SYSTEMY NAWIGACYJNE SAMOLOTÓW F-16 BLOK 52+ I MIG-29A

1. WYŻSZA SZKOŁA OFICERSKA SIŁ PAWIETRZNTCH POLITECHNIKA WARSZAWSKA WYDZIAŁ TRANSPORTU III OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA NAUKOWA INŻYNIERIA RUCHU LOTNICZEGO Spała, 6-7 maja 2014 roku . SYSTEMY NAWIGACYJNE SAMOLOTÓW F-16 BLOK 52+ I MIG-29A gen broni rez. dr pil Sławomir DYGNATOWSKI

4. W lotnictwie wojskowym, szczególnie w lotnictwie taktycznym, systemy nawigacyjne oprócz zapewnienia wysokiej dokładności nawigowania muszą zapewniać dokładną informację do użycia precyzyjnego uzbrojenia. Prowadzi to często do zintegrowania tych systemów z głównymi komputerami misji samolotów.

5. Samoloty MIG – 29 i F-16

6. System nawigacyjny samolotu MiG-29, jak i innych statków powietrznych, to kompleks połączonych urządzeń pilotażowo-nawigacyjnych składający się z następujących układów: • pokładowych urządzeń radionawigacyjnych, • bezwładnościowego układu kursu i pionu, • układu sygnałów powietrznych.

7. System nawigacyjny samolotu przy współpracy z VOR, systemem TACAN i ILS wypracowuje i przekazuje do SAU, SIeI, oraz do przyrządów pilotażowo-nawigacyjnych sygnały, zapewniające sterowanie samolotem podczas wykonywania: lotów po trasie według wcześniej zaprogramowanych trzech PZK i trzech zaprogramowanych lotnisk; powrotu na lotnisko startu lub jedno z dwóch zapasowych lotnisk lądowania, zajścia do lądowania do wysokości 50 m zarówno na zaprogramowane, jak i nie zaprogramowane lotnisko, powtórnego zajścia do lądowania na zaprogramowane lotnisko.

8. Pod względem nawigacyjnym lot dzieli się na etapy, w czasie których samolot zostaje wyprowadzony w zadany punkt na podstawie aktualnej pozycji. zliczanie może być dokonywane następującymi sposobami: • autonomicznego zliczania bezwładnościowego, • autonomicznego zliczania kursu, • bezwładnościowego zliczania z korekcją według np. VOR, • zliczania kursu z korekcja według np. VOR.

9. Pokładowe urządzenia radionawigacyjne - BRNO - przeznaczone są do nawigowania samolotu po nakazanej trasie, tj.: wyjścia w rejon lądowania, wykonania manewru do lądowania oraz zajścia do lądowania.

10. System nawigacyjny samolotu może pracować na takich zakresach pracy jak: "NAWIGACJA", "POWRÓT", "LĄDOWANIE", "POWTÓRNE ZAJŚCIE" oraz "POWRÓT NA NIEZAPROGRAMOWANE LOTNISKO".

11. Umieszczenie odbiornika GPS w kabinie samolotu MiG-29

12. Samolot F- 16 O jakości maszyny decydują nie tylko osiągi oraz rodzaje i możliwości przenoszonego uzbrojenia, ale również jakość wyposażenia awionicznego, w tym przede wszystkim możliwości systemu nawigacyjnego.

13. Samolot F-16 Block 52+ wyposażony jest w następujące urządzenia i systemy nawigacyjne: • zintegrowany system nawigacyjny GPS/INS (Global PositioningSystem/InertialNavigation System); • wielofunkcyjny odbiornik nawigacyjny MMR (Multi ModeReceiver), • system TACAN (Tactical Air Navigation); • centrala danych aerodynamicznych FES (Flight Environment System), • system nawigacji według rzeźby terenu DTS (Digital Terrain System).

14. EGI (Embedded GPS INS) - zintegrowany system GPS/INS jest to odporny na zakłócenia system nawigacyjny, synchronizowany według czasu UTC, który zapewnia określenie położenia, prędkości i kierunku samolotu w przestrzeni w każdych warunkach pogodowych. • EGI składa się z dwóch elementów: • systemu nawigacji inercjalnej INS; • systemu nawigacji satelitarnej GPS.

15. Dokładność systemów nawigacji GPS/INS Źródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final)

16. Giroskopy laserowe służące do pomiaru wartości przyspieszeń działających na samolotŹródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final) Giroskopy laserowe służące do pomiaru wartości przyspieszeń działających na samolot Źródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final)

17. Odbiornik MMR umożliwia pilotowi: • prowadzenie samolotu po trasach przelotowych według radiolatarni VOR, • wykonanie podejścia do lądowania w systemie ILS. • Informacje nawigacyjne wypracowane przez odbiornik MMR to: obrazowane są kolejno na kolejnych slajdach, • wskaźniku sytuacji horyzontalnej EHSI (ElectronicHorizontalSituationIndicator), • wskaźniku położenia przestrzennego ADI (AttitudeDirectionIndicator), • wskaźniku przeziernym HUD (Head-Up Display), • lampce informującej o momencie przelotu nad poszczególnymi markerami systemu ILS.

18. Schemat funkcjonalny odbiornika nawigacyjnego MMR Źródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final)

19. Kabinasamolotu F-16 C Źródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final)

20. Kabina samolotu F-16 C - informacje wyświetlane na HUD w nawigacyjnym trybie operacyjnym NAV Źródło: Lockheed Martin ThePilot's Guide (Final)

21. Dystrybucja informacji w systemie TACAN Źródło: Lockheed Martin The Pilot's Guide (Final)

22. System nawigacji według rzeźby terenu DTS

23. Kolejne systemy nabierają znaczenia tylko w specyficznych etapach lotu, np. podczas: • VOR – przelotów po trasach z wykorzystaniem cywilnych pomocy radionawigacyjnych, lotów w przestrzeni kontrolowanej, • ILS – wykonywania podejścia do lądowania na lotniskach wyposażonych w ten system, • TACAN – podejść nieprecyzyjnych głównie do lotnisk wojskowych.

24. Znaczenia podstawowego nabierają zaś systemy o zastosowaniach stricte wojskowych umożliwiające: • precyzyjne dotarcie do miejsca wykonania zadania (zintegrowany system GPS/INS), • jeśli to konieczne wykonanie tego podejścia w sposób maksymalnie skryty • uzyskiwanie w trakcie wykonywania misji bojowej wszelkiej dostępnej informacji o nowych, wykrytych obiektach stanowiących zagrożenie – ich lokalizacji w obszarze naszego działania (system wymiany informacji taktycznej Link-16), • identyfikację w każdej chwili innych obiektów jako „swój” lub „obcy” z wykorzystaniem specjalnie szyfrowanych sygnałów zapytań i odpowiedzi.

25. Rozwiązania zastosowane w samolocie F-16 stanowią dzisiaj standard, jeśli chodzi systemy nawigacyjne i zobrazowania informacji. Obecne technologie i miniaturyzacja urządzeń elektronicznych pozwalają na instalowanie w samolotach nowoczesnych urządzeń nawigacyjnych pozwalając pilotowi, szczególnie samolotu jednomiejscowego, na bezpieczne i efektywne wykonywanie zadań w nawet najbardziej skomplikowanej sytuacji taktycznej.

26. Dziękuję za uwagę.