Razvoj sociološke misli o dru š tvu (SEN siMON, Ogist kont, herbert spenser, emil dirkem)

1. FAKULTET POLITIČKIH NAUKA, UNIVERZITET CRNE GORE Razvoj sociološke misli o društvu(SEN siMON, Ogist kont, herbert spenser, emil dirkem)

2. Nauka – u naširem mogućem smislu podrazumijeva ljudsko saznanje o prirodi, čovjeku i društvu koje relativno odgovara objektivnoj stvarnosti. Objektivnost naučnog saznanja Pouzdanost naučnog saznanja Opštost naučnog saznanja Sistematičnost naučnog saznanja Šta je sociologija?

3. Nauka – u naširem mogućem smislu podrazumijeva ljudsko saznanje o prirodi, čovjeku i društvu koje relativno odgovara objektivnoj stvarnosti. Objektivnost naučnog saznanja Pouzdanost naučnog saznanja Opštost naučnog saznanja Sistematičnost naučnog saznanja Šta je sociologija?

4. Sociološka imaginacija – K.Rajt Mils Sociološka imaginacija zahtijeva od nas da se udaljimo od ubičajenih postupaka u našem sopstvenom svakodnevnom životu, kako bismo ih sagledali iz jednog novog ugla. Predmet sociologije je istraživanje veze između toga šta društvo čini od nas i šta mi činimo sami sa sobom. Šta je sociologija?

5. Pojam struktura Structura(ae): a) zidanje, građenje b)način gradnje c)zgrada Koncept društvene strukture (grupe, slojevi, klase) se odnosi na činjenicu da društvene kontekste našeg života na čine nasumični izbori događaja ili postupaka, već se ti isti konteksti na različite načine Šta je sociologija?

6. Razvoj sociološke misli: Sen Simon (1760 - 1825) Ogist Kont (1798 – 1857) Herbert Spenser (1820 - 1923) Emil Dirkem (1858 – 1917) Maks Veber (1864 – 1920) Karl Marks (1818 – 1883) Šta je sociologija?

7. Socijalista – utopista (T.Mor,T. Kampanela, F.Babef) Snažno impresioniran dostignućima prirodnih nauka, posebno fizikom i biologijom, nastojao je da zakone koji vladaju prirodom primjeni na društvo. Prvi izdvojio nauku o društvu kao samostalnu nauku nazvavši je socijalnom fiziologijom. Socijalna fiziologija može postati nauka, smatra Sen Simon, onda kada “fiziolozi izbace iz svog društva filozofe, moraliste i metafizičare na isti način kao što su astronomi izbacili astrologe, a hemičari alhemičare”. Sen Simon (1760-1825)

8. “Društvo nije nikako jedinstvena aglomeracija živih bića čije akcije nezavisno od krajnje svrhe nemaju drugi uzrok do samovolju individualnih volja, ni drugi rezultat do događaje efemerne prirode ili bez važnosti, nego organizovana mašina čiji svi djelovi doprinose na različite načine kretanju cjeline”, smatra Sen Simon. Osnovu društva, odnosno društvenog života ljudi čine materijalna proizvodnja, svojina i ideje. Osnovni zakon koji djeluje u istoriji jeste zakon progresa, koji se ogleda u smjeni dvije epohe: kritičke i organske. Sen Simon (1760-1825)

9. Radnička klasa ili industrijska klasa (radnici,kapitalisti i zanatlije) i neradnička klasa (članovi državnog aparata). Buduće društvo mora voditi industrijska klasa, koja će upravljanje ljudima zamijeniti sa upravljanjem stvarima. Smjena vlasti, odnosno smjena klasa, treba da bude ostvarena na legalan način. Sen Simonova teorija društva je mehanicistička i utopistička. Sen Simon (1760-1825)

10. Pozitivistička sociologija “Kurs pozitivne filozofije” i “Kurs pozitivne fizike”, Kont je prvi razvio cjelovit sociološki sistem. Ljudsko društvo predstavlja završni korak organske revolucije. U ljudskom društvu , “postoji sklad struktura i funkcija koje idu ka zajedničkom cilju kroz akciju i reakciju unutar djelova i u odnosu na okolinu”, smatra Kont. Iz porodice nastaje šira ljudska zajednica, odnosno država. Država- “veliko biće” -suverena vlast,stanovništvo, teritorija, organizovana uprava (M.Pešić,2001:124). Ogist Kont (1789-1851)

11. “Moralni konsenzus” Tri osnovne klase: spekulativna, praktična, radnička. Klasni sukobi, za Konta su - privremeni, nestaće kada naučne ideje u potpunosti omoguće društveni razvoj. Tri stupnja razvoja ljudskog društva: teološka faza, metafizička faza, pozitivna faza. Prema Kontu, nijedan od navedena tri stupnja u razvoju društva ne može biti preskočen. Međutim, ljudski progres može biti ubrzan, ukoliko se društvo mudro i intelektualno usmjerava(E.Gidens,2003:8). Ogist Kont (1789-1851)

12. Pozitivizam (najstariji sociološki i metodološki pravac) Ponašanje ljudi se može objektivno mjeriti, a takođe i direktno opažati. Pozitivisti vjeruju da se ljudsko ponašanje može objasniti isto kao što se objašnjava i ponašanje materije (M.Haralambos,M.Holborn). Pozitivizam zastupa mišljenje da bi nauka trebala da se bavi samo činjenicama koje su podložne posmatranju i koje su poznate direktno iz iskustva. Pozitivistički pristup, vjeruje u proizvodnje znanja o društvu koje je zasnovano na empiriskim dokazima (E.Gidens,2003:8). Ogist Kont (1789-1851)

13. Biološke teorije društva, svoj puni procvat i naučni oblik, stekle polovinom XIX vijeka. Impresioniranost Darvinovom teorijom evolucije (L.Gumblovič, G.Racenhofer, A.Smol). Tri “osnovne istine” ili zakona: zakon o inercije sile, zakon o neuništivosti materije, zakon o neprekidnosti kretanja. “Evolucija je integracija materije uz istovremeno rasipanje kretanja za koje materija prelazi iz jedne relativno nepovezane i neodređene homogenosti u relativno povezanu i određenu homogenost”, smatra Spenser. Herbet Spenser (1829-1923)

14. Društvo je super organizam koji slijedi opštu teoriju evolucije po istim principima kao biološki organizam. Diferencijacija i specijalizacija funkcija. Ljudsko društvo je agregat jedinki koje su manje više raštrkane i slobodne, dok je biološki organizam realna cjelina djelova koji ga čine. Evolutivni razvoj ljudskog društva prelazi put od horda, preko militarizma, pa industrijalizma, do etičkog društva. 1. horda - faza sukoba 2. militaristička faza – integracija društva 3. industrijska faza – slobodno i demokratsko društvo 4. etičko društvo – humanost i moralnost Herbet Spenser (1829-1903)

15. Sociološka teorija - sociologizam Kapitalna sociološka djela: “O društvenoj podjeli rada”, “Samoubistvo”, “Elementarni oblici religijskog života”, “Pravila sociološke metode”. Društvo je nešto iznad i mimo pojedinca, odnosno, čovjek kao individua nije u mogućnosti da utiče i uslovljava društvena zbivanja, već obrnuto, društvena zbivanja oblikuju čovjeka i utiču na njegovu volju i regulišu njegovo ponašanje. Dakle, glavno područje proučavanje sociologije jesu društvene činjenice, smatra Dirkem. Emil Dirkem 1858-1918

16. Društvene činjenice postoje mimo čovjekove volje, razvijaju se van njegove svijesti, one su prosto društvena datost, koja se može spoznati samo spoljašnim posmatranjem. Skup vjerovanja i osjećanja koja su zajednička svakom članu jednog istog društva, čine jedan sistem, koji ima svoj život; možemo ga nazvati kolektivna svijest . Tri grupe društvenih činjenica, koje čine kolektivnu svijest superiornu u odnosu na pojedinačnu svijest čovjeka: 1. Pravna pravila i zakoni 2. Masovne društvene pojave 3. Religiozne dogme Emil Dirkem 1858-1918

17. Čovjek se rađa, smatra Dirkem, kao izuzetno samoživo i sebično biće, koje se rukovodi ličnim interesima, a kolektivna svijest mu pruža mogućnost da se podvrgne društvenim zakonima i postane “socijalizovana životinja”. • Pojam anomije • Anomija kao stanje društva u kojem nedostaje skup pravila i normi o ljudskom ponašanju.(M.Milosavljević) • Anomija kao osjećanje besciljnosti ili očaja, izazvano društvenim promjenama. (E.Gidens) • Prinudne podjele rada, ekonomske i socijalne krize, klasni sukobi, dovode do anomije. • Najdrastičniji vid reakcije na anomiju jeste samoubistvo. • Tipologijasamoubistva: egoističko, altruističko, anomičko, fatalističko Emil Dirkem 1858-1918

18. Dirkem je ljudsku istoriju podijelio na dva perioda, odnosno razlikovao je dva istorijska tipa društva: primitivno društvo zasnovano na mehaničkoj solidarnosti i civilizovano društvo zasnovano na organskoj solidarnosti (M.Pešić) Solidarnost je sačuvana kada se pojedinci uspješno integrišu u društvene grupe i kada postupaju po jednom skupu zajedničkih vrijednosti i običaja (E.Gidens). Emil Dirkem 1858-1918

19. Mehanička solidarnost, u toku društvene evolucije sve više labavi. Tok istorije neminovno nameće promjenu tipa solidarnosti kod ljudi, a istovremeno i promjenu samog tipa društva. Tip društva čija kohezija proističe isključivo iz sličnosti, čiji se sastavni djelovi ne razlikuju jedan od drugog. Društvena protoplazma, klica iz koje izlaze drugi društveni tipovi. (E.Dirkem, 1973:197) Mehanička solidarnost-sistem jednorodnih i međusobno sličnih segmenata. Emil Dirkem 1858-1918

20. Savremeni tip društva- sastoji se iz određenog sistema različitih organa od kojih svaki ima svoju posebnu ulogu, a koji se sami sastoje iz diferenciranih djelova. • Pojedinci u ovom tipu društva se grupišu, ne na odnosima potomstva, već prema prirodi djelatnosti koje obavljaju. Njihova prirodna i društvena sredina više nije rodna sredina, već profesionalna.Mjesto u društvu svakome obilježava funkcija koju vrši. • Organska solidarnost – razvijanje ugovornih odnosa. Ugovorima se reguliše široka lepeza društvenih odnosa koji nastaju sve složenijom podjelom rada. Emil Dirkem 1858-1918

21. Društvena podjela rada je glavni dinamički princip razvoja ljudskog društva. • Dirkem društvenu podjelu rada vezuje za funkciju, a ne za individualne potrebe. • Kolektivna mišljenja i kolektivna društvena praksa se nameće pojedincu kao nešto prinudno. • Klasifikacija društava na osnovu stepena razvijenosti podjele rada • Mehanička solidarnost - “pokoravanje svih pojedinačnih svijesti jednom zajedničkom tipu” • Organska solidarnost – “posmatranje društvenog sistema u totalitetu” – potreba za uzajamnim uslugama. Emil Dirkem 1858-1918