Luisteren naar kinderen De nieuwe methode voor overleg in het gezin

1. Luisteren naar kinderenDe nieuwe methode voor overleg in het gezin Dr. Thomas Gordon Tirion (Baarn), z.j. Eerder verschenen bij Elsevier (Amsterdam) in 1976 Vertaling van P.E.T. parent effectiveness training (1970)

2. Acceptatieschema voor ouders Alle mogelijke gedragingen van het kind Acceptatie Niet-acceptatie

3. Ouders zijn menselijk • Acceptatie is persoonlijk • Acceptatie is situatieafhankelijk (en stemmingsafhankelijk) • Acceptatie kan per kind verschillen • Ouders kunnen (en mogen) inconsequent zijn • Ouders hoeven geen gesloten front te vormen

4. Communicatie in schema Code Coderingsproces Decoderingsproces kind ouder Actief luisteren: controleren of de boodschap juist is vertaald

5. Hinderpalen voor actief luisteren • Bevelen, dirigeren, commanderen • Waarschuwen, berispen, dreigen • Vermanen, moraliseren, preken • Adviseren, oplossingen of suggesties aandragen • De les lezen, beleren of logische argumenten aanvoeren • Oordelen, kritiseren, het ermee oneens zijn, beschuldigen • Prijzen, het ermee eens zijn • Schelden, belachelijk maken, beschaamd maken • Interpreteren, analyseren, diagnose stellen • Geruststellen, sussen, troosten • Uitvragen, ondervragen, vragen stellen • Zich terugtrekken, afleiden, toegeven, over iets anders praten

6. Voorwaarden voor actief luisteren • Je moet tijd hebben • Je moet echt willen helpen • Je moet in staat zijn om de gevoelens van het kind te accepteren • Je moet er vertrouwen in hebben dat het kind het aankan • Niet vergeten dat gevoelens van voorbijgaande aard zijn • Je moet het kind zien als een zelfstandig individu

7. Ik-boodschap • Niet-aanvallende communicatie gaat het beste in een ik-boodschap: • Benoem het gevoel dat je krijgt • Benoem het gedrag waardoor het komt • Benoem de gevolgen van dat gedrag Probeer de ik-boodschap positief te formuleren

8. Wie heeft het probleem? Het probleem ligt bij het kind Het kind ervaart een probleem Acceptatiegebied Geen probleem acceptatielijn Het gedrag van het kind is een probleem voor de ouder Het probleem ligt bij de ouder Niet-acceptatiegebied

9. Probleem ligt bij het kind Probleem ligt bij de ouder • Het kind begint met contact zoeken • Ouder is toehoorder • Ouder is raadgever • Ouder wil kind helpen • Ouder is klankbord • Ouder is het kind behulpzaam bij het zoeken naar eigen oplossing • Ouder accepteert de oplossing van het kind • Ouder is allereerst geïnteresseerd in de behoeften van het kind • Ouder is min of meer passief • De ouder begint met contact zoeken • Ouder is zender • Ouder oefent invloed uit • Ouder wil zichzelf helpen • Ouder wil zijn ongenoegen kwijt • Ouder moet zelf een oplossing zoeken • De oplossing moet voor de ouder bevredigend zijn • Ouder is voornamelijk geïnteresseerd in zijn eigen behoeften • Ouder is assertief

10. Als het probleem bij de ouder ligt, heeft deze drie opties: • Het kind veranderen • De omgeving veranderen • Zichzelf veranderen

11. Conflictoplossende strategieën • Win/verliesmethodes • Methode I: de ouder wint • Methode II: het kind wint • Deze methodes gebruiken macht • Geen verliesmethode • Methode III: onderhandelen tot een voor iedereen aanvaardbare oplossing gevonden is • Hierbij wordt geen macht gebruikt

12. Gebruik van macht – gevolgen (lange termijn) Verzet, zich afzetten, opstandigheid, negativisme Haat, boosheid, vijandigheid Agressie, wraakneming, terugslaan Liegen, gevoelens verbergen Anderen de schuld geven, klikken, bedriegen Domineren, de baas spelen, tiranniseren

13. Gebruik van macht – gevolgen (lange termijn) Beslist willen winnen, niet tegen verlies kunnen Een verbond sluiten, samenspannen tegen ouders Onderwerping, gehoorzaamheid, meegaandheid De gunst zoeken, in een goed blaadje proberen te komen Inschikkelijkheid, gebrek aan zelfredzaamheid, bang zijn iets nieuws te proberen, eisen dat succes verzekerd is Zich onttrekken, ontsnappen, fantaseren, regressie

14. Wanneer wel methode I (macht) • Bij direct gevaar • Bij ernstige tijdnood • Als de behoeften van de ouder zeer kritiek zijn In die gevallen is de ouder ook niet in staat om de juiste gemoedsrust te vinden om methode III te gebruiken

15. Zes fasen van de geen-verliesmethode De aard van het conflict vaststellen en verder definiëren Eventuele alternatieve oplossingen bedenken De alternatieve oplossingen evalueren Beslissen wat de meest aanvaardbare oplossing is (gezamenlijk) Bedenken hoe de oplossing uitgevoerd kan worden (concrete afspraken) Naderhand nog eens nagaan of de oplossing werkt

16. Bij conflicten tussen kinderen onderling • Ga geen scheidsrechter spelen • Stimuleer het gebruik van de geen-verliesmethode door de kinderen onderling • Begeleid hen door actief te luisteren (en te vertalen)

17. Deze aanpak werkt alleen bij behoeftenconflicten en niet bij waardebotsingen. Normen en waarden kunnen niet worden opgedrongen, maar alleen overgedragen door het goede voorbeeld te geven.

18. Waardebotsingen vereisen acceptatie Waardebotsingen Behoeftenconflicten • Huiswerk: hoelang, hoeveel, wanneer • Kleding / kapsel • Keuze van vrienden • Besteding van zakgeld • Etc. Problemen die voor de verantwoording van de kinderen gelaten worden. Er wordt geen gezamenlijke oplossing gezocht. • Meehelpen in het huishouden • Zakgeld: hoeveel en wat moet er allemaal van betaald worden • Gebruik van de telefoon • Etc. Problemen waar een oplossing voor gezocht gaat worden, waarbij beide partijen winst boeken.

19. Onaanvaardbaar gedrag veranderen door de omgeving te veranderen • De omgeving verrijken • De omgeving verarmen • De leefruimte van het kind uitbreiden • De leefruimte van het kind beperken • De omgeving vereenvoudigen • Een alternatieve activiteit aanbieden • Het kind voorbereiden op verandering in zijn omgeving • Organiseer met oudere kinderen zoveel mogelijk van te voren

20. Conflicten voorkomen door zelf te veranderen Soms loont het om ook kritisch de eigen houding te evalueren: in alle andere relaties (op de werkvloer, bij vrienden, etc.) gebeurt het wel eens dat de eigen houding aangepast moet worden om conflicten te voorkomen. Dat geldt soms ook voor opvoeder-kind relaties.

21. Door zelf te veranderen is het makkelijker om voor jou niet-acceptabel gedrag toch te accepteren. • Laat het kind zien dat het onvoorwaardelijk wordt geaccepteerd, en ouderliefde niet afhankelijk is van het voldoen aan ouderlijke verwachtingen.