Aktywna polityka społeczna – integracja przez aktywizację

1. Aktywna polityka społeczna – integracja przez aktywizację zmiana jakościowa polskiego systemu pomocy społecznej Cezary Miżejewski

2. Udział beneficjentów pomocy społecznej w ogólnej liczbie ludności w 2008

3. I. Jaka polityka społeczna

4. Czym jest polityka społeczna „Polityka społeczna to działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie” Prof. Adam KurzynowskiInstytut Gospodarstwa Społecznego SGH

5. Kto powinien wspierać Centrum Badania Opinii Społecznej, Komu i jak pomagać. Pomoc społeczna w opinii Polaków. Komunikat z badań, wrzesień 2008 r.

6. Kto wspiera Centrum Badania Opinii Społecznej, Komu i jak pomagać. Pomoc społeczna w opinii Polaków. Komunikat z badań, wrzesień 2008 r.

7. Ocena władz lokalnych 2010 CBOS, Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Warszawa wrzesień 2010 Komunikat BS/127/2010

8. Ocena władz lokalnych 2010 CBOS, Oceny działalności władz lokalnych, czyli co się zmieniło w naszych miejscowościach od ostatnich wyborów samorządowych, Warszawa wrzesień 2010 Komunikat BS/127/2010

9. Polskie wyzwania społeczne • Wyzwania polityczne -krótkowzroczność polityk, • namawianie do dumpingu socjalnego; rozmontowywanie • siatki bezpieczeństwa socjalnego; marnowanie EFS.; • Wyzwania demograficzne - kwestia osób starszych • m.in. usługi opiekuńcze i długoterminowe, usługi • edukacyjne, zagospodarowania czasu wolnego; • Wyzwania strukturalne - zróżnicowania w dostępie • do praw i usług m.in. najwyższy poziom ubóstwa dzieci i młodzieży, zróżnicowania regionalne; • Wyzwania instytucjonalne – niespójny system realizacji usług społecznych podzielonych pomiędzy szczeble JST, deficyty partnerstwa publiczno-społecznego; • Wyzwania finansowe – niedostateczne finansowanie usług społecznych kosztem świadczeń bezpośrednich;

10. Polskie wyzwania społeczne Wydatki na świadczenia pieniężne i usługi społeczne (% PKB) Emerytury Choroby Renty Zdrowie Inne usługi Biennial Report on social services of general interest {COM(2008) 418 final}

11. Polskie wyzwania społeczne Korzystanie ze świadczeń pieniężnych i usług socjalnych w OPS 2008

12. Polskie wyzwania społeczne Zmiany w zatrudnieniu w usługach społecznych i zdrowotnych w 2007-2009 COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT SecondBiennial Report on social services of general interestBrussels, 22 października 2010, SEC(2010) 1284 final

13. Polskie wyzwania społeczne Odsetek ludzi przekonanych, że ludzie najczęściej starają się być pomocni

14. II. Jaka pomoc społeczna

15. Poszukiwania nowej formuły Ratownictwo zjawia się w chwilach klęski: powodzi, pożaru, nagłej utraty środków lub wytrącenia poza środowisko. Nakazem społecznym jest udzielenie pomocy najspieszniej, najpowszechniej. Ratunek przychodzi najczęściej z zewnątrz, nie liczy się z niczym innym, niż konieczność przez los narzucona. Opieka społeczna. Cechą opieki jest przejęcie przez opiekuna odpowiedzialności za losy „podopiecznego”. Opieka – rodzicielska , czy społeczna – ubezwłasnowalnia. Ta cecha opieki nakłada wielką odpowiedzialność na jej wykonawców i pociąga za sobą podwójne niebezpieczeństwo: przemocy opiekuna oraz zabijania zaradności i odpowiedzialności podlegającego opiece. Helena Radlińska 1943 r.

16. Poszukiwania nowej formuły „Pomoc społeczna zapewnia możność utrzymania i podnoszenia kultury, spożytkowania wszystkich sił ludzkich . Uruchamia dorobek, usprawnia prace nadające treść dążeniom. Dopomaga rozwojowi jednostek i wszystkiego, co dobro. Jedną z najważniejszych dziedzin pomocy jest zapobieganie skrzywieniom rozwoju i wytwarzanie warunków, które ułatwiają rozwój. Metody pomocy społecznej są różnorodne od organizowania wszelkich instytucji pomyślności powszechnej do porady w przyjacielskiej rozmowie, do podniety w rozszerzaniu istniejących poczynań, ułatwiania zdobycia narzędzi czy materiałów. Pomoc liczy się ze świadomym uczestnictwem, ze współpracą pomagających i korzystających z pomocy, w pełni za siebie odpowiedzialnych”. Helena Radlińska 1943 r.

17. Poszukiwania nowej formuły • Pomoc społeczna powinna być oferowana przede wszystkim w formie zasiłków finansowych 16% • Pomoc społeczna powinna być oferowana przede wszystkim w formie konkretnej pomocy rzeczowej lub różnych usług odpowiadających indywidualnej sytuacji (opiekuńczych, leczniczych, edukacyjnych, doradczych i in.) 74% • Trudno powiedzieć 10% Centrum Badania Opinii Społecznej, Komu i jak pomagać. Pomoc społeczna w opinii Polaków. Komunikat z badań, wrzesień 2008 r.

18. Poszukiwania nowej formuły terapia Praca z jednostką i rodziną poradnictwo Grupy zorientowane na osiągnięcie celów społecznych Praca z grupą Grupy remedialne Grupy wzajemnościowe Człowiek w środowisku Rozwój lokalny Praca ze społecznością Planowanie społeczne Akcje społeczne

19. Poszukiwania nowej formuły „ (…) ryzyko wykluczenia i sfera ubóstwa dotyczy przede wszystkim rodzin, których członkowie wywodzą się z grup znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy i borykają z problemem bezrobocia. Dlatego też niezbędne są działania ukierunkowane przede wszystkim na zwiększenie szans w znalezieniu zatrudnienia przez wspomniane grupy, wyrównywanie deficytów wynikających z braku dostępu do określonych dóbr i usług, braku posiadanych kwalifikacji czy też z innych czynników powodujących ograniczenie szans określonych grup społecznych na równoprawny z większością społeczeństwa udział w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym. Ważnym elementem wsparcia w ramach Priorytetu będzie eliminowanie różnego rodzaju barier (organizacyjnych, prawnych czy psychologicznych), na jakie napotykają osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, borykające się z problemem dyskryminacji na rynku pracy. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób niepełnosprawnych, długotrwale bezrobotnych czy opuszczających placówki wychowawcze i penitencjarne oraz kobiet, postrzeganych w sposób stereotypowy przez pracodawców i otoczenie społeczne jako pracownicy mniej dyspozycyjni oraz mobilni zawodowo”. • Program Operacyjny Kapitał Ludzki

20. Poszukiwania nowej formuły Nowa polityka integracji społecznej zmierza doreformy narzędzi i instrumentów aktywizacji zawodowej i społecznej, które umożliwią bardziej efektywne działania jednostek samorządu terytorialnego w zakresie pomocy i integracji społecznej oraz budowy sektora usług społecznych w oparciu o podmioty ekonomii społecznej. Przy wdrażaniu tych działań, a w szczególności programów dotyczących aktywizacji i integracji osób niepełnosprawnych, rozwoju partnerstwa publiczno-społecznego i rozwoju instytucji ekonomii społecznej wykorzystane zostaną doświadczenia z wdrażania projektów w ramach projektów IW EQUAL. Krajowy Plan Działań „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna” 2006-2008

21. Poszukiwania nowej formuły • Polskie propozycje teoretyczne i praktyczne • Aktywna integracja to działanie wszystkich instytucji pomocy i integracji społecznej na rzecz pełnego uczestnictwa osób i rodzin w życiu wspólnoty, co obejmuje zarówno osiągnięcie właściwego dochodu, dostęp do zatrudnienia jak również równy dostęp do dóbr i usług społecznych; • Aktywna integracja realizowana jest poprzez komplementarne stosowanie usług i instrumentów o charakterze zatrudnieniowym, zdrowotnych i społecznym, obejmujących całokształt potencjału człowieka , a nie wyłącznie kwestię zatrudnienia; realizowanych w szczególności w ramach pracy socjalnej oraz aktywności w ramach podmiotów ekonomii społecznej; • Aktywna integracja zakłada z jednej strony zarówno aktywne działania osób i instytucji realizujących działania, jak również pełną aktywność człowieka będącego odbiorcą ale i partnerem z drugiej strony; • Celem aktywnej integracji jest przywrócenie lub nabycie możliwości lub zdolności zatrudnienia oraz integracji społecznej osób korzystających z pomocy społecznej. Tym samym celem są działania długofalowe mające charakter wpływu na postawę człowieka jego zachowania oraz relacje w środowisku.

22. Poszukiwania nowej formuły Gospodarstwa domowe według pierwszej przyczyny korzystania ze świadczeń PS 2008 44,3%

23. Program Operacyjny Kapitał Ludzki • Na realizację Priorytetu VII zgodnie z alokacją na lata 2007-2013 określoną w PO KL przeznaczono środki w wysokości 1 552 906 053 EUR (6 891 331 191PLN). • Priorytet VII jest sprawnie wdrażany i nie odbiega znacząco od pozostałych Priorytetów komponentu regionalnego (poza najlepiej wdrażanym Priorytetem VI). • Poziom kontraktacji w Priorytecie VII jest najniższy w komponencie regionalnym (52,8%), jednak różnice w porównaniu do pozostałych Priorytetów są niewielkie. Dotychczas w ramach Priorytetu VII podpisano 6 .697 umów o wartości dofinansowania 3,6 mld PLN. • Natomiast pozytywnie Priorytet wyróżnia się w odniesieniu do rozliczonych wydatków. Do października 2011 r. certyfikowano wydatki w wysokości 2,0 mld PLN, co pozwoliło na osiągnięcie 32,3% realizacji zobowiązań UE na lata 2007-2013. We wszystkich priorytetach, tylko w Priorytecie VI odnotowano wyższy poziom wykorzystania alokacji (57,3%%).

24. Program Operacyjny Kapitał Ludzki Udział w Projektach systemowych Priorytetu VII do połowy 2011 zakończyło 157,7 tys. klientów pomocy społecznej, w tym ponad 112,7 tys. kobiet, co pozwoliło na blisko 25%-owy stopień realizacji celu. Wśród tej grupy blisko 69,8 tys. osób pochodziło z terenów wiejskich, w tym 52,2 tys. kobiet, co realizuje cel na poziomie 32%. Dzięki wsparciu uzyskanemu w Priorytecie VII, kontraktami socjalnymi objęto blisko 155,3 tys. osób, w tym 111,3 tys. kobiet. Stopień realizacji celu w odniesieniu do tego wskaźnika jest wyraźnie wyższy i wynosi ponad 37%.

25. Występujące problemy (I) Problemy o charakterze systemowym • Brak zmian w ustawie o pomocy społecznej regulujących nowe narzędzia i instrumenty aktywnej integracji; • Brak dopracowania regulacji o współpracy urzędów pracy i ośrodków pomocy społecznej (wywiad środowiskowy, ubezpieczenie); • Brak korelacji pomiędzy polityką europejską a krajową (niepełnosprawni) • Brak regulacji o zawodzie pracownika socjalnego; • Brak płynności projektów w działaniach przekraczających rok budżetowy;

26. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji klienci Instrumenty rynku pracy Powiatowe urzędy pracy Podmioty ekonomii społecznej oraz zatrudnienia socjalnego Ośrodki Pomocy Społecznej Powiatowe Organizacje pozarządowe Instrumenty aktywnej integracji

27. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji Powiatowy Urząd Pracy – segmentacja klientów we współpracy z pracownikiem OPS Klienci Klienci do aktywizacji zawodowej Klienci do aktywizacji społecznej Po aktywizacji społecznej powrót do aktywizacji zawodowej Ośrodek Pomocy Społecznej – aktywna integracja

28. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa 2010

29. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa 2010

30. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji Ogólna ocena trwałości zatrudnienia beneficjentów Priorytetu VII 18 miesięcy po zakończeniu udziału w projekcie wypada zdecydowanie optymistycznie. Aż 85 proc. spośród tych uczestników projektów Priorytetu VII, którzy pracowali rok wcześniej, utrzymało pracę Rekomendacja: Ocena rezultatów i efektów aktywnych polityk rynku pracy nie powinna poprzestawać na danych dotyczących sytuacji pół roku po zakończeniu udziału w projekcie, ale uwzględniać również dłuższą perspektywę czasową. Dotyczy to szczególnie wsparcia osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Badanie osiągniętych wartości wskaźników rezultatu komponentu regionalnego Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Warszawa 2010 Raport końcowy z III etapu ewaluacji maj 2011

31. Występujące problemy (II) Problemy dotyczące niezrozumienia specyfiki działań instytucji • Narzędzia aktywnej integracji w 2009 według badań ROPS • Kontrakt socjalny • Najpowszechniej wykorzystanym narzędziem był kontrakt socjalny - w każdym regionie co najmniej90% OPS/PCPR wykorzystywało tego typu wsparcie. Średnio co drugi ankietowany określił go jako narzędzie trudne bądź bardzo trudne w realizacji. • Program Aktywności Lokalnej (PAL) • PAL stosowano średnio w 16% jednostek pomocy społecznej. Co czwarty ankietowanych uznało PAL za sprawiający trudności - wynikające najczęściej ze skomplikowanych procedur związanych z jego zastosowaniem. • PON (Program Aktywizacji Osób Niepełnosprawnych) • Stosowanie PON zadeklarowało 133 respondentów (54% PCPR + powiaty grodzkie), przy czym tylko co dziesiąty postrzegał realizację tego narzędzia jako trudną bądź bardzo trudną.

32. Występujące problemy (III) Problemy ze strony wizji działań OPS; W województwie podkarpackim w ramach badań ewaluacyjnych zadano kierownictwu OPS pytanie Jeśli mieliby Państwo pełną swobodę wyboru form wsparcia, to realizację jakich projektów interesowałaby Państwa najbardziej? Analiza aktywności projektodawców w województwie podkarpackim w zakresie działań skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym w ramach Priorytetu VII PO KL, w tym analiza aktywności instytucji pomocy społecznej (ROPS, OPS, PCPR) w realizacji działań współfinansowanych z EFS” XII 2009 WUP Rzeszów

33. Występujące problemy (III) Problemy ze strony wizji działań OPS; Według badań ROPS w 2009 r. najczęściej wykorzystywane instrumenty aktywnej integracji - średnio w co trzecim projekcie systemowym były to instrumenty zawodowe lub społeczne, w ¼ edukacyjne a zdrowotne zaledwie w 3% projektów (głównie były to PCPRy).

34. Występujące problemy (III) Problemy ze strony wizji działań OPS; Stopień trudności w realizacji kontraktu socjalnego wśród OPS stosujących to narzędzie Badanie metaewaluacyjne 2009

35. Występujące problemy (III) Problemy ze strony wizji działań OPS; Stopień trudności w realizacji PAL wśród OPS stosujących to narzędzie Badanie metaewaluacyjne MRR 2011

36. III. Co dalej z pomocą społeczną

37. Europa 2020 wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat powinien wynosić 75%; w tym poprzez zwiększanie zatrudnienia młodzieży, osób starszych i pracowników nisko wykwalifikowanych, imigrantów strategia na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii; należy osiągnąć cele „20/20/20” w zakresie klimatu i energii (w tym ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki); Zatrudnienie na integracyjnych rynkach pracy Rozwój sektora usług interesu ogólnego Rozwój sektora usług interesu ogólnego liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie; Aktywna polityka społeczna wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 milionów obywateli.

38. Europa 2020

39. Europa 2020 • Komisja przedstawia siedem projektów przewodnich, które umożliwią postępy w ramach każdego z priorytetów tematycznych, w tym: • „Unia innowacji” – projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy; • „Młodzież w drodze” – projekt na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy; • „Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” – projekt na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły roboczej; • „Europejski program walki z ubóstwem” – projekt na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa.

40. Europa 2020 • KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO ORAZ KOMITETU REGIONÓW • Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym: europejskie ramy na rzecz spójności społecznej i terytorialnej z 16 grudnia 2010 KOM(2010) 758 • Komisja określiła następujące obszary działania: • realizacja działań mobilizująca wszystkie dziedziny polityki; • intensywniejsze i skuteczniejsze wykorzystanie funduszy UE celem wsparcia włączenia społecznego; • promocja innowacyjności społecznej opartej na dowodach; • partnerska współpraca oraz wykorzystanie potencjału gospodarki społecznej; • zwiększona koordynacja polityczna wśród państw członkowskich.

41. Europa 2020 Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie Europejskiego Funduszu Społecznego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1081/2006 z 6 października 2011 KOM(2011) 607 EFS wspiera następujące priorytety inwestycyjne: (c) promowanie włączenia społecznego i zwalczanie ubóstwa przez: (i)aktywną integrację; (ii) integrację społeczności marginalizowanych, takich jak Romowie; (iii) zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną; (iv) ułatwianie dostępu do niedrogich, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym; (v) wspieranie gospodarki społecznej i przedsiębiorstw społecznych; (vi) lokalne strategie rozwoju realizowane przez społeczność;

42. Europa 2020 Za dotknięte „deprywacją materialną” uznaje się osoby, w przypadku których występują co najmniej cztery z dziewięciu rodzajów deprywacji, jak niżej: osoby, które nie mogą sobie pozwolić finansowo na (i) opłacenie czynszu lub rachunków za korzystanie z mediów, (ii) utrzymanie mieszkania w wystarczającym cieple, (iii) poniesienie nieprzewidzianych wydatków, (iv) spożywanie mięsa, ryb lub ekwiwalentnego źródła białka co drugi dzień, (v) spędzenie tygodniowego urlopu poza miejscem zamieszkania co najmniej raz w roku, (vi) samochód, (vii) pralkę, (viii) telewizor kolorowy lub (ix) telefon.

43. Polska 2020 RAPORT POLSKA 2030. WYZWANIA ROZWOJOWE DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2011–2030 ŚREDNIOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2011–2020 • KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO • STRATEGIA INNOWACYJNOŚCI I EFEKTYWNOŚCI GOSPODARKI • STRATEGIA ROZWOJU TRANSPORTU • STRATEGIA ROZWOJU KAPITAŁU LUDZKIEGO • STRATEGIA ROZWOJU KAPITAŁU SPOŁECZNEGO • BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE I ŚRODOWISKO • SPRAWNE PAŃSTWO • STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP • STRATEGIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU WSI, ROLNICTWA I RYBACTWA

44. Polska 2020 • Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego – przyjęta 13 lipca 2010 r. • Celem strategicznym polityki regionalnej, określonym w KSRR, jest efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. • KSRR ustala trzy cele szczegółowe do 2020 roku: • Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów, • Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, • Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie.

45. Polska 2020 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego – przyjęta 13 lipca 2010 r. Cel 2. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych 2.1. Wzmacnianie spójności w układzie krajowym, Cel ten będzie osiągany przez koncentrację działań i środków w kilku podstawowych kierunkach: wzmacnianie istniejącej sieci miast i wspomaganie urbanizacji, rozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego, rozwój przedsiębiorczości oraz tworzenie infrastrukturalnych i instytucjonalnych warunków do zwiększania poziomu inwestycji i wzrostu wydajności pracy.

46. Polska 2020 • Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego – przyjęta 13 lipca 2010 r. (s. 122) • (…) ważnym kierunkiem działań w tym celu jest rozwój zasobów ludzkich i kapitału społecznego na obszarach o najniższym poziomie i dynamice rozwoju społeczno-gospodarczego. Polityka regionalna będzie integrować działania rożnych podmiotów, koncentrować je i adresować terytorialnie, szczególnie w zakresie następujących działań: • aktywizacja zawodowa osób pozostających bez pracy (aktywne formy • przeciwdziałania bezrobociu) – poradnictwo, pośrednictwo pracy, szkolenia i przekwalifikowania, prace interwencyjne i inne formy tworzenia miejsc pracy, rozwój ekonomii społecznej, formy wczesnej interwencji (w tym outplacement), staże i praktyki zawodowe; • rozwój lokalny (w tym kulturalny) oraz rozwój kapitału społecznego – wsparcie • lokalnych inicjatyw społecznych; • przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, w tym ograniczanie zjawiska ubóstwa, w szczególności wśród dzieci i osób starszych, realizacja programów integracji społecznej, rozwój działań ekonomii społecznej, w tym przedsiębiorstw ekonomii społecznej, które spełniają funkcje w zakresie integracji społecznej, poprawy bądź uzupełniania usług publicznych oraz rozwoju wspólnot lokalnych;

47. Polska 2020 • Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego do 2020 • Koordynuje Kancelaria Prezesa Rady Ministrów • Cele strategiczne • Cel strategiczny 1. Wzrost poziomu aktywności zawodowej oraz mobilności i adaptacyjności Polaków i poprawa jakości życia w pracy • Cel strategiczny 2. Poprawa sytuacji demograficznej (w sposób nieograniczający aktywności zawodowej rodziców) oraz wykorzystanie potencjału demograficznego • Cel strategiczny 3. Poprawa spójności społecznej poprzez ukierunkowanie polityki społecznej na ograniczenie deficytów i dysfunkcji oraz ich konsekwencji • Cel strategiczny 4. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa; • Cel strategiczny 5. Podniesienie poziomu kompetencji i kwalifikacji obywateli

48. Starość Aktywność zawodowa Edukacja wyższa Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 0 Wiek Wiek emerytalny… Syndrom 25latka Fazy aktywności zawodowej Cel1 Cel1 Cel1 Cel1 ? Cel 3, 4 i 5 Cel 4 i 5 Cel 3, 4 i 5 Cel 3, 4 i 5 Cel 4 i 5 Rodzicielstwo Cel2 Cel2 Cel2 Uczenie się dorosłych 1. Wzrost poziomu aktywności Polaków, tak aby w roku 2030 stopa zatrudnienia wyniosła 75 proc. 2. Poprawa sytuacji demograficznej w sposób nieograniczający aktywności zawodowej rodziców oraz wykorzystanie rezerw demograficznych 3. Poprawa spójności społecznej 4. Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa 5. Rozwój kompetencji obywateli

49. Polska 2020 • Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego do 2020 • Koordynuje Kancelaria Prezesa Rady Ministrów • Cel strategiczny 3. Poprawa spójności społecznej poprzez ukierunkowanie polityki społecznej na ograniczenie deficytów i dysfunkcji oraz ich konsekwencji • Cele operacyjne (m.in.): • Wzmocnienie potencjału instytucji publicznych oraz rozwój aktywności i współpracy instytucji publicznych i niepublicznych działających w obszarze pomocy społecznej i integracji społecznej • Rozbudowa instrumentów zapewniających osobom wykluczonym dostęp do usług społecznych pozwalających na powrót na rynek pracy • Powszechność dostępu do usług społecznych oraz aktywności zawodowej na otwartym rynku pracy dla osób niepełnosprawnych • Rozwój aktywnych, w tym innowacyjnych form pomocy osobom zagrożonym lub wykluczonym społecznie, w tym ekonomii społecznej

50. Polska 2020 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011 – 2020. Koordynuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Cel strategiczny: Wzmocnienie udziału kapitału społecznego w rozwoju społeczno-gospodarczym Polski Cele operacyjne: Cel 1. Kształtowanie postaw i kompetencji sprzyjających kooperatywności, kreatywności oraz komunikacji Cel 2. Zwiększenie partycypacji społecznej i wpływu obywateli na życie publiczne Cel 3. Usprawnienie procesów komunikacji społecznej oraz tworzenia i wymiany wiedzy Cel 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego