Zachowania samobójcze WOŁANIE O POMOC

1. Zachowania samobójczeWOŁANIE O POMOC Środowisko szkolne Opracowanie:Alina Matuszak Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Środa Wlkp.

2. STATYSTYKA • Codziennie ginie na kuli ziemskiej około 1500 ludzi z powodu samobójstw • W Polsce w 2000 r. było 449 zamachów samobójczych (15-20 lat) w tym zakończonych zgonem 349 (dane Komendy Głównej Policji) • W 2005 roku odnotowano 5625 zamachów samobójczych, z których 4621 zakończyło się zgonem (dane Służby Zdrowia) • Prób samobójczych jest 10-20 razy więcej niż samobójstw • Nastąpił 2-krotny wzrost samobójstw w ostatnim 10-leciu • Wzrasta liczba samobójstw wśród młodzieży i młodych dorosłych • Wśród 15-19 latków samobójstwo jest jednym z 3 głównych przyczyn zgonów

3. ZACHOWANIA SAMOBÓJCZE etapy Zachowania suicydalne stanowią pewien rodzaj rozwijającej się akcji, która może być zablokowana w każdym momencie przez czynniki wewnętrzne bądź zewnętrzne. Proces ten przebiega przez kolejne etapy: • Sytuacja kryzysowa • Myśli samobójcze • Intencje samobójcze • Decyzje • Akt samobójczy

4. ZACHOWANIA SAMOBÓJCZEmyśli samobójcze myśli, wyobrażenia, plany, urojenia nt. własnej śmierci • werbalizacje: „chcę się zabić” lub „zamierzam popełnić samobójstwo” • stwierdzenia typu: „nie będę już więcej problemem” lub, jeśli coś mi się stanie, chcę żebyś wiedział…” • oddawanie ulubionych przedmiotów; wyrzucanie ważnych rzeczy osobistych ze słowami: „już nie będę tego potrzebować” • nagła wesołość po okresie depresji (nie chodzi o zaburzenie dwubiegunowe) • wypowiadanie dziwnych myśli • pisanie jednego lub więcej listów pożegnalnych

5. ZACHOWANIA SAMOBÓJCZEIntencje samobójcze Próba samobójcza: Zamierzone zachowanie mające na celu samouszkodzenie bez skutku śmiertelnego Obejmuje: zachowania o charakterze demonstracyjnym, manipulacyjnym oraz poważne, lecz nieskuteczne próby odebrania sobie życia

6. ZACHOWANIA SAMOBOJCZEDecyzje, Akt samobójczy • Decyzje: Nagła poprawa stanu psychicznego osoby będącej na skraju samobójstwa nazywana jest "złowieszczym spokojem". Chory nie odczuwa już niepewności i lęku ponieważ podjął decyzję o samobójstwie, które w jego przekonaniu rozwiąże wszystkie problemy. • Akt samobójczy: każdy przypadek śmierci, będący skutkiem zamierzonego działania ofiary

7. GROŹBY SAMOBÓJSTWA TO WYRAZ DESPERACJI I WOŁANIA O POMOC Samobójcze odczucia, myśli, zachowania lub plany należy ZAWSZE TRAKTOWAĆ BARDZO POWAŻNIE KONIECZNE JEST NATYCHMIASTOWE SKONTAKTOWANIE SIĘ Z LEKARZEM Każdy nastolatek, który miał próbę samobójczą, wymaga diagnozy psychiatrycznej i leczenia, dopóki nie poprawi się jego stan.

8. Badania wykazują, że u 50-98% młodocianych osób z zachowaniami samobójczymi występują różne zaburzenia psychiczne • Depresja (często zaburzenia adaptacyjne) • Uzależnienia • Zaburzenia zachowania • Zaburzenia odżywiania • Zaburzenia osobowości • Schizofrenia

9. Uwarunkowania zachowań samobójczych u młodzieży Czynniki społeczne: • Patologia rodziny • Niepowodzenia szkolne (powtarzanie klas, poczucie niesprawiedliwego oceniania przez nauczycieli) • Trudne sytuacje życiowe (śmierć bliskiej osoby, doznawanie przemocy) • Niepowodzenia w grupie rówieśniczej (separacja, samotność, odrzucenie)

10. Uwarunkowania zachowań samobójczych u młodzieży Czynniki psychologiczne: • Cechy osobowości (impulsywność, agresywność, poczucie beznadziejności) • Postawy (izolacja, wycofanie, tendencja do ucieczek, sięganie po alkohol, samouszkodzenia, zaburzony obraz samego siebie) • Funkcjonowanie ( zaburzenia komunikacji, nieumiejętność rozwiązywania problemów) • Obecność stresorów (utrata kogoś lub czegoś, odrzucenie, nadużycia seksualne, samobójstwo w rodzinie, rozpad rodziny) • Sposoby radzenia sobie z trudnościami

11. Uwarunkowania zachowań samobójczych Czynniki chorobowe: • HIV/AIDS • Choroby nowotworowe • Choroby psychiatryczne • Choroby neurologiczne (np. epilepsja) • Inne choroby przewlekłe (szczególnie związane z bólem) Czynniki biologiczne: • Podłoże genetyczne • Podłoże neurochemiczne

12. MOTYWY prób samobójczych Wśród nastolatków 15-19 lat • Śmierć bliskiej osoby – 44% • Nieszczęśliwa miłość – 43% • Niepowodzenia szkolne- 43% • Konflikty w rodzinie – 37% • Inne: • problemy egzystencjalne: zagubienie w świecie, utrata sensu życia, osamotnienie; • negatywna ocena siebie; • ucieczka przed trudnościami; • rozpoczynająca się choroba psychiczna. Wśród dzieci 9-13 lat • Trudności w szkole; zaburzenia emocjonalne

13. CZYNNIKI RYZYKA I SYTUACJE RYZYKOWNE • W środowisku domowym • W środowisku szkolnym

14. Wzorce rodzinne i negatywne zdarzenia życiowe w dzieciństwie • Zaburzenia psychiczne u rodziców, • nadużywanie alkoholu i innych substancji chemicznych, • zachowania antyspołecznego w rodzinie (kradzieże, pobicia, prostytucja, dewastacja mienia i inne) • przypadki samobójstw lub prób samobójczych w rodzinie, • przemoc w rodzinie (włącznie z używaniem przemocy fizycznej wobec dziecka oraz molestowaniem seksualnym), • zła komunikacja w rodzinie, • częste, kłótnie między rodzicami/opiekunami, z napięciem i agresją,

15. Wzorce rodzinne i negatywne zdarzenia życiowe w dzieciństwie • rozwód, separacja lub śmierć rodziców/opiekunów, • częste przeprowadzki do innego miejsca zamieszkania, • bardzo wygórowane lub bardzo zaniżone oczekiwania ze strony rodziców/opiekunów, • nieadekwatny lub nadmierny autorytet rodziców/opiekunów, • brak czasu rodziców/opiekunów, by zauważyć problemy emocjonalne dziecka i zająć się nimi, • środowisko negatywne emocjonalnie (w tym odrzucenie lub zaniedbywanie dziecka), • w rodzinie adopcyjnej lub zastępczej.

16. WPŁYW ŚRODOWISKA SZKOLNEGO • brak akceptacji ze strony kolegów w klasie • nacisk ze strony grupy rówieśniczej lub akceptacja destrukcyjnych zachowań przez rówieśników • rozczarowanie wynikami w nauce oraz niepowodzenia edukacyjne • nie uwzględnianie specyfiki, struktury psychicznej i indywidualnych potrzeb ucznia przez nauczycieli • wysoki poziom wymagań w szkole w okresie egzaminów

17. Rozpoznawanie złego stanu emocjonalnego ucznia SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE • utrata zainteresowania szkołą lub pracami domowymi, trudności ze skupieniem uwagi • ogólne obniżenie ocen, brak odpowiedzi na pochwałę • zmniejszenie wysiłku, skargi na bóle brzucha, bóle głowy i zmęczenie • złe zachowanie w klasie, • nieusprawiedliwione lub powtarzające się nieobecności lub wagary, • palenie papierosów, lub picie, albo używanie narkotyków, • wycofanie z kontaktów • zaniedbanie wyglądu zewnętrznego • nadmierne podejmowanie ryzyka • incydenty prowadzące do interwencji policji oraz przemoc wobec uczniów.

18. PROFILAKTYKA w szkole CELE GŁÓWNE • Wzmacnianie czynników chroniących uczniów • Eliminowanie i/lub osłabianie czynnika ryzyka ADRESACI • Uczniowie • Rodzice • Nauczyciele i inni pracownicy szkoły

19. POZIOMY PROFILAKTYKI • I-rzędowa: promocja zdrowego stylu życia; działania prowadzą nauczyciele wspierani przez innych specjalistów, a terenem działań jest głównie szkoła. • II-rzędowa: praca nad dysfunkcjami; współpraca z fachowcami, psychologowie, pedagodzy, socjoterapeuci, trenerzy. Działania prowadzone są najczęściej w formie zajęć specjalistycznych w szkołach, świetlicach socjoterapeutycznych i profilaktyczno – wychowawczych, poradniach psychologiczno –pedagogicznych i poradniach specjalistycznych. • III-rzędowa: naprawa zniszczeń; leczenie, rehabilitacja Realizatorami programów są przede wszystkim lekarze specjaliści, psychologowie, psychoterapeuci, pracownicy socjalni.

20. Profilaktyka zapobieganie zachowaniom samobójczym w szkole Popularyzacja informacji na temat samobójstw i pogłębianie świadomości • Rodziców • Nauczycieli Nie przekazujemy młodym ludziom treści odnoszących się wprost do samobójstw – może nastąpić tz. zakażanie

21. Profilaktyka konieczne działania w szkole • Wczesna i trafna diagnoza • Wzmacnianie: zdrowia fizycznego i psychicznego, poczucia własnej wartości, trening umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych, treningi interpersonalne, rozwijanie zainteresowań, motywacja do nauki, • Zapobieganie przemocy w rodzinie, szkole, grupach rówieśniczych (m. innymi mobbing) • Dostarczanie informacji o placówkach pomocy

22. Profilaktyka wskazówki dla nauczycieli • Zwracać uwagę na odmienne niż zwykle zachowania uczniów • Rozmawiać z młodzieżą • Pomagać słabszym uczniom • Rozpoznawać sygnały ostrzegające o samobójstwie • Wskazywać na pomoc medyczną (lekarz rodzinny, psychiatra, psycholog) • Dbać o swój stan psychiczny ; zmniejszanie stresu - wypalenie zawodowe

23. Kiedy uczeń mówi o samobójstwie powinieneś.... • SŁUCHAĆ: • Zachęć dziecko do rozmowy z tobą lub z jakąś inną zaufaną osobą • Słuchaj odczuć dziecka. • Nie dawaj rad lub nie czuj się zobligowany do znalezienia prostych rozwiązań. • Spróbuj wyobrazić sobie, jak ty czułbyś się na miejscu dziecka.

24. Kiedy uczeń mówi o samobójstwie powinieneś.... • BYĆ UCZCIWYM: • Kiedy słowa i działania dziecka przerażają cię, to mu o tym powiedz. • Jeśli jesteś zmartwiony albo nie wiesz co robić, powiedz że też jest ci czasami trudno. • Nie bądź radosnym fałszywcem.

25. Kiedy uczeń mówi o samobójstwie powinieneś.... • DZIELIĆ SIĘ ODCZUCIAMI: • Czasami każdy odczuwa smutek, zranienie lub beznadziejność. • Wiesz jak to jest, podziel się swoimi odczuciami. Pozwól dziecku dowiedzieć się, że nie jest samo. • Zachowuj się empatycznie.

26. Kiedy uczeń mówi o samobójstwie powinieneś.... • UZYSKAĆ POMOC: • Pomoc profesjonalna jest niezbędna kiedy coś tak poważnego jak samobójstwo bierzemy pod uwagę. • Pomoc można znaleźć w ośrodku profilaktycznym, ośrodku interwencji kryzysowej, przychodni uzależnień, poradni lekarza rodzinnego, poradni zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, poradni psychologiczno-pedagogicznej albo kościele

27. DZIAŁANIA INTERWENCYJNE Szkoła powinna mieć opracowane procedury na wypadek usiłowania lub dokonania samobójstwa na terenie szkoły, jak informować personel szkolny szczególnie nauczycieli a także innych uczniów i rodziców Wskazówki: ZAPOBIEGANIE SAMOBÓJSTWOM poradnik dla nauczycieli i innych pracowników szkoły; Światowa Organizacja Zdrowia, Towarzystwo Suicydologiczne, Genewa-Warszawa 2003, www.ipin.egu.pl/towsuicyd

28. Nasze publikacjewww.republika.pl/poradniasroda

29. Opracowano na podstawie • Suicydologia – Rocznik Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego, Brunon Hołyst, W-wa 2002 • Zapobieganie samobójstwom - poradnik dla nauczycieli i innych pracowników szkoły; Światowa Organizacja Zdrowia, Towarzystwo Suicydologiczne, Genewa-Warszawa 2003, • Agresja i przemoc w szkolnych działaniach profilaktycznych - Poradnik metodyczny dla nauczycieli – Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Warszawa 2004 • Problem samobójstw w szkole - Jolanta Tęcza-Ćwierz , www.katolik.pl • Zachowania autodestrukcyjne, mgr Bożena Cioch; www.edukator.org.pl • Ryzyko samobójstwa u nastolatków; www.rodziceidzieci.com • Samobójca –kto to taki? - Joanna Białożyt-Michalik"Psychologia i Rzeczywistość" nr1/2004 • Samobójstwa dzieci, młodzieży i dorosłych przejawem niedostosowania osobowościowego i społecznego – Piotr Alfred Gindrych www.pedagogikaspecjalna.suicidal.pl

30. Poradnia Psychologiczno-Pedagogicznaul. Żwirki i Wigury 1, 63-000 Środa Wlkp.tel./fax (061) 285 32 07 e-mail: pppsroda@wp.pl www.republika.pl/poradniasroda