Inteligentne Specjalizacje Regionalne Województwo Łódzkie

1. Inteligentne Specjalizacje Regionalne Województwo Łódzkie Łódź, 25 kwiecień 2014 r.

2. KONCEPCJA INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI (SMART SPECIALIZATION) A POLITYKA SPÓJNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ DO 2020 R. Wyznaczenie inteligentnych specjalizacji było jednym z celów Strategii na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu – Europa 2020. Koncepcja inteligentnej specjalizacji (smart specialization) to próba całościowego (kompleksowego) spojrzenia na zagadnienie specjalizacji w zakresie nauki, technologii i gospodarki w UE. Inteligentna specjalizacja oznacza ścisłe powiązanie działalności badawczo-rozwojowej, rozwoju kapitału ludzkiego (kwalifikacji oraz umiejętności pracowników) i specyfiki gospodarczej regionów lub państw.

3. KONCEPCJA INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI (SMART SPECIALIZATION) A POLITYKA SPÓJNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ DO 2020 R. • Inteligentna specjalizacja to zidentyfikowanie i wybór dziedzin onajwiększym potencjale, które mogą zapewnić przewagękonkurencyjną regionu na poziomie międzynarodowym i skoncentrowaniena nich wsparcia, w tym szczególnie w zakresie badań i rozwoju innowacji. • Cele inteligentnej specjalizacji:   • Przeciwdziałanie fragmentacji i duplikacji badań naukowych w ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) • Osiągnięcie masy krytycznej w kluczowych dla konkurencyjności Europy obszarach i sektorach • Rozprzestrzenianie technologii ogólnego zastosowania, zwłaszcza poprzez wykorzystywanie ich w produktach i usługach • Wzmocnienie regionalnych i lokalnych potencjałów w zakresie prowadzenia działalności B+R+I

4. KONCEPCJA INTELIGENTNEJ SPECJALIZACJI (SMART SPECIALIZATION) A POLITYKA SPÓJNOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ DO 2020 R. Zgodnie z Rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej warunkiem ex ante pozyskania środków unijnych na rozwój inteligentnych specjalizacji jest“istnienie krajowych lub regionalnych strategii badań i innowacji na rzecz inteligentnej specjalizacji”. Krajowa Strategia Inteligentnej Specjalizacji stanowi integralną część „Programu Rozwoju Przedsiębiorstw”.

5. KRAJOWE INTELIGENTNE SPECJALIZACJE (KSIS) • Cele Krajowej strategii inteligentnej specjalizacji: • określenie priorytetów gospodarczych w obszarze B+R+I • skupienie inwestycji na obszarach zapewniających zwiększenie wartości dodanej gospodarki i jej konkurencyjności na rynkach zagranicznych. • Metodologia prac: • 5 etapów prac prowadzonych przez Ministerstwo Gospodarki: • analiza krzyżowa InSight 2030 (Foresight technologiczny przemysłu) z Krajowym Programem Badań (KPB) • analizy ilościowe • analizy jakościowe • analizy krzyżowe obszarów • wyłonienie krajowych inteligentnych specjalizacji. • Efekty prac: • 16 krajowych inteligentnych specjalizacji w 5 działach tematycznych.

6. KRAJOWE INTELIGENTNE SPECJALIZACJE (KSIS) 1. Technologie inżynierii medycznej, w tym biotechnologie medyczne 2. Diagnostyka i terapia chorób cywilizacyjnych oraz w medycynie spersonalizowanej 3. Technologie wytwarzania i wytwarzanie produktów leczniczych zdrowe społeczeństwo 4. Innowacyjne technologie, procesy i produkty sektora rolno-spożywczego 5. Zdrowa żywność (o wysokiej jakości i ekologiczności produkcji) 6. Biotechnologiczne procesy i produkty chemii gospodarczej oraz inżynierii środowiska biogospodarka rolno-spożywcza i środowiskowa 7. Wysokosprawne, niskoemisyjne i zintegrowane układy wytwarzania, magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii 8. Inteligentne i energooszczędne budownictwo 9. Rozwiązania transportowe przyjazne środowisku zrównoważona energetyka surowce naturalne i gospodarka odpadami 10. Nowoczesne technologie pozyskiwania i wykorzystania surowców naturalnych oraz wytwarzanie ich substytutów 11. Wykorzystanie materiałowe i energetyczne odpadów (recykling i inne metody odzysku) 12. Wielofunkcyjne materiały i kompozyty o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesy i nanoprodukty 13. Biosensory i inteligentne sieci sensoryczne 14. Inteligentne sieci i teledetekcja 15. Elektronika plastikowa i organiczna 16. Automatyzacja i robotyka procesów technologicznych Innowacyjne technologie i procesy przemysłowe

7. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020, jest podstawowym dokumentem strategicznym regionu na nowy okres programowania UE 2014-2020. Wymiar podstawowy „Strategii…” stanowi polityka horyzontalna realizowana na obszarze całego województwa i adresowana do wszystkich podmiotów funkcjonujących w regionie. POLITYKA HORYZONTALNA 1. Spójność gospodarcza 2. Spójność społeczna 3. Spójność przestrzenna

8. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 Filar 1 Spójność gospodarcza Cel strategiczny REGION WYKORZYSTUJĄCY POTENCJAŁ ENDOGENICZNY DO ROZWOJU INTELIGENTNEJ GOSPODARKI, OPARTY NA KREATYWNOŚCI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI MIESZKAŃCÓW Cel operacyjny 3 ZINTEGROWANE ŚRODOWISKO PRZEDSIĘBIORCZOŚCI DLA ROZWOJU GOSPODARKI Cel operacyjny 1 ZAAWANSOWANA GOSPODARKA WIEDZY I INNOWACJI Cel operacyjny 2 NOWOCZESNY KAPITAŁ LUDZKI I RYNEK PRACY Strategiczny kierunek działań 1.1. Rozwój nowoczesnych technologii na rzecz inteligentnych specjalizacji regionalnych Strategiczny kierunek działań 2.1. Kształtowanie i rozwój kadr dla gospodarki innowacyjnej Strategiczny kierunek działań 3.1. Kształtowanie innowacyjnego środowiska przedsiębiorczości i powiązań sieciowych Strategiczny kierunek działań 2.2. Kształtowanie aktywnych postaw na rynku pracy Strategiczny kierunek działań 1.2. Rozwój nowoczesnej gospodarki energetycznej Strategiczny kierunek działań 3.2. Rozwój MŚP i sektora rolnego

9. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 • W Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 wskazano • 16 inteligentnych specjalizacji regionalnych, które będą się rozwijać w oparciu o nowoczesne technologie (biotechnologie, nanotechnologiei zaawansowane materiały, mechatronika, technologie komunikacyjne i informatyczne) • Zaliczono do nich: • kluczowe przemysły regionu tj.: kosmetyczny, farmaceutyczny, medyczny, meblowy, maszynowy i elektromaszynowy, włókienniczy, rolno-spożywczy, materiałów budowlanych, energetyczny i eko-przemysły; • specjalistyczne usługi:usługi dla ochrony zdrowia, eko-usługi, logistyka, BPO, IT; • przemysły kreatywne.

10. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 W SRWŁ 2020 wsparcie dla inteligentnych specjalizacji regionalnych znajduje odzwierciedlenie zarówno w zapisach polityki horyzontalnej, realizowanej w całym województwie, jak i terytorialno-funkcjonalnej skierowanej do określonych obszarów regionu.

11. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2020 kierunki współpracy ponadregionalnej

12. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 W RSI LORIS dokonano identyfikacji kluczowych specjalizacji (branż) i obszarów technologicznych dla regionu (mapowanie technologii). Proces wyboru kluczowych specjalizacji (branż) regionalnych składał się z trzech etapów: I. Identyfikacja branż występujących w województwie łódzkim. II. Ocena potencjału branż występujących w województwie łódzkim. III. Wskazanie specjalizacji regionu (w ramach tego etapu zestawiono potencjał zidentyfikowanych branż z potencjałem technologicznym województwa)

13. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 Etapy identyfikacji w zakresie specjalizacji regionu

14. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 Ocena potencjału technologicznego dla wybranych w ramach specjalizacji branż

15. REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO LORIS 2030 • W efekcie w Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030 wskazano 6 specjalizacji regionalnych, które mają szczególny potencjał innowacyjny i mogą stać się regionalnymi lokomotywami wzrostu. • Są to: • branża medyczna, farmacja i kosmetyki (w tym medycyna uzdrowiskowa); • energetyka (w tym EE, OZE); • nowoczesny przemysł włókienniczy i mody (w tym wzornictwo); • zaawansowane materiały budowlane (w tym wzornictwo); • innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze; • informatyka i telekomunikacja

16. Przemysły kreatywne Przemysł meblowy Przemysły maszynowy i elektromaszynowy Eko-przemysły Eko-usługi Usługi dla ochrony zdrowia Logistyka BPO Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030 Przemysł włókienniczy Przemysł energetyczny Przemysł medyczny Przemysł farmaceutyczny Przemysł kosmetyczny Przemysł rolno-spożywczy Przemysł materiałów budowlanych Informatyka i telekomunikacja

17. POTENCJAŁY ROZWOJU I SPECJALIZACJE POLSKICH REGIONÓW Badanie realizowane w całej Polsce na zlecenie Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju – Krajowe Obserwatorium Terytorialne. Cel główny badania: Analiza potencjałów i trendów rozwojowych w zakresie zmian gospodarczych i społecznych w regionach oraz mapowanie specjalizacyjne regionów (smart specialisation). Etapy badania: I etap - Badania regionalne – opracowywane przez poszczególne województwa i działające w ich strukturach regionalne obserwatoria terytorialne II etap - Badanie krajowe – opracowane przez zespół prof. W. Dziemianowicza i prof. J. Szlachty

18. Inteligentne specjalizacje województw (na podstawie strategii rozwoju województw i regionalnych strategii innowacji)

19. Bezpieczna żywność – inteligentne specjalizacje i składowe spokrewnione innych specjalizacji żywność wysokiej jakości: • chow i hodowla ryb oraz zwierząt • przetwórstwo spożywcze • produkcja maszyn dla rolnictwa • produkcja żywności nieprzetworzonej • przetwarzanie i unieszkodliwianie odpadów porolniczych • produkcja i usługi na rzecz hodowli zwierząt żywność wysokiej jakości: • produkcja mleka • przemysł spożywczy, w tym przetwórstwo ekologiczne • produkcja maszyn rolniczych • produkty tradycyjne • rolnictwo ekologiczne biogospodarka najlepsza bezpieczna żywność – przetwórstwo, nawozy i opakowania bezpieczna żywność: • żywność wysokiej jakości (opakowania, oprzyrządowanie do zapewniania i weryfikacji jakości, organizmy żywe wykorzystywane w procesie produkcji) • minimalizowanie wpływu na środowisko (środki i techniki ochrony upraw, środki weterynaryjne, zagospodarowanie produktów ubocznych produkcji i przetwórstwa rolnospożywczego) • bezpieczeństwo odbiorcy (substancje aktywne biologicznie, żywność funkcjonalna) • cykl produkcji (systemy monitorowania upraw/hodowli , automatyzacja produkcji) • dystrybucja przemysł spożywczy (w tym ekoprodukty) sektor żywnościowy Innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze nauka o żywności biogospodarka: • produkcja pierwotna • przetwórstwo biozasobów • produkcja żywności) technologie rolno-spożywcze zdrowa żywność Inteligentne specjalizacje jakość życia: • produkcja i przetwórstwo żywności najwyższej jakości biologicznej i zdrowotnej • ekologiczne i zrównoważone rolnictwo i przetwórstwo • produkty regionalne i tradycyjne nauki o życiu (life sciences): • nauki o żywieniu i żywności • agrotechnika • nauki o zwierzętach Składowe innych specjalizacji, pokrewne z daną inteligentną specjalizacją Źródło: Potencjały Rozwoju i Specjalizacje Polskich Województw

20. Biogospodarka – inteligentne specjalizacje i składowe spokrewnione innych specjalizacji żywność wysokiej jakości drewno i meblarstwo ekonomia wody biogospodarka ECO: • żywność wysokiej jakości • ekoinnowacje • ekorozwój (np. inżynieria ekologiczna, badania nad bioróżnorodnością) biointeligentna specjalizacja (potencjał naturalny, środowisko, energetyka) • technologie środowiskowe • przemysł papierniczy • przemysł meblarski • potencjał do rozwoju przemysłu energetycznego • przemysł spożywczy (w tym ekoprodukty) bezpieczna żywność • środowisko • sektor żywnościowy • energetyka (OZE) • innowacyjne rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze biogospodarka: • produkcja pierwotna • przetwórstwo biozasobów • produkcja żywności • technologie środowiskowe • nauka o żywności • technologie rolno-spożywcze • technologie chemiczne (zrównoważone) • zrównoważone technologie budownictwa i drewna • technologie przemysłu energetycznego (w tym OZE) zdrowa żywność jakość życia: • produkcja i przetwórstwo żywności najwyższej jakości biologicznej i zdrowotnej • ekologiczne i zrównoważone rolnictwo i przetwórstwo • produkty regionalne i tradycyjne Inteligentne specjalizacje • nauki o życiu (life sciences) • energia zrównoważona • chemia Składowe innych specjalizacji, pokrewne z daną inteligentną specjalizacją Źródło: Potencjały Rozwoju i Specjalizacje Polskich Województw

21. POTENCJAŁY ROZWOJU I SPECJALIZACJE WOJ. ŁÓDZKIEGO • Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych • Badaniem objęto 14 (z 16) branż uznawanych w polityce rozwoju województwa (SRWŁ 2020), jako specjalizacje regionalne. Dla każdej z nich przeprowadzono dwukierunkowe analizy w zakresie: • Determinant sektorowych (metodą 5 Sił Portera) • Determinant regionalnych

22. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych • Determinanty sektorowe • Kontekst strategii i rywalizacji w sektorze (zasięg i struktura rynku, strategie w sektorze, poziom specjalizacji sektora) • Siła przetargowa dostawców • Siła przetargowa nabywców • Zagrożenie nowymi wejściami • Zagrożenie substytutami • Determinanty regionalne • Zasoby materialne regionu • Regionalny rynek pracy • Gęstość relacji sieciowych w regionie • Oferta instytucji regionalnych dla sektora • Zakorzenienie sektora w regionie • Badaniem objęto 180 wybranych celowo firm w branżach: włókienniczej, medycznej, farmaceutycznej, kosmetycznej, przemysłów kreatywnych, rolno – spożywczej, materiałów budowlanych, maszynowej i elektromaszynowej, IT, logistyki.

23. Uwarunkowania sektorowe – 5-sił Portera • KONTEKST STRATEGII I RYWALIZACJI W SEKTORZE • Zasięg i struktura rynku • Zasięg: krajowy, przy postępującym umiędzynarodowieniu sektora, • Struktura: silna konkurencja. • Strategie w sektorze • Oparte przede wszystkim na obniżaniu cen, choć można doszukiwać się w jego ramach wąskich domen specjalizacji regionalnej • Poziom specjalizacji sektora • Wysoki. • SIŁA PRZETARGOWA DOSTAWCÓW • Stosunkowo niska, oparta przede wszystkim na konkurowaniu ceną i wynikająca z niskiego stopnia zorganizowania dostawców. • SIŁA PRZETARGOWA NABYWCÓW • Niska. • ZAGROŻENIE NOWYMI WEJŚCIAMI • Wysokie. • ZAGROŻENIE SUBSTYTUTAMI • Przeciętne , choć uwagi na dużą wewnętrzną różnorodność sektora, opinie przedstawicieli sektora na ten temat są silnie zróżnicowane. • Uwarunkowania regionalne • ZASOBY MATERIALNE REGIONU • Duże zasoby ziemi i znaczący potencjał rolniczy stanowią silną bazę dla rozwoju przetwórstwa spożywczego, • Infrastruktura produkcyjna i towarzysząca produkcji spełniają oczekiwania sektora. • REGIONALNY RYNEK PRACY • Braki w ofercie kształcenia na kierunkach zawodowych i technicznych, • Braki w ofercie kształcenia na wyższych kierunkach rolniczych. • GĘSTOŚĆ RELACJI SIECIOWYCH W REGIONIE • Relacje sieciowe w fazie początkowej, • Silny wkład Klastra Owocowo-Warzywnego w Skierniewicach w budowanie relacji sieciowych w sektorze. • OFERTA INSTYTUCJI REGIONALNYCH DLA SEKTORA • Silne zaplecze naukowo-badawcze, głównie Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach, • Brak poza Łodzią rynków hurtowych produktów rolnych. • ZAKORZENIENIE SEKTORA W REGIONIE • Rosnący poziom zakorzenienia sektora w północno-wschodnim obszarze województwa („obszar funkcjonalny rozwoju intensywnego rolnictwa”). Sektor rolno-spożywczy w województwie łódzkim, jako obszar specjalizacji regionalnej KLASYFIKACJA SPECJALIZACJI REGIONU Obecna branża kluczowaStarter Inteligentna specjalizacja

24. Identyfikacja i klasyfikacja specjalizacji regionalnych Obecne branże kluczowe – rozumiane jako sektory ważne na obecnym etapie rozwoju regionu, bez względu na ich potencjał innowacyjny i rozwojowy w perspektywie najbliższych 10 lat Startery gospodarcze (przyszłe branże kluczowe) – rozumiane jako sektory, które w perspektywie najbliższych 10 lat mogą stać się ważnymi obszarami specjalizacji gospodarczej regionu Branże uznawane w regionie za innowacyjne i konkurencyjne – rozumiane jako sektory, które już na obecnym etapie rozwoju regionu, ze względu na ich wysoką innowacyjność, potencjał technologiczny i dalsze perspektywy wzrostu, decydują jednocześnie o jego konkurencyjności i stanowią o jego specyfice gospodarczej

25. Możliwości oddziaływania polityki regionalnej na sektory regionalne wg ich rodzajów: 3 – duże możliwości oddziaływania polityki regionalnej 2 – umiarkowane możliwości oddziaływania polityki regionalnej 1 – niewielkie możliwości oddziaływania polityki regionalnej

26. POTENCJAŁ ROLNICTWA I PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPOŻYWCZEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM Istotnym segmentem gospodarki regionu jest rolnictwo. Województwo posiada duże zasoby ziemi i znaczący potencjał rolniczy z obszarami intensywnej produkcji ogrodniczej (sadowniczej, warzywniczej) i stosunkowo wydajnym rolnictwem, mimo niezbyt korzystnej jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz niekorzystnej struktury agrarnej z przewagą małych gospodarstw o powierzchni do 5 ha. Sektor rolny w regionie ma wyższy udział w generowaniu WDB, niż przeciętnie w Polsce (Łódzkie 6,2%; Polska 5,0 %). Bogata baza surowcowa pochodząca z produkcji roślinnej i zwierzęcej stanowi potencjał dla rozwijania przemysłu rolno–spożywczego i eksportu płodów rolnych.

27. POTENCJAŁ ROLNICTWA I PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPOŻYWCZEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W roku 2012 wytworzono w województwie łódzkim 8,2% globalnej produkcji rolniczej Polski i 8,3% produkcji towarowej. Województwo jest znaczącym producentem owoców (2. w produkcji owoców z drzew) i warzyw (3. miejsce w kraju) oraz produkcji zwierzęcej (4. miejsce w produkcji mleka, 3. w produkcji żywca rzeźnego). Zbiory ziemniaków w województwie łódzkim w 2012 r. stanowiły 12,6% produkcji krajowej, co dało regionowi pierwsze miejsce w kraju. Produkcja warzyw i owoców koncentruje się północnej i północno-wschodniej części województwa, gdzie wyróżnia się Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa.

28. POTENCJAŁ ROLNICTWA I PRZETWÓRSTWA ROLNO – SPOŻYWCZEGO W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM Obszar rozwoju intensywnego rolnictwa

29. WSPÓŁPRACA PONADREGIONALNA

30. Kształtowanie powiązań funkcjonalnych obszarów metropolitalnych Warszawy i Łodzi Współpraca ponadregionalna Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020 Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2030Innowacyjne Mazowsze Środkowoeuropejski Klaster Zaawansowanych Technologii Środkowoeuropejska Platforma Usług Logistycznych Łódzko-Mazowiecki Klaster Owocowo-Warzywny Klaster Multimedialny Środkowoeuropejski Klaster Tekstylno-Odzieżowy Klaster Farmaceutyczno-Medyczny Balneologia Pasma kulturowo-turystyczne Transeuropejskie Korytarze Transportowe Klaster Ekoenergia

31. Współpraca Regionalnych Obserwatoriów Terytorialnych Województw Mazowieckiego i Łódzkiego w ramach badania: „Kształtowanie powiązań funkcjonalnych obszarów metropolitalnych Łodzi i Warszawy” Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie

34. STRATEGIA MAKROREGIONU POLSKI CENTRALNEJ Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie

35. Udział podmiotów produkcji artykułów spożywczych na 1 000 podmiotów Regon Udział sadów w powierzchni użytków rolnych

36. STRATEGIA MAKROREGIONU POLSKI CENTRALNEJ SEKTOR KREATYWNY AWANGARDA KULTURY MEDIA, PRZEMYSŁ FILMOWY I MUZYCZNY MODA I WZORNICTWO PRZEMYSŁOWE SFERA NAUKI I BADAWCZO-ROZWOJOWA AWANGARDA NAUKI TECHNOLOGIE PRZYSZŁOŚCI UCZELNIE PRZYSZŁOŚCI MEDYCYNA JUTRA MEDYCYNA I FARMACJA SPECJALISTYCZNE USŁUGI MEDYCZNE ROLNICTWO I PRZETWÓRSTWO ROLNO-SPOŻYWCZE KRAJOWY SPICHLERZ ZDROWEJ ŻYWNOŚCI ZRÓWNOWAŻONA PRODUKCJA ROLNA PRZETWÓRSTWO ROLNO-SPOŻYWCZE REGION WYSOKICH PRĘDKOŚCI TRANSPORT MULTIMODALNY WĘZEŁ TRANSPORTOWY INTELIGENTNE ZARZĄDZANIE

37. STRATEGIA MAKROREGIONU POLSKI CENTRALNEJ

38. DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ www.bppwl.lodzkie.pl