Childfriendly Cities: Jeugd en Ruimte

1. Childfriendly Cities: Jeugd en Ruimte Bijeenkomst van bestuurders Provincie Noord-Holland/VNG 25-02-2011 Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

2. Childfriendly Cities • Wereldwijde beweging (Unesco): • Provision • Protection • Participation Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

3. Jeugd en Ruimte: belang? • Alle kinderen (preventie) • Gezondheid en welzijn kinderen • Ondersteuning ouders • Sociale cohesie en leefbaarheid buurten • Economie: visitekaartje (kopersmarkt) en vestigingsklimaat (bedrijven) Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

4. Noord-Hollandse gemeenten: beleid jeugd en ruimte? • Jeugd in ruimtelijk beleid? • Ruimte in Jeugdbeleid? • Speelruimteplannen? Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

5. Resultaten ruimtelijk beleid • Nauwelijks verwijzing naar jeugd in algemeen ruimtelijk beleid (ook niet naar andere doelgroepen) • Hoe concreter de plannen (wijkontwikkelingsplannen) hoe vaker een verwijzing • Herstructurering/nieuwbouw leidt tot contact met speelruimte-ambtenaar Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

6. TOETS ACHTERAF • “En dat heeft zo zijn nadelen. Het zou beter zijn als het bij die stedenbouwkundigen tussen de oren zat. Soms is er in het geheel geen speelgelegenheid ingetekend. Soms zijn het van die overgebleven hoekjes waar je het ook niet wilt hebben” (ambtenaar openbare ruimte) Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

7. Resultaten Jeugdbeleid • Jeugdbeleid blijft vooral gericht op probleemgroepen • Integraal jeugdbeleid nog niet ver gevorderd • Soms verwijzing naar speelruimteplan • Nooit verwijzing naar algemeen ruimtelijke plannen Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

8. Van sociaal niet vanzelf naar fysiek • “Ik zou echt willen dat er wettelijke normen komen. Dan zijn die ontwerpers verplicht om contact met je op te nemen en dan kun je misschien nog iets meer bereiken dan hier en daar een plekje” (ambtenaar jeugdbeleid) Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

9. Speelruimteplannen • Eigenstandig beleid • Vrijwel alle gemeenten • Vrijwel uitsluitend over formele speelruimte • Nauwelijks aandacht voor andere ruimtelijke condities van een childfriendly omgeving Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

10. Formele speelruimte • Huidige berekeningswijze: spanning tussen spreiding, grootte en aantrekkelijkheid Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

11. Overige ruimtelijke condities: geen aandacht/geen normen • Informele speelruimte? • Buitenruimte bij kindvoorzieningen? • Veilige routes? Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

12. Samenvattend • Jeugd en ruimte valt vrijwel samen met speelruimtebeleid en daarmee met formele speelgelegenheid • Speelruimtebeleid is eigenstandig beleid en weinig toegespitst op de lokale situatie • Childfriendly cities/ kindvriendelijke wijken nog ver weg • “Er valt nog een wereld te winnen”(jeugdambtenaar) Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

13. Wat te doen? • Sterkere nadruk op intersectoraal beleid • Jeugd en ruimte inpassen in lokale context • Noord-Holland (Provinciale Structuurvisie, 2009): regio’s Zuid (verdichting/groei) en Noord (vergrijzing/krimp) Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

14. Zuid en Noord: gezinnen, jeugd en ruimte • Demografische situatie • Kwaliteit Woningaanbod • Gebruikswaarde openbare ruimte en groen • Toegankelijkheid voorzieningen • Trends en knelpunten? Karsten Sociaal-Ruimtelijk Onderzoek

15. Zuid: gezinnen in de grote stad • Aanvankelijk leegloop : suburbanisatie van gezinnen vanaf jaren zestig • Twee groepen: migrantengezinnen (ruim 60% van de stadskinderen) en nieuwe middenklasse gezinnen • Nu: toename gezinshuishoudens/kinderen Karsten Onderzoek en Advies

16. Groei gezinnen Zuid (bron: De staat van de jeugd) Karsten Onderzoek en Advies

17. Waarom toename? • Migranten: weinig onderzocht (goedkope huursector, sociale motieven) • Middenklasse gezinnen: tijdruimtelijke redenen, sociale netwerk en zelfbenoemde identiteit (yupps) • Differentiatie woonvoorkeur gezinnen Karsten Onderzoek en Advies

18. Woningaanbod • Knelpunt: aanbod gezinswoningen kwantitatief en kwalitatief tekort • Veel kleine (huur)woningen/ 68% van stadsgezinnen woont te krap • Trends: verdichting, meer koop, groter Karsten Onderzoek en Advies

19. Openbare ruimte: knelpunten • Openbare ruimte voller, verkeersonveiliger, informele speelruimte neemt af • Openbare ruimte minder toegankelijk voor kinderen (park als adult space) • Gevolgen: opkomst binnenkinderen en achterbankgeneratie Karsten Onderzoek en Advies

20. Openbare ruimte: trends • Overheid: opknappen en uitbreiden van de openbare ruimte (pleinen/parken/ natuurspeeltuin) • Bewoners: de revival van de stoep/stedelijkheid in de luwte • Toegenomen differentiatie buurten (wel of niet gezinsvriendelijk) Karsten Onderzoek en Advies

21. Voorzieningen • Trend: vanaf de jaren zeventig sterke toename van kindvoorzieningen (markt, cultuur, zorg en educatie) • Knelpunten: wachtlijsten,toegang,locaties, kwaliteit, buitenruimten • Scholen: knooppunten in gescheiden sociale netwerken • Spel: naast openbaar ook commercieel Karsten Onderzoek en Advies

22. Uitdagingen voor Jeugd en Ruimtebeleid steden • Woningaanbod: bouwen gezinswoningen (appartement/plattegrond) • Informele speelruimte: stedelijkheid in de luwte (stoep/binnenterrein/natuur) • Voorzieningen: normering buitenruimte (tegengaan ‘ophokken’) • Doorbreken segregatie: geen aparte achterstandsvoorzieningen Karsten Onderzoek en Advies

23. Noord:gezinnen op het platteland • Grootste gebied in Noord Holland/ minder inwoners dan het zuiden • Twee groepen: gevestigden en nieuwkomers (voornamelijk middenklasse gezinnen) • Groei werkend moederschap (maar lager dan in de steden) Karsten Onderzoek en Advies

24. Afnemend aantal gezinnen Noord (bron De staat van de Jeugd) Karsten Onderzoek en Advies

25. Rurale idylle? • Woontevredenheid platteland groter dan in stad • Platteland als woonideaal beperkt (ongeveer 14% van de stadsbewoners) • Wegtrekken van jongeren met name de hoger opgeleiden (tenzij: sterke arbeidsmarkt en streekidentiteit) • Vergrijzing en ontgroening • Krimpend platteland en het ‘combinerende’ gezin niet vanzelfsprekend positief Karsten Onderzoek en Advies

26. Woningaanbod • Woningen vaak eigendom, niet gestapeld met tuin • Nieuwe initiatieven van woonwerklocaties /meergeneratiewonen • Soms duur en wisselende kwaliteit • Na 2030: overschot Karsten Onderzoek en Advies

27. Openbaar gebied: knelpunten • Toename auto’s en verkeersonveiligheid • Aangeharkt platteland /sociaal onveilig groen? • Kinderen opgesloten op eigen erf? • Achterbankgeneratie woont op het platteland? Karsten Onderzoek en Advies

28. Openbare ruimte: trends • Beperkt aantal groene initiatieven/speeloases voor kinderen • Aantal fietspaden toegenomen • Het ene dorp is het andere niet Karsten Onderzoek en Advies

29. Voorzieningen • Thissen: autonome dorpen en woondorpen (betekenis voor kinderen?) • Afbrokkelend voorzieningenaanbod over de hele linie van dagelijkse voorzieningen • Teruglopend openbaar vervoer • Scholen, bibliotheken en teamsporten onder druk • Wel: toename kinderopvang Karsten Onderzoek en Advies

30. Uitdagingen voor Jeugd en ruimtebeleid platteland • Sociale veerkracht van platteland benutten • Woningaanbod: op zoek naar nieuwe combinaties/clustering gezinswoningen (nieuwe communities: delen takenpakket/ tegengaan kindisolement/ duurzaamheid/ meergeneratie wonen) • Openbare ruimte: rondstruin natuur en verkeersveiligheid • Voorzieningen: afweging sluiting, centralisatie, bereikbaarheid, bundeling functies in relatie tot sociaal kapitaal bewoners • Verbinden oude en nieuwe bewoners/gezinnen Karsten Onderzoek en Advies

31. Tot besluit: kindertijd is kostbare tijd • Beide regio’s: jeugd en ruimtebeleid schiet tekort/ bedreigde kindertijd/sociale uitsluiting/segregatie • Beide regio’s: nieuwe initiatieven van georganiseerde collectieve redzaamheid • Childfriendly cities beleid: Maatwerk (RAPs) • Ondersteunende rol provincie • Leemten in kennis: kind en krimp/kinderlevens in dichte pakking? Karsten Onderzoek en Advies