowo-skutkowe między elementami zdarzenia • Charakter hierarchiczny • Model Rumelharta i Normana: sprawca, adresat, działanie, np. „Mama dała córce czekoladę”; „Chłopak dał dziewczynie kwiaty” • Silnie indywidualne zróżnicowanie organizacji pamięci epizodycznej

16. Struktura pamięci semantycznej: modele sieciowe • Źródło: poglądy asocjacjonistyczne • Model Collinsa i Quilliana • Pamięć semantyczna to sieć złożona z węzłów (pojęć) i połączeń między nimi (relacji) • Relacje przynależności do klasy nadrzędnej • Relacje o charakterze predykatywnym • Cechy przypisane węzłom nie powtarzają się na poziomie podrzędnym • Sieć hierarchiczna i zbudowana tak, by zapewnić ekonomię poznawczą

17. Przykład sieci według modelu Collinsa i Quilliana

18. Badania nad koncepcją Collinsa i Quilliana • Pomiar czasu decyzji semantycznej • Pytania dotyczące właściwości z różnych poziomów hierarchii • Czy kanarek je? (1460 msek) • Czy kanarek lata? (1385 msek) • Czy kanarek jest żółty? (1310 msek) • Czy kanarek jest kanarkiem? • Czy kanarek jest ptakiem? • Czy kanarek jest zwierzęciem? • Potwierdzenie efektu odległości semantycznej

19. Wątpliwości dotyczące modelu Collinsa i Quilliana • Na ile ludzka wiedza jest uporządkowana? • Ograniczenie bogactwa relacji między węzłami • Brak odniesienia do problemu wagi poszczególnych cech dla węzła oraz reprezentatywności egzemplarzy dla kategorii • Efekt typowości, np. szpak i kura

20. Teorie cech semantycznych • Koncepcja zbioru cech istotnych dla danego pojęcia • Cechy podstawowe: definicyjne oraz charakterystyczne, Rips, Shoben i Smith, np. cecha latania u ptaków • Uwzględnianie wspólnych i różnych cech pojęć przy podejmowaniu decyzji o podobieństwie dwóch pojęć

21. Teorie prototypów • Poszczególne egzemplarze kategorii mogą przynależeć do niej w różnym stopniu • Koncepcja Eleonor Rosch • Badania nad kategoriami naturalnymi • Część centralna (rdzeń) kategorii – prototyp • Im bardziej dany egzemplarz jest podobny do prototypu, tym jest lepszym reprezentantem kategorii • Badania nad tworzeniem sztucznych pojęć

22. Model Collinsa i Loftus • Model rozprzestrzeniania się aktywizacji • Im bliżej znajdują się sąsiednie węzły, tym silniejsze będzie ich pobudzenie • Relacja między węzłami jest określana jako bliskość semantyczna lub skojarzeniowa • Możliwe różne odległości między węzłami w sieci: węzły reprezentujące cechy najbardziej charakterystyczne dla danej kategorii znajdują się bliżej węzła • Sieć może być wielowymiarowa

23. Przykład sieci pamięci semantycznej według modelu Collinsa i Loftus

24. Reprezentacja szerszych jednostek wiedzy: twierdzenia • Twierdzenia przypominają zdania w sensie zawartego znaczenia, ale nie mają postaci zdań • Twierdzenia to pojęcia i skojarzenia między nimi • Można orzekać o ich prawdziwości • Ich konstrukcja opiera się na określonych regułach: kontekstu i faktu, miejsca i czasu, podmiotu i orzeczenia, podmiotu i relacji • Badania Kintscha nad czasem czytania zdań

25. Skrypty, ramy i schematy • Skrypty zawierają uogólnioną wiedzę dotyczącą różnych sytuacji/dziedzin życia; obejmują opisy zjawisk i zdarzeń oraz ich sekwencji • Wiedza zawarta w jednostkach wyższego rzędu dotyczy zdarzeń typowych • Wiedza przechowywane w postaci skryptów, ram czy schematów ukierunkowuje odbiór i przetwarzanie informacji • Gramatyka opowiadań